Από πού πήρε το όνομά της η “Ελπίς”;

Η πρώτη κακοκαιρία που απέκτησε όνομα στην Ελλάδα ήταν η Αριάδνη στις αρχές του 2017. Το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών ακολουθώντας την πρακτική Ευρωπαϊκών Μετεωρολογικών Υπηρεσιών (πχ. Βρετανικό Metoffice) έχει προχωρήσει στην ονοματοδοσία ακραίων καιρικών συνθηκών και διαταραχών οι οποίες αναμένονται να επιφέρουν σημαντικές κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις στη χώρα.

Από την αρχή του 2017, αποφασίσθηκε να δίνονται ονόματα σε χαμηλά βαρομετρικά/διαταραχές που αναμένονται να επιφέρουν σημαντικές κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις στη χώρα. Ακολουθώντας την πρακτική Ευρωπαϊκών Μετεωρολογικών Υπηρεσιών (πχ. Βρετανικό Metoffice), η ονοματοδοσία αποσκοπεί στο να διευκολύνει την μεταφορά της πληροφορίας στους πολίτες ώστε να λάβουν, στο μέτρο του δυνατού, όλα τα απαραίτητα μέτρα/προφυλάξεις για την προστασία της ζωής και της περιουσίας τους.

Εφόσον αποφασισθεί η ονοματοδοσία μιας συγκεκριμένης κακοκαιρίας, ακολουθείται αλφαβητική σειρά, με εναλλαγή ανδρικών και γυναικείων ονομάτων, κατά προτίμηση ονομάτων από τη μυθολογία και την αρχαία ιστορία.

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Μετεωρολογικό Οργανισμό, η ονοματοδοσία σε τροπικούς κυκλώνες ξεκίνησε πριν από πολλά χρόνια με σκοπό την ταχεία αναγνώριση των συστημάτων αυτών στα προειδοποιητικά μηνύματα, επειδή τα ονόματα εντυπώνονται ευκολότερα στη μνήμη από τους αριθμούς και τους τεχνικούς όρους. Πολλοί συμφωνούν ότι η προσάρτηση ονομάτων στους κυκλώνες διευκολύνει τα ΜΜΕ να τους αναφέρουν, αυξάνει το ενδιαφέρον για τις προειδοποιήσεις και αυξάνει την ετοιμότητα της κοινωνίας. Ωστόσο, ελλοχεύει ο κίνδυνος για υπερβολικός καταιγισμό από τα ΜΜΕ και ιδιαίτερα από το διαδίκτυο για την «Χ-Κακοκαιρία» που θα χτυπήσει μια περιοχή με αποτέλεσμα να δημιουργείται η αίσθηση του πανικού στους πολίτες.

Η Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία έχει επίσημα ανακοινώσει ότι σε συνεργασία με τις Μετεωρολογικές Υπηρεσίες της Κύπρου και του Ισραήλ έχει συγκροτήσει Ομάδα Ανατολικής Μεσογείου για την ονοματοδοσία με σκοπό την ταχεία αναγνώριση των μετεωρολογικών συνθηκών που αναμένεται να προκαλέσουν πολύ ισχυρά φαινόμενα, κατά τη διάρκεια της ψυχρής αλλά και της θερμής περιόδου του έτους.

Οι αποφάσεις ελήφθησαν στη Σύνοδο Κορυφής Κύπρου – Ελλάδας – Ισραήλ που πραγματοποιήθηκε στις 19 και 20 Δεκεμβρίου 2018 στο Ισραήλ και ήταν η πέμπτη κατά σειρά, με κεντρικό θέμα «Κυβερνοχώρος και Καινοτομία». Η Σύνοδος επικεντρώθηκε σε θέματα κυβερνοασφάλειας, ενεργειακής ασφάλειας, ψηφιακής τεχνολογίας και μετεωρολογίας.

Στη Διακήρυξη αναφέρεται χαρακτηριστικά: «”In the field of Meteorology, We recognize the vital importance of early warnings and accurate forecasts for the preparedness to regional severe weather events, and the importance in establishing national climate-change adaptation plans based on sound scientific research, and the new possibilities offered by recent technological developments. We also note with satisfaction today’s meeting between our three directors of national meteorological services which laid the foundation for trilateral cooperation in this evolving field”.

Παράλληλα θα αποφασίζεται, ανάλογα με την ένταση των αναμενόμενων φαινομένων, η ονοματοδοσία τους (ή όχι), με χρήση κατά σειρά για το προσεχές 12μηνο, των εξής ονομάτων από την ακόλουθη κοινή λίστα: Athina, Ballos, Carmel, Diomedes, Elpis, Fuad, Genesis, Helios, Irit, Kalypso, Lavi, Meliti, Nikias, Ora, Paris, Raphael, Semeli, Thomas, Uranis, Vion, Xenios, Yasmin, Zefyros.

Σχετικά με τα ονόματα που πρέπει να χρησιμοποιηθούν στο μέλλον καλό είναι η ΕΜΥ να διενεργήσει μια ηλεκτρονική ψηφοφορία με σχετικά ερωτήματα, όπως για το αν θα δίνονται ή αν θα πρέπει να δίνονται ονόματα στις κακοκαιρίες από την μυθολογία την αρχαία ιστορία ή αλλού, καθώς έχουν υπάρξει διαφωνίες με αυτή την πρακτική .

Μέχρι και τον 19ο αιώνα πολλοί τυφώνες στις Δυτικές Ινδίες πήραν το όνομά τους από τη συγκεκριμένη ημέρα των αγίων κατά την οποία σημειώθηκαν. Ο Ivan R. Tannehill περιγράφει στο βιβλίο του “Hurricanes” για παράδειγμα, τον «Τυφώνα Σάντα Άννα» που έπληξε το Πουέρτο Ρίκο στις 26 Ιουλίου 1825 και τον «Σαν Φελίπε» που έπληξε το Πουέρτο Ρίκο στις 13 Σεπτεμβρίου και στα δύο 1876 και 1928.

Ονόματα σε μεγάλες κακοκαιρίες όμως είχαν δοθεί και στη χώρα μας όπως στη «Πλημμύρα του Αγίου Φιλίππου» το 1896 καθώς και «Στον καιρό της Κολώνας» το 1852 . Στην πρώτη κακοκαιρία έχασαν την ζωή τους 62 άνθρωπο και σημειώθηκε ανήμερα της εορτής του Αγίου Φιλίππου , ενώ στη δεύτερη έπεσε μια από τις 3 κολώνες στο ναό του Ολυμπίου Διός. Πολλοί πίστευαν τότε ότι αυτό ήταν κακό σημάδι και θεώρησαν το γεγονός αυτό ότι ήταν «υπεύθυνο» για τα θύματα της χολέρας στην Αθήνα το 1854.

Σε παγκόσμιο επίπεδο ο πρώτος μετεωρολόγος που προχώρησε στην ονοματοδοσία των τυφώνων και των τροπικών καταιγίδων ήταν ο Αυστραλοεγγλέζος Clement Wragge στην Αυστραλία . Ο Wragge έφυγε από την Αγγλία για την Αυστραλία το 1883 και την 1η Ιανουαρίου 1887 διορίστηκε κυβερνητικός μετεωρολόγος για το Κουίνσλαντ. Η αρχική του ιδέα ήταν να ονομάσει τους κυκλώνες με τα αρχικά του Ελληνικού Αλφαβήτου (η ιστορία επεφύλασσε αυτό το σύστημα ονοματοδοσίας στις μεταλλάξεις του κορονοϊού). Στην πορεία χρησιμοