Μία ανοικτή συζήτηση γύρω από τα ζητήματα που εγείρει η έκθεση «Burning Issues – Merimbula» της Δανάης Στράτου, την οποία παρουσιάζει ο Δήμος Αθηναίων στο Κέντρο Τεχνών του Δήμου Αθηναίων, θα πραγματοποιηθεί την Τετάρτη 29 Ιουνίου στις 18:30, παρουσία της εικαστικού και του επιμελητή της έκθεσης Χριστόφορου Μαρίνου.

Στην εκδήλωση θα συμμετάσχουν οι ομιλητές:

– Χριστιάνα Γαλανοπούλου, Ιστορικός τέχνης, καλλιτεχνική διευθύντρια του Φεστιβάλ MIR
– Βασιλική Γραμματικογιάννη, Δημοσιογράφος περιβαλλοντικών θεμάτων στην ΕφΣυν και στην Athens Voice με τη στήλη Ecovoice
– Αλεξάνδρα Κοροξενίδη, Κριτικός τέχνης, αρχισυντάκτρια της The Art Newspaper Greece
– Χριστόφορος Μαρίνος, Ιστορικός τέχνης, επιμελητής εκθέσεων και δράσεων του ΟΠΑΝΔΑ
– Κωνσταντίνος Πουλής, Δημοσιογράφος, εκδότης του The Press Project
– Εύα Στεφανή, Καθηγήτρια Κινηματογράφου, Τμήμα Επικοινωνίας και ΜΜΕ ΕΚΠΑ
– Δανάη Στράτου, Εικαστικός
– Μάκης Φάρος, Multimedia καλλιτέχνης

Η έκθεση «Burning Issues – Merimbula» διοργανώνεται έως τις 10 Ιουλίου 2022 από τον Οργανισμό Πολιτισμού, Αθλητισμού και Νεολαίας του Δήμου Αθηναίων (ΟΠΑΝΔΑ) και αποτελείται από δύο εγκαταστάσεις, οι οποίες μεταμορφώνουν ριζικά το Κέντρο Τεχνών.

May be an image of fire and text that says 'Συζήτηση με το κοινό με έναυσμα την έκθεση BURNING ISSUES- MERIMBULA της Δανάης Στράτου Επιμέλεια έκθεσης: Χριστόφορος Μαρίνος ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΥΝ: στήλη Ecovoice Χριστιάνα Γαλανοπούλου τέχνης, Φεστιβάλ MIR Βασιλική Γραμματικογιάνν περιβαλλοντικών θεμάτων ΕΦΣυν Athens Αλεξάνδρα Κοροξενίδη Ισορικός τέχνης, αρχισυντάκτρια της The Newspaper Greece Χριστόφορος Μαρίνος επιμελητής εκθέσεων και δράσεων ΟΠΑΝΔΑ ΚωνσταντίνοςΠουλής Δημοσιογράφος, εκδότης του The Press Project Εύα Στεφανή Κινηματογράφου, Τμήμα Επικοινωνίας MME ΕΚΠΑ Δανάη Στράτου Εικαστικό καλλιτέχνης Μάκης Φάρος Multimedi καλλιτέχνης KENTPO ΤΕΧΝΩΝ ΔΗΜΟΥ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΤΕΤΑΡΤΗ 29 ΙΟΥΝΙΟΥ 18:30 Οργάνωση oπavda Υποστήριξη LTนRAT'

Αναλυτικά:

Η έκθεση «Burning Issues – Merimbula» αποτελείται από δύο εγκαταστάσεις οι οποίες μεταμορφώνουν ριζικά το Κέντρο Τεχνών. Η Δανάη Στράτου κατασκεύασε ένα εμβυθιστικό περιβάλλον, όπου η φωτιά, οι συμβολισμοί και οι καταστροφικές της συνέπειες έπαιξαν πρωταγωνιστικό ρόλο: οι επισκέπτες μπήκαν σε έναν χώρο πνευματικής αφύπνισης, σε έναν χώρο κάθαρσης και εξαγνισμού, με απώτερο σκοπό την καλλιέργεια της περιβαλλοντικής τους συνείδησης.

Η έκθεση της Στράτου, η οποία είναι διεθνώς γνωστή για τις σύνθετες και μεγάλης κλίμακας εγκαταστάσεις της, ανταποκρίνεται πλήρως και με ιδιαίτερη ευαισθησία στα φλέγοντα ζητήματα της εποχής μας, όπως είναι η ανάγκη διαμόρφωσης μιας κοινωνικής-οικολογικής συνείδησης και η ενίσχυση του καθεστώτος περιβαλλοντικής ευθύνης.

