«Ακούγαμε φωνές από τα διπλανά κελιά. Έπαιρναν τους ανθρώπους έναν – έναν. Μέχρι που δεν ακουγόταν τίποτα»

του Θάνου Καμήλαλη

Την Τετάρτη, δημοσιεύτηκε πολυσέλιδη έκθεση της Διεθνούς Αμνηστίας, με τίτλο «Ελλάδα: Βία, ψέματα και επαναπροωθήσεις», όπου καταγράφονται αναλυτικά στοιχεία για τη διαρκώς αυξανόμενη και διεθνώς παράνομη τακτική των επαναπροωθήσεων που ακολουθεί η κυβέρνηση Μητσοτάκη στα ελληνικά σύνορα, τόσο στα νησιά, όσο και στον Έβρο. Μολονότι, όπως αναφέρεται, η οργάνωση καταγράφει επαναπροωθήσεις προσφύγων από το 2013, όλα τα στοιχεία που έχει συγκεντρώσει συγκλίνουν στο ότι από τις αρχές του 2020 αυτές οι επιχειρήσεις, που πραγματοποιούνται από στρατιώτες, αστυνομικούς και άνδρες χωρίς διακριτικά, σε επίσημα ή ανεπίσημα κέντρα κράτησης, έχουν αυξηθεί κατά πολύ. «Έχω την αίσθηση ότι όλοι νομίζουν πως οι επαναπροωθήσεις είναι μία κανονική διαδικασία για την προστασία των συνόρων. Νομίζω ότι έχει χαθεί το μέτρο του τι είναι νόμιμο και τι όχι», δηλώνει δικηγόρος από τη Μη Κυβερνητική Οργάνωση Human Rights 360.

Tα στοιχεία που αποκαλύπτονται αφορούν, όπως υποστηρίζει η Διεθνής Αμνηστία, 21 παράνομες επιχειρήσεις επαναπροωθήσεων, όπως προκύπτει από 16 μαρτυρίες προσφύγων που συγκέντρωσε η οργάνωση. Οι μαρτυρίες συγκλίνουν μεταξύ τους και αποκαλύπτουν τις μεθόδους, της χρήση βίας, την αυθαίρετη κράτηση αλλά και «πιθανώς βασανιστήρια», όπως αναφέρεται. Αυτές οι 21 επιχειρήσεις φαίνεται να αφορούσαν συνολικά 1.000 αιτούντες άσυλο, με το μέγεθος της καθεμιάς να διαφέρει, από 9 μέχρι και 170 άτομα.

Η σύνοψη της έκθεσης στα Ελληνικά εδώ

«Είναι ολοφάνερο ότι διάφορα σώματα των ελληνικών αρχών συνεργάζονται στενά για να συλλαμβάνουν βίαια και να θέτουν υπό κράτηση ανθρώπους οι οποίοι αναζητούν ασφάλεια στην Ελλάδα, υποβάλλοντας πολλούς από αυτούς σε βία, και ότι στη συνέχεια τους μεταφέρουν στις όχθες του ποταμού Έβρου προτού τους επαναπροωθήσουν με συνοπτικές διαδικασίες στην Τουρκία», δήλωσε με αφορμή τη δημοσίευση της έκθεσης η Adriana Tidona, ερευνήτρια της Διεθνούς Αμνηστίας για τη μετανάστευση στην Ευρώπη. «Η έρευνά μας καταδεικνύει ότι οι βίαιες επαναπροωθήσεις έχουν καταστεί η de facto ελληνική πολιτική ελέγχου των συνόρων στην περιοχή του Έβρου. Τα περιστατικά επαναπροωθήσεων που τεκμηριώσαμε αφορούν έως και 1.000 άτομα. Μερικά από αυτά επαναπροωθήθηκαν πολλές φορές, και σε ορισμένες περιπτώσεις μέσω ανεπίσημων χώρων κράτησης. Το επίπεδο οργάνωσης που απαιτείται για να εκτελεστούν αυτές οι επαναπροωθήσεις δείχνει πόσο μακριά φτάνει η Ελλάδα ώστε να επαναπροωθεί παράνομα ανθρώπους και να το συγκαλύπτει».

Αξίζει να σημειωθεί ότι, μολονότι οι επαναπροωθήσεις αφορούν κατά κανόνα τα σύνορα, σε Έβρο και νησιά, η έκθεση καταγράφει και 4 περιπτώσεις αυθαίρετεων συλλήψεων και επαναπροωθήσεων, καταγεγραμμένων αιτούντων άσυλο στην ενδοχώρα. Η έκθεση περιέχει τη μαρτυρία του Ναμπίλ, ενός σύριου πρόσφυγα που έκανε επίσημα αίτηση στα τέλη του 2019, αλλά συνελήφθη στις 24 Ιουλίου 2020 στο λιμάνι της Ηγουμενίτσας από τρεις αστυνομικούς. Όπως καταγγέλλει, κρατήθηκε σε έναν χώρο στο λιμάνι μαζί με ακόμα 30 άτομα, Κούρδους, Ιρανούς και Αφγανούς, για δύο ημέρες, ενώ η σύλληψή του στην Ηγουμενίτσα δεν καταγράφηκε ποτέ. Στη συνέχεια, μολονότι τον ενημέρωσαν ότι θα τον μεταφέρουν στην Αθήνα και θα αφεθεί ελεύθερος, τα 30 αυτά άτομα κατέληξαν μετά από ταξίδι 10 ωρών με λεωφορείο στον Έβρο, σε ένα κτίριο που ο Ναμπίλ περιγράφει ως «φυλακή δίπλα σε ένα καμπ». Φτάνοντας εκεί, αστυνομικοί και στρατιώτες τους έγδυσαν, για να τους ψάξουν και αφού ντύθηκαν ξανά, τρεις στρατιώτες καταγγέλλεται ότι τους χτυπούσαν με γκλομπ και ράβδους. Σε αυτό το κέντρο κράτησης, ο Ναμπίλ αναφέρει στη Διεθνή Αμνηστία ότι βρίσκονταν με ακόμα 70 άτομα. Το απόγευμα, μεταφέρθηκαν στον ποταμό και επαναπροωθήθηκαν στην Τουρκία. Ανάλογη μαρτυρία καταγράφει η οργάνωση και από έναν 38χρονο, αναγνωρισμένο σύριο πρόσφυγα, που φέρεται να συνελήφθη αυθαίρετα από δύο άνδρες που δεν έδειξαν κάποιο σήμα, σε πλατεία της Αλεξανδρούπολης. Μολονότι ο Χασάν έλεγε στις αρχές ότι έχει χαρτιά, μεταφέρθηκε σε ένα «αστυνομικό τμήμα» στα σύνορα, όπου υπήρχαν «στρατιωτικά φορτηγά γεμάτα με πρόσφυγες». Επαναπροωθήθηκε στην Τουρκία μαζί με 100 ακόμα άτομα περίπου, τον Σεπτέμβριο του 2020.

Σύμφωνα με την έρευνα, το πιο βίαιο κομμάτι των επιχειρήσεων συμβαίνει λίγο πριν την επαναπροώθηση, συνήθως στα διάφορα επίσημα ή ανεπίσημα κέντρα κράτησης που κατά τη Διεθνή Αμνηστία διατηρεί η ελληνική κυβέρνηση στον Έβρο. Από τις 21 επιχειρήσεις που αποκαλύπτει η οργάνωση, στις 17 φέρεται να έχει χρησιμοποιηθεί σκληρή βία κατά των προσφύγων, ακόμα και σε γυναίκες και παιδιά. Ο Αζάντ, που μίλησε στην οργάνωση, είναι ένας 25χρονος Κούρδος που έφυγε από την Τουρκία το καλοκαίρι του 2020, για να ζητήσει άσυλο στην Ελλάδα. Την ημέρα που περνούσε τα σύνορα, περιγράφει 4 άνδρες, ντυμένους ως «στρατιώτες» σε ένα μαύρο φορτηγό, να τον σταματάνε. Δύο άνδρες έψαξαν τον Αζάντ, τον έβαλαν σε ένα βαν χωρίς παράθυρα και βρέθηκε σε ένα κέντρο κράτησης με ακόμα 70 άτομα, μεταξύ των οποίων γυναίκες και ηλικιωμένοι. «Τους ρωτούσα τι θα μου συμβεί και αν θα με καταγράψουν και θα μου πάρουν αποτυπώματα» λέει στη Διεθνή Αμνηστία. «Μου απαντούσαν “αργότερα”». Το απόγευμα, όπως συνεχίζει, η ενημέρωση που είχαν ήταν ότι θα αφεθούν ελεύθεροι και όχι ότι θα απελαθούν.

«Τότε αρχίσαμε να ακούμε φωνές από τα διπλανά κελιά, έπαιρναν έναν – έναν τους ανθρώπους και τους έβγαζαν έξω, μέχρι που δεν ακουγόταν τίποτα». Ο Αζάντ καταγγέλλει ότι αυτός και τα υπόλοιπα άτομα χτυπήθηκαν σκληρά και στη συνέχεια επαναπροωθήθηκαν στην Τουρκία. «Όταν μας έβγαλαν έξω, ήταν 10-12 άτομα με κουκούλες, ντυμένα με μαύρα πολιτικά ρούχα, κάποιοι κρατούσαν όπλα και κάποιοι γκλομπ. Μας έβαλαν σε έναν τοίχο και ένας από αυτούς περπατούσε μπροστά μας πάνω – κάτω. Τότε ξαφνικά ένας άρχισε να μας χτυπάει με γκλομπ. Μας πεταξαν στο έδαφος, μας χτυπούσαν με μπουνιές και κλωτσιές και ένας χωρίς κουκούλα με κοιτούσε και χαμογελούσε. Μας πατούσαν με τις μπότες τους και μας έβριζαν. Έβλεπα τα 25 μου χρόνια να περνούν μπροστά από τα μάτια μου. Είναι τραγικό το επίπεδο που ξέπεσε η ανθρωπότητα».

Παρόμοια ιστορία, δημοσιεύοντας και σχετική φωτογραφία, καταγράφει η Διεθνής Αμνηστία και από τον Σαϊφ, έναν 25χρονο Σύριο, που περιγράφει επίσης μαυροντυμένους κουκουλοφόρους, που πήραν τα προσωπικά αντικείμενα μίας ομάδας ατόμων και τους έδωσαν εντολή να κάτσουν σε κύκλο, στα γόνατά τους.. Ο Σαϊφ εξιστορεί ότι ένας άνδρας από τη Δαμασκό προσπάθησε να δραπετεύσει από το σημείο όπου βρίσκονταν, με τους άνδρες να αφήνουν έναν γερμανικό ποιμενικό της αστυνομίας να τον κυνηγήσει και στη συνέχεια να χτυπούν τον άνδρα ανελέητα, «μέχρι που το σώμα του έγινε σκούρο μπλε», όπως αφηγείται. Δύο ακόμα Αφγανοί προσπάθησαν να αποδράσουν από το σημείο και σύμφωνα με τη μαρτυρία, οι κουκουλοφόροι έσπασαν το χέρι του ενός και χτύπησαν σοβαρά τον άλλον στην σπονδυλική στήλη.

Στην έκθεση, ιδιαίτερη αναφορά γίνεται επανειλημμένα και στους χώρους όπου πραγματοποιείται η αυθαίρετη κράτηση αιτούντων άσυλο, χωρίς δικαιώματα, χωρίς καν τα προσωπικά τους αντικείμενα πλέον. Υπενθυμίζεται ότι τον Μάρτιο του 2020, ένα αποκαλυπτικό δημοσίευμα των New York Times έκανε λόγο για μία μυστική τοποθεσία στον Έβρο, λίγα χιλιόμετρα από τον Πόρο. Οι μαρτυρίες που συνέλεξε η Διεθνής Αμνηστία υποστηρίζουν ότι η Ελλάδα χρησιμοποιεί τόσο «επίσημους» όσο και «ανεπίσημους» χώρους κράτησης για να κρατά αυθαίρετα ανθρώπους πριν από τις επαναπροωθήσεις. «Κάποια από τα άτομα που κατέθεσαν τις μαρτυρίες τους αναγνώρισαν τους χώρους κράτησής τους, όπως το τμήμα συνοριακής φύλαξης Τυχερού και έναν χώρο κράτησης στον Πόρο Έβρου» αναφέρει η οργάνωση, που καταγράφει επίσης σειρά άλλων επίσημων ή ανεπίσημων αστυνομικών και στρατιωτικών σταθμών σε Σουφλί, Ορεστιάδα, Αλεξανδρούπολη κ.α.

Απέναντι σε όλα αυτά, που έχουν καταγραφεί σε πλήθος αναφορών διεθνών ΜΜΕ και ανθρωπιστικών οργανώσεων, προκαλώντας συζητήσεις και στο Ευρωκοινοβούλιο, η ελληνική κυβέρνηση επιμένει στη γραμμή των «fake news» και στο ότι πρόκειται για «τουρκική προπαγάνδα». Ο υπουργός Μετανάστευσης, Νότης Μηταράκης, είχε δηλώσει σε συνέντευξή του τον Φεβρουάριο ότι όλα αυτά τα στοιχεία που συσσωρεύονται «αποτελούν μέρος της ευρύτερης στρατηγικής «fake news» που προωθεί η Τουρκία, μέσω ορισμένων ΜΚΟ και δικτύων λαθρεμπόρων. Οι ως τώρα έρευνες από τη FRONTEX αλλά και το Λιμενικό Σώμα, δεν έχουν επιβεβαιώσει καμία καταγγελία. Αντιθέτως, έχουν επιβεβαιώσει ότι η αποτελεσματική φύλαξη των συνόρων μας, που είναι κυριαρχικό μας δικαίωμα αλλά και υποχρέωσή μας, γίνεται στο πλαίσιο του διεθνούς δικαίου και των ευρωπαϊκών αξιών».

Tον περασμένο Ιούλιο, ο Μηταράκης, μαζί με τον υπουργό Προστασίας του Πολίτη, Μιχάλη Χρυσοχοϊδη και τον Γιώργο Κουμουτσάκο, κλήθηκαν να δώσουν εξηγήσεις στην Επιτροπή Πολιτικών Ελευθεριών, Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων του Ευρωκοινοβουλίου, με τα αποτελέσματα αυτής της συζητήσης να μπορούν να χαρακτηριστικού ντροπιαστικά για την Ελλάδα, αφού φάνηκε ότι οι αρμόδιοι διαχειριστές του προσφυγικού δεν απάντησαν σε καμία ερώτηση συγκεκριμένα, επαναλαμβάνοντας αόριστα τη «δέσμευση» της Ελλάδα στον «σεβασμό του Διεθνούς Δικαίου». Ένας εκ των ευρωβουλευτών σημείωσε τότε ότι Χρυσοχοΐδης και Κουμουτσάκος «είναι εκτός θέματος, σαν να έχουν προσκληθεί σε γάμο και να απαγγέλλουν επικήδειους», με τον πρόεδρο της Επιτροπής, Χουάν Φερνάντο Λόπεζ Αγκιλάρ, στο ίδιο ύφος να επισημαίνει, ότι οι έλληνες πολιτικοί «δεν θέλουν να απαντήσουν, αυτό είναι το πολιτικό συμπέρασμα της συνεδρίασης».

Στην έκθεση της Διεθνούς Αμνηστίας βέβαια, αποκαλύπτονται και παράνομες πρακτικές της Τουρκίας στον Έβρο, με μαρτυρίες που έχει καταγράψει η οργάνωση να υποστηρίζουν πως κατά την επαναπροώθηση προσφύγων από τα ελληνικά σύνορα, τούρκοι «στρατιώτες» αρνούνταν να βοηθήσουν τους πρόσφυγες στον ποταμό, ενώ σε άλλες περίπτωσεις τους ανάγκαζαν να επιστρέψουν ξανά στην Ελλάδα, ή τους οδηγούσαν σε νησίδες, χωρίς παραπάνω βοήθεια και περίθαλψη. Η οργάνωση παρουσιάζει επίσης καταγγελίες ότι ένα μεγάλο γκρουπ προσφύγων, μεταξύ των οποίων και παιδιά, κρατήθηκε σε τουρκική «στρατιωτική βάση» μετά την επαναπροώθηση από την Ελλάδα, με τις τουρκικές αρχές να εξαναγκάζουν τους πρόσφυγες να περάσουν ξανά τα σύνορα.

#StopPushbacks

Την ίδια στιγμή, πολιτικές οργανώσεις και συλλογικότητες, κυρίως από Χίο, Σάμο και Θεσσαλονίκη, κινητοποιούνται, μέσω της καμπάνιας #StopPushbacks, «επειδή το έγκλημα των επαναπροωθήσεων προσφύγων στο Αιγαίο και τον Έβρο δεν μπορεί να συνεχίζεται, επειδή δεν είναι δυνατόν να σιωπούμε απέναντι στην καταπάτηση κάθε έννοιας δικαίου και ανθρωπισμού» όπως αναφέρουν. Στα πλαίσια αυτή της πρωτοβουλίας, 9 οργανώσεις συνδιοργανώνουν την Πανελλαδική Εβδομάδα Δράσης ενάντια στις επαναπροωθήσεις, από τις 21 μέχρι τις 27 Ιουνίου, με δράσεις, παρεμβάσεις και εκδηλώσεις σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Χίο και Σάμο.

«Η αφήγηση της ελληνικής κυβέρνησης σχετικά με τις επαναπροωθήσεις στο Αιγαίο είναι στην πραγματικότητα μια “μαγική εικόνα”. Πολλές μαρτυρίες προσφύγων που προσπάθησαν να περάσουν στα νησιά του βορειοανατολικού Αιγαίου από τα τουρκικά παράλια, αλλά και μια σειρά από αναφορές οργανώσεων, διεθνών οργανισμών και ρεπορτάζ μέσων ενημέρωσης αποκαλύπτουν μια πολύ διαφορετική πραγματικότητα. Στο πρώτο video της πανελλαδικής καμπάνιας #stoppushbacks, αναδεικνύονται οι αντιφάσεις ανάμεσα στον επίσημο κρατικό λόγο και τη φριχτή πραγματικότητα των θαλάσσιων συνόρων» αναφέρεται η Πρωτοβουλία δημοσιεύοντας το πρώτο από σειρά βίντεο που σκοπό έχουν να ενημερώσουν και να ευαισθητοποιήσουν την κοινή γνώμη για την πραγματική εικόνα στα σύνορα της χώρας.

Eνώ στο δεύτερο βίντεο, καταγγέλλουν τον «ατέρμονο πόλεμο ενάντια στους/τις πρόσφυγες και τους/τις μετανάστ(ρι)ες».

Tα ονόματα που αναφέρει η Διεθνής Αμνηστία στις μαρτυρίες έχουν αλλαχθεί, για λόγους ασφάλειας και προστασίας, όπως αναφέρεται