«Αυτή τη φορά, στ’ αλήθεια, Κάτω η Αμερική!».

Με κοιτάει με τα μάτια γεμάτα. Τόσο όμορφη, κομψή, τέλεια βαμμένη. Άριστα αγγλικά, μεταδοτικό χαμόγελο, απαραίτητο ίσως στη δουλειά της. Να φροντίζει ξένους.

Πρωτομιλήσαμε όταν χρειάστηκα ταξί για την κηδεία. Χωρίς καθόλου ιρανικά λεφτά επάνω μου. Με όλα κλειστά. Εθνικό πένθος… Βρήκε άνθρωπο να μου αλλάξει σε έντιμη αναλογία, κανόνισε το ταξί, του είπε που ακριβώς να με αφήσει, όλα μες σε πέντε λεπτά. Με το μεταδοτικό της χαμόγελο, την ατσαλάκωτη στολή, την ευγένειά της.

Δεν ξέρω πως έδειχνα όταν γύρισα, άγρυπνη, νηστική, ευαίσθητη… Δεν ξέρω αν αρκούσε που πήγα στην κηδεία ή αν ήταν κάτι άλλο. Τη βρήκα έξω από την είσοδο. «Πως σας φάνηκε;» ρώτησε. Της είπα. Τα μάτια έλαμψαν και γέμισαν. «Αυτή τη φορά, στ’ αλήθεια, Κάτω η Αμερική!». Και ύστερα, μια δυο φράσεις ύστερα, «κι οι Ευρωπαίοι στηρίζουν τον Τραμπ!». Εμείς, οι Ευρωπαίοι…

Λίγες ώρες μετά, όταν τα μαζεύω για να πάω σε άλλο ξενοδοχείο, στο κέντρο, ξαφνιάζομαι: περνάω από τα πιο ζεστά χαμόγελα. Ο νέος υπεύθυνος για τις βαλίτσες με κάνει να το προσέξω. Μάλλον ρωτάει γιατί είναι όλοι τόσο φιλικοί μαζί μου- του λέει ο πορτιέρης κάτι που περιέχει τις λέξεις «χανούμ», κυρία, και «Σολεϊμανί». Μου κουβαλάει τη βαλίτσα και αρνείται να μου τη δώσει, παρά τα ροδάκια. Αρνείται και το φιλοδώρημα. Το ταξί φεύγει αργά, έχουμε άλλα δύο αυτοκίνητα μπροστά μας. Γυρίζω και κοιτάω στην είσοδο από συνήθεια. Με χαιρετούν, όλοι, κινούν το χέρι, όπως χαιρετάμε το φίλο που μας αφήνει για κάποιο ταξίδι, τον δικό μας άνθρωπο. Λιγότερο μόνοι.

Ο λαός κι οι ηγέτες

Στο καινούριο ξενοδοχείο, κοντά στην αγορά, για την ευκολία του ρεπορτάζ. Δίπλα σχεδόν στο υπουργείο Εξωτερικών. Λίγη ώρα πριν, ο υπουργός Εξωτερικών του Ιράν, είναι απέναντί μου. Απέναντι σε ξένους διπλωμάτες και δημοσιογράφους, που έχουν γεμίσει ασφυκτικά την αίθουσα ενός ακαδημαϊκού συνεδρίου, το οποίο, ας μη κοροϊδευόμαστε, σε κανονικές συνθήκες δεν θα παρακολουθούσε κανείς μας. Όμως, ο πρώτος ομιλητής στις εργασίες σήμερα, είναι πια εκεί όχι για να απευθύνει έναν απλό χαιρετισμό, όπως προέβλεπε το αρχικό πρόγραμμα, που εκπονήθηκε προ μηνών.

Ο Μοχάμαντ Τζαβάντ Ζαρίφ, καθηγητής Διεθνών σχέσεων στο πανεπιστήμιο της Τεχεράνης και διπλωμάτης καριέρας, έγινε υπουργός Εξωτερικών στα δύσκολα. Ανέλαβε το 2013, όταν η τελευταία φάση των μεσανατολικών πολέμων άναβε και το Ιράν ήταν σε καθεστώς κυρώσεων. Όταν ο στρατηγός Κασέμ Σολεϊμανί άρχιζε να καθαρίζει το Ισλαμικό Κράτος. Κεντρικό πρόσωπο στη συμφωνία με τον Ομπάμα, ο άνθρωπος που χρειάζεται να αντιμετωπίζει τις αθλιότητες Τραμπ και Πομπέο. Ο άνθρωπος ο οποίος τώρα, απέναντί μας, ξεκινάει τον χαιρετισμό του, όχι για το συνέδριο, μα για τον «μάρτυρα αδελφό» του, τον Κασέμ Σολεϊμανί. Και για να στείλει κάποια μηνύματα, σε μια αίθουσα με παρούσες τις κάμερες του CNN, τα κασετόφωνα του NPR…

«Αυτό που συνέβη τις πρώτες πρωινές ώρες της 3ης Ιανουαρίου δεν ήταν μια απλή επίθεση στην εθνική ανεξαρτησία του Ιράκ ή μια απλώς δειλή, βάρβαρη δολοφονία ενός Ιρανού στρατηγού. Γιατί, στοχοποιήθηκε ένας από τους πυλώνες του αγώνα μας για ασφάλεια στην περιοχή. Τρομοκρατικές, ακραίες ομάδες από την Αλ-Κάιντα και το Ισλαμικό Κράτος [ISIS, ISIL, IS], ως το μέτωπο Αλ-Νούσρα – όλα γεννήματα των αμερικάνικων νοων και των υπηρετών τους στην περιοχή-, αυτές ήταν που έβλεπαν τον μεγαλύτερο εχθρό τους σε διοικητές σαν το Σολεϊμανί. Δεν μας εκπλήσσει που ο αγενής και απρεπής πρόεδρος των ΗΠ διέπραξε τέτοια στρατηγική γκάφα, οδηγημένος από βλακεία και αλαζονεία, διατάσσοντας τη δολοφονία του μεγαλύτερου πολεμιστή στον αγώνα κατά της Τρομοκρατίας και του Εξτρεμισμού, και του πιο επιτυχημένου στον αγώνα για Ειρήνη στρατηγού στην περιοχή μας, τις τελευταίες δεκαετίες. Αυτή τη φορά, όμως, έπαιξε πολύ μεγάλο στοίχημα […] Το βάθος του πένθους στους λαούς της περιοχής και οι χωρίς προηγούμενο λαϊκές κηδείες τοσο στο Ιράκ όσο και στο Ιράν του μάρτυρα στρατηγού Σολεϊμανί και των συντρόφων του, δείχνει πόσο εσφαλμένες είναι οι εκτιμήσεις των Αμερικάνων για το Ιράν και την περιοχή».

Θυμάμαι τα λόγια του νοτιαφρικανού ερευνητή, χτες. Το πρόβλημα της κυβέρνησης του Ιράν είναι πως, με την οικονομία να καταρρέει λόγω των κυρώσεων, θα μπορέσει να απαντήσει, έτσι που ο λαός να αισθανθεί ότι πήραν εκδίκηση για το Σολεϊμανί, και χωρίς να διακινδυνεύουσουν την καταστροφή όχι μόνο της χώρας, αλλά όλων όσων αφήνει ως παρακαταθήκη ο Σολεϊμανί.

«Γενναίος, σοφός, διαλεκτικός, οραματιστής» είναι οι λέξεις που χρησιμοποιεί για το δολοφονημένο από τις ΗΠΑ στρατηγό. «Ένας σπουδαίος άνδρας, που αγωνίστηκε να κάνει τον κόσμο μας καλύτερο και πιο ασφαλή για όλους μας, που τώρα ανέβηκε στον Παράδεισο, δολοφονημένος από τους πιο μοχθηρούς των ανθρώπων».

Υπόσχεται ότι «Οι ΗΠΑ θα λάβουν την απάντηση στην αυθάδικη, εγκληματική τους ενέργεια, στον τόπο και το χρονο που θα τις πονέσει περισσότερο». Γιατί έτσι και υπόσχεται και καθυστερεί. Έχει διπλό κοινό. Βρίσκει, λοιπόν, πως όλα έγιναν από τον πρόεδρο των ΗΠΑ για εσωτερικούς λόγους – βγάζει από το κάδρο, τουλάχιστον για τη δολοφονία, το Ισραήλ: «Πολλοί αμερικάνοι πρόεδροι, και τώρα ο Ντοναλντ Τραμπ, έβαλαν φωτιά σε περιφέρειες του κόσμου ή και στον κόσμο ολόκληρο, για τους βραχυπρόθεσμους εσωτερικούς τους πολιτικούς στόχους». Τις εκλογές του 2020 στις ΗΠΑ.