Τα δύο βασικά στοιχεία που χρησιμοποιούνται αντιπαραθετικά́ στην έκθεση της Δανάης Στράτου είναι η αναπαράσταση ενός υγιούς δάσους στη μία εγκατάσταση και η βιντεοσκοπημένη εικόνα ενός φύλλου χαρτιού που φλέγεται ασταμάτητα με πολύ αργό ρυθμό στην άλλη.

Τα δάση της Αυστραλίας φέρουν συμβολισμούς που σχετίζονται με τις αντιφάσεις της σύγχρονης ανθρώπινης κοινωνίας. Το δάσος Merimbula είναι μια παράκτια περιοχή στη νοτιοανατολική Νέα Νότια Ουαλία που το 2019 καταστράφηκε από άνευ προηγουμένου δασικές πυρκαγιές, πυροδοτώντας έτσι μια έντονη συζήτηση
για την κλιματική αλλαγή μεταξύ των κοινοτήτων που μέχρι τώρα το αρνούνταν. Οι φωτογραφίες που εμφανίζονται στην εγκατάσταση τραβήχτηκαν από την καλλιτέχνιδα το 2010, μαζί με τις ηχογραφήσεις των τοπικών πουλιών (bellsongbirds) που πλέον είναι σιωπηλά.

Μέχρι πριν λίγα χρόνια η κλιματική αλλαγή θεωρείτο από πολλούς μεμονωμένο φαινόμενο, αποσυνδεδεμένο από τα κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα. Την άνοιξη του 2021 το περιοδικό ΤΙΜΕ ήρθε να επιβεβαιώσει την αλλαγή νοοτροπίας σε σχέση με τις επιπτώσεις της περιβαλλοντικής κρίσης, δηλώνοντας εμφατικά πως «το κλίμα
είναι το παν». Η πανδημία COVID-19 κατέστησε φανερό ότι ο ταλαιπωρημένος πλανήτης μας είναι τελικά μικρός, ότι είμαστε μέρος ενός ισχυρού αλλά ταυτόχρονα ευάλωτου δικτύου όπου όλα αλληλεπιδρούν και αλληλοεπηρεάζονται.

Κάποιοι έκαναν λόγο για το τέλος της παγκοσμιοποίησης ενώ άλλοι χρησιμοποίησαν τον όρο «κλιματοποίηση» (climatisation) για να περιγράψουν τη διαδικασία μέσω της οποίας η κλιματική αλλαγή μεταμορφώνει την κοινωνία. Η κλιματοποίηση, που αναμένεται να κυριαρχήσει τις επόμενες δεκαετίες, έρχεται να επιβάλλει μια αλλαγή στον τρόπο σκέψης. Όλα θα πρέπει να αλλάξουν άρδην σύμφωνα με τα νέα δεδομένα της κλιματικής κρίσης, η οποία, όπως δηλώνουν και οι συντάκτες του TIME, είναι πλέον γενικευμένη και επηρεάζει πολλές πτυχές της κοινωνικής ζωής:

την οικονομία, τη δημόσια υγεία, τη φυλετική δικαιοσύνη, τη στεγαστική πολιτική, την εργασία/παραγωγικότητα, την τροφή και την κατανάλωση, την εγκληματικότητα, τη μετανάστευση, εντέλει την πολιτική. Για να είμαστε ακριβείς, η πρόκληση της κλιματικής αλλαγής θα αναδειχθεί -αν αυτό δεν έχει ήδη συμβεί- σε μείζον πολιτικό ζήτημα.

Εν τω μεταξύ, μία λέξη επανέρχεται σταθερά στη συζήτηση και αυτή είναι οι διασταυρώσεις (intersections) ανάμεσα στο κλίμα και στα φλέγοντα κοινωνικοπολιτικά ζητήματα του καιρού μας.

Η έκθεση Burning Issues | Merimbula της Δανάης Στράτου εξετάζει αυτές ακριβώς τις επίκαιρες διασταυρώσεις τονίζοντας τη σημασία της κλιματικής κρίσης για τις ζωές μας. Όπως υποδηλώνει ο τίτλος, η έκθεση αποτελείται από δύο μέρη, λειτουργώντας ως δίπτυχο, για να μιλήσουμε με ζωγραφικούς όρους. Το πρώτο αναφέρεται με συμβολικό τρόπο στα φλέγοντα ζητήματα, όπως αυτά που προαναφέραμε, και περιλαμβάνει μια οριζόντια βιντεοπροβολή 3.5 επί 1 μέτρο, η οποία δείχνει φύλλα χαρτιού να καίγονται σε πολύ αργή κίνηση.