«Η τρομοκρατική ενέργεια αυτή των ΗΠΑ, η δολοφονία ενός από τους υψηλότερα ιστάμενους στρατιωτικούς ηγέτες του Ιράν, άνοιξε την πόρτα σε ιδιαίτερα δυσάρεστες εξελίξεις, αργά ή γρήγορα, που θα τις κυνηγήσουν [τις ΗΠΑ] σε κάθε άκρη της Γης. Οι ΗΠΑ απέδειξαν, ακόμη μια φορά, ότι έχει πλήρη, σε βαθμό χυδαιότητας, αδιαφορία για το jus cogens του Διεθνούς Δικαίου»..

Jus cogens – το διπλωματικό του παρελθόν και τα χρόνια που πέρασε ως μόνιμος αντιπρόσωπος του Ιράν στον ΟΗΕ, του δίνουν το δικαίωμα να χρησιμοποιήσει αυτή τη γλώσσα. Jus cogens: το κομμάτι εκείνο του διεθνούς Δικαίου που δεν μπορεί ποτέ και κανένας να αγνοήσει. Ή, που δε θα έπρεπε να νομίζει ότι θα το καταπατάει ατιμώρητος από τη διεθνή κοινότητα.

Στο διάλλειμμα, η Ευρωπαϊκή Ένωση, πάντως, ως διεθνής κοινότητα, σιωπά. Οι Ευρωπαίοι διπλωμάτες που είναι εκεί, δέχονται την ερώτηση της Ιρανής συναδέλφου, από την κρατική τηλεόραση, αν μπορούν να της πουν αν «υπάρχει διεθνής προσπάθεια να εφαρμοστεί το διεθνές δίκαιο». Την προσπερνούν, αρνούνται, πλην του, μάλλον γαλλόφωνου, ψηλού κυρίου που της απάντά «ναι, προσπαθούμε». Τον κοιτάει με ελπίδα: «Θα θέλατε μόνον αυτό να μου το πείτε μπροστά στην κάμερα;». Οχι. Κι όμως έχει προηγηθεί μια απειλή, από τον Τραμπ, που μια απλή έστω δήλωση, για να μη νοιώθει απομονωμένος ο Ιρανικός λαός, θα την επέτρεπε. Την έχει τονίσει ο Ζαρίφ, λίγο πριν: «Είναι η σχιζοφρενική, καταδικαστέα προσέγγιση των ΗΠΑ που απειλεί, σε πλήρη αντίθεση με το Διεθνές Δίκαιο, να πλήξει πολιτιστικά μνημεία του Ιράν, που αποτελούν μέρος της παγκόσμιας, κοινής μας ανθρώπινης, πολιτισμικής και πολιτιστικής κληρονομιάς».

Κάθε φορά που το ακούω σκέφτομαι αυτό που δεν τολμά να πει το Ιράν, κρατώντας πάντα την αναγκαία σε αυτή τη φάση, ψυχραιμία του. Τα περισσότερα από τα μνημεία δεν είναι αρχαιολογικοί τόποι, είναι θρησκευτικά προσκυνήματα. Ομως αν η απειλή μεταφραστεί επισήμως έτσι, Αλλάχ οίδε ποιές θα είναι οι λαϊκές αντιδράσεις. Στις γελοιογραφίες με τον Τραμπ ως καταστροφέα μνημείων, κυριαρχεί η Περσέπολη, όμως η Περσέπολη είναι μία.

«Το μονοπάτι που διάλεξαν οι ίδιες οι ΗΠΑ στην περιοχή, χαρακτηρίζεται από ανασφάλεια, πόλεμο και αιματοχυσία. Αλλά, το Ιράν είναι η ενωτική φωνή που βγαίνει από την καρδιά κάθε παιδιού σε ετούτη την αρχαία και περήφανη γη, η φωνή που ζητάει ειρήνη και ηρεμία στην περιοχή μας […] Η τελική απέλαση των ΗΠΑ από τη Δυτική Ασία είναι η σίγουρη μοίρα της ατελείωτης εκμετάλλευσης από την Ουάσιγκτον των εργαλείων του πολέμου, των κυρώσεων και της δολοφονίας».

Αποφεύγει τον όρο Μέση Ανατολή. Μιλά για Δυτική Ασία, γιατί ο όρος Μέση Ανατολή είναι κατασκευασμένος από την αποικιοκρατία και ακόμη την αντηχεί – ακόμη περισσότερο, μετά το φύτεμα του κράτους του Ισραήλ εκεί. Και ανοίγει ωραία, έτσι, για τον επόμενο ομιλητή, τον πρώην και επί δεκαετία πρόεδρο του Αφγανιστάν, Χαμίντ Καρζάι, που ανεβαίνει στο βήμα με το γνωστό γκρίζο καπελάκι του, το καρακούλ, που το είχαμε μάθει όλοι, χρόνια πριν, όταν πρωτομάθαμε και το όνομά του: ήταν το καπέλο που θεωρήθηκε κάποτε σύμβολο της ενότητας του Αφγανιστάν – η δική του φυλή, οι ποπαλζάι, φοράει τουρμπάνι, εθιμικά.

«Μόνο το Νοέμβριο του 2019, στο Αφγανιστάν, είχαμε 3.700 νεκρούς και τραυματίες. Οι ΗΠΑ ήρθαν στον τόπο μας για να διώξουν την τρομοκρατία. Όμως, έφεραν μόνο όπλα, όχι ασφάλεια. Τώρα υποφέρουμε και από την τρομοκρατία και είμαστε και υπόδουλοι. Κι αυτό που γνωρίσαμε καλά είναι ό,τι η Ασφάλεια Δεν Εισάγεται».

Η γλώσσα κόκκαλα δεν έχει…

Στο τέλος του πρώτου μέρους των εργασιών του Συνεδρίου, οι ξένοι δημοσιογράφοι περικυκλώνουν τον Ζαρίφ. Δέχεται ερωτήσεις, απαντά με ευκολία στην κάθε γλώσσα. Στην συνάδελφο του NPR, του αμερικάνικου ραδιοφώνου, Μαρί Λουίζ Κέλι, πάλι αποφεύγει την παγίδα. «Το Ιράν θα απαντήσει όποτε νομίζει και όπως νομίζει».

Υψώνει τον τόνο όταν μιλά για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν. «Σας λέω, θα επαναφέρουμε το πυρηνικό μας πρόγραμμα, υπό την αιγίδα του ΟΗΕ», και καπάκι η υπενθύμιση του πραγματικού ρόλου που έχει αναλάβει αλλά αρνείται να πραγματώσει η ΕΕ. Αταίριαστη δήλωση. Στις δηλώσεις του όλες οι λέξεις είναι προσεκτικές, αυτό εδώ είναι βόμβα! Όχι, δεν είναι. Είναι οι λέξεις που αλλάζουν, κι εγώ πρέπει να τις μάθω. Αν η Μέση Ανατολή εδώ είναι Δυτική Ασία, η συμφωνία για τα πυρηνικά του Ιράν, εδώ είναι «συμφωνία για την συνέχιση του πυρηνικού προγράμματος». Είναι θέμα περηφάνειας. Και πολιτικής.

Οπως θέμα πολιτικής είναι και η γλώσσα που χρησιμοποιούν οι μεταφραστές των αμερικάνικων μέσων στην ελληνική και τα μέλη της ελληνικής κυβέρνησης, όταν μιλούν για τον «αποθανώντα» στρατηγό, για «drone που έπληξε τη Βαγδάτη και σκότωσε το στρατηγό» ή, ακόμη χειρότερα «μεταξύ των θυμάτων» του ήταν και ο στρατηγός Σολεϊμανί.

Η επίθεση δεν ήταν τυχαία και ο στρατηγός δεν απέθανε. Δολοφονήθηκε σε ενέδρα, που την έστησαν χρησιμοποιώντας ως τέχνασμα μια ειρηνευτική συμφωνία, η οποία θα ήταν ανάσα για τον τσακισμένο από τις κυρώσεις λαό του Ιράν. Του έστησαν παγίδα και τον δολοφόνησαν. Οι λέξεις ας είναι καθαρές. Και η προσοχή στραμμένη στο ποιοί τις χρησιμοποιούν πως. Οπως και κείνο το «Σουλεϊμάνι» που μάνι μάνι δείχνει ενημέρωση από αγγλόφωνα μέσα.

Σολεϊμανί. (Γ)Κασέμ Σολεϊμανί. Να το λέμε σωστά, γιατί στο μέλλον θα χρειαστεί πολλές φορές να το θυμίσουμε.

*Οι μεταφράσεις στο άρθρο είναι διπλές: Από την αγγλική διερμηνεία (μέσω ακουστικών), στα ελληνικά, οπότε κάποιοι κίνδυνοι για σφάλματα υπάρχουν.