Πρόκειται για ένα μοντάζ από εννέα φλεγόμενα χαρτιά που όλα μαζί συνθέτουν ένα «τοπίο». Μπροστά σε αυτό το τοπίο ονειροπόλησης και υπνωτιστικής ομορφιάς αναβιώνουν ορισμένες σκέψεις του Gaston Bachelard: «όλα όσα αλλάζουν γρήγορα εξηγούνται από τη φωτιά» / «η φωτιά είναι ένα προνομιούχο φαινόμενο που μπορεί να εξηγήσει τα πάντα» / «η φωτιά είναι μάλλον μια κοινωνική και όχι μια φυσική οντότητα».

Το δεύτερο μέρος της έκθεσης είναι μια εγκατάσταση εμπνευσμένη από το δάσος Merimbula στη Νέα Νότια Ουαλία της Αυστραλίας, το οποίο η καλλιτέχνις επισκέφτηκε το 2010. Θέλοντας να μεταφέρει την εμπειρία αυτού του μαγευτικού δάσους, μεγάλο μέρος του οποίου κάηκε στις καταστροφικές πυρκαγιές του 2019- 2020, η Στράτου χρησιμοποίησε περίπου 100 φωτογραφίες που τράβηξε η ίδια καλύπτοντας περιμετρικά την αίθουσα σε ένα ανάπτυγμα 33 μέτρων.

Η φωτογραφική αναπαράσταση του δάσους πλαισιώνεται από το μεθυστικό κελάηδισμα των ενδημικών πουλιών, γνωστών και ως bellbirds, τα οποία ηχογράφησε η καλλιτέχνις. Παράλληλα, η νωπή μυρωδιά του αληθινού χώματος που καλύπτει το πάτωμα ενεργοποιεί την αίσθηση της όσφρησης, δημιουργώντας έτσι ένα εμβυθιστικό περιβάλλον. Με τη βοήθεια ειδικού φωτισμού, που αποδίδει την εναλλαγή της ημέρας και της νύχτας, ο επισκέπτης ταξιδεύει στον χρόνο και μεταφέρεται σε έναν απολεσθέντα παράδεισο, σε ένα τοπίο εξωτικής ομορφιάς που πλέον μπορεί να χαρακτηριστεί μυθικό.

Όπως και άλλα έργα της Δανάης Στράτου, έτσι και το συγκεκριμένο πρότζεκτ είναι ανθρωποκεντρικό και διαπολιτισμικό. Στο επίκεντρο αυτής της δουλειάς βρίσκεται το ταξίδι. Αν δεν υπήρχε το ταξίδι -το οποίο τροφοδοτεί πολλά έργα της- δεν θα είχε προκύψει αυτή η έκθεση. Η Στράτου έχει δουλέψει εκτενώς στη φύση και με τη γη.

Από μικρή ηλικία ήθελε να ταξιδέψει στον πλανήτη και να κατανοήσει τους διαφορετικούς τρόπους ζωής. «Η φύση της Αυστραλίας είναι απίστευτη και πολύ διαφορετική από οτιδήποτε άλλο έχω δει στον πλανήτη. Από τα είδη των ζώων που δεν υπάρχουν αλλού μέχρι τα δέντρα που είναι πολύ ειδικές ποικιλίες. Η φύση εκεί είναι φαντασμαγορική και υπερτερεί έναντι του πολιτισμού αυτής της ηπείρου. Η βλάστηση και τα δέντρα ήταν αλλιώτικα από οτιδήποτε άλλο έχω δει, γι’ αυτό και τα φωτογράφισα και έκανα τις ηχογραφήσεις. Έτσι μπορώ να καταλάβω έναν τόπο»
λέει η καλλιτέχνις.

Το 2010 η Στράτου δεν γνώριζε ότι η εμπειρία του ταξιδιού της θα γινόταν έργο. Μετά από δέκα χρόνια το «Merimbula» ήρθε και ενώθηκε με το «Burning Issues», το οποίο ξεκίνησε από ένα απραγματοποίητο πρότζεκτ με θέμα το χαρτί, τη δικαιοσύνη και τις φυλακές. «Είχαν ήδη γίνει τα επεισόδια στο Σύνταγμα το 2012, οι φωτιές στην πόλη, όπου βλέπαμε ότι η κοινωνία είχε αρχίσει να επαναστατεί και να μην αντέχει όλη αυτή την κατάσταση με τις οικονομικές κρίσεις. Τι θα μπορούσα να κάνω με χαρτί που να αντανακλά το τι συμβαίνει; Σκέφτηκα λοιπόν να καίω φύλλα χαρτιού αλλά σε πολύ αργό ρυθμό, το οποίο συμβολίζει και αυτό που συμβαίνει στην κοινωνία, που καιγότανε η Αθήνα συνεχώς και πρώτη φορά βλέπαμε τέτοια πράγματα. Οπότε ήταν ένα σχόλιο σε όλο αυτό που συμβαίνει. Υπάρχει μια κοινωνική αναταραχή και τελικά φλεγόμαστε σε έναν αργό ρυθμό. Αυτή ήταν τότε η
ιδέα.»

Το «δίπτυχο» Burning Issues | Merimbula στο Κέντρο Τεχνών παραπέμπει σεσυγκοινωνούντα δοχεία, στα οποία παρεμβάλλεται ένας ενδιάμεσος χώρος που προσφέρει την απαραίτητη απόσταση -και αναπνοή- ώστε να επεξεργαστούν οι θεατές όσα βλέπουν και να δημιουργήσουν συσχετισμούς τόσο με την ιστορία του συγκεκριμένου κτιρίου (τόπος βασανιστηρίων στη δικτατορία, ο οποίος φέρει τη συμβολική και ηθική διάσταση της αντίστασης) όσο και με τον περιβάλλοντα χώρο του Πάρκου Ελευθερίας. Στην ουσία το Merimbula λειτουργεί εδώ ως ένα κατεξοχήν παράδειγμα για τα φλέγοντα ζητήματα που επιθυμεί να σχολιάσει η Στράτου.

Μπορεί το καμένο δάσος Merimbula να καθιστά το παράδειγμά της διεθνές, φέρνει όμως στον νου και τις δικές μας τραγωδίες, συγκεκριμένα τις καταστροφικές φωτιές στη Βόρεια Εύβοια, στους πρόποδες της Πάρνηθας και στο Μάτι Αττικής, για να αναφερθούμε στις πιο πρόσφατες. Έστω υπόρρητα, η έκθεση της Στράτου ασκεί κριτική απέναντι στην αδιαφορία και ολιγωρία των κυβερνήσεων, υπονοώντας την ανάγκη για αντίσταση και διαμαρτυρία, αλλά και για επείγουσα λήψη μέτρων αντιμετώπισης της κλιματικής κρίσης. «Φυσικά και υπάρχει η κριτική, αλλά με
ενδιαφέρει κιόλας πώς μπορείς μέσα από τη γλώσσα της τέχνης, που δεν είναι πάντα καθαρά εγκεφαλική, να ευαισθητοποιήσεις τον άλλον ακόμα και σε ένα επίπεδο σωματικό» επισημαίνει η καλλιτέχνις. Το συγκεκριμένο πρότζεκτ ήταν σημαντικό να πραγματοποιηθεί, αφενός για τα καίρια μηνύματα που μεταφέρει (με κυριότερο την αλληλεπίδραση ανθρώπου και περιβάλλοντος, την αλληλεξάρτηση φύσης και κοινωνίας), αφετέρου γιατί αναδεικνύει τον κοινωνικό ρόλο της τέχνης.

Σύμφωνα με τη Στράτου, «αυτή είναι η δουλειά των καλλιτεχνών: να αφουγκραζόμαστε την κοινωνία και την ιστορική στιγμή στην οποία ζούμε και να φέρνουμε στο φως αυτό που είναι ήδη εκεί και δεν φαίνεται, που δεν θέλουν να το δουν. Στη δική μου γενιά προσπαθούσαμε να πούμε μια μεγάλη αλήθεια, εξού και η κλίμακα των έργων. Πάντα με ενδιέφερε να βλέπω το δάσος και όχι μόνο το δέντρο.

Ίσως αυτό είναι χαρακτηριστικό του τρόπου που αντιλαμβάνομαι τον κόσμο και που αισθάνομαι ότι έχει σημασία να δείξεις τα πράγματα. Είναι σαν να ανεβαίνω ψηλά  για να παρατηρήσω μια γενική κατάσταση και να τη σχολιάσω».

Η κατάσταση στην οποία παραπέμπει η έκθεση Burning Issues | Merimbula είναι αναμφισβήτητα δραματική. Ενώπιον αυτού του μεταμορφωμένου δράματος ο θεατής οφείλει να προβληματιστεί. Δεν θα νιώσει ταραχή. Η σκέψη ότι με την πάροδο του χρόνου το δάσος που χάθηκε θα αναγεννηθεί λειτουργεί εδώ παρηγορητικά. Μπροστά στη θέα των φλεγόμενων φύλλων χαρτιού σκέφτεσαι το παιχνίδι της ζωής και του θανάτου, ένα παιχνίδι που απασχολεί σταθερά τη Στράτου. Πρώτα όμως της ζωής και μετά του θανάτου. Γιατί όπως ένα πανέμορφο δάσος, έτσι και η φωτιά -για να ξαναθυμηθούμε τον φιλόσοφο- «είναι για μας η αιτία αξέχαστων αναμνήσεων, απλών και αποφασιστικών προσωπικών εμπειριών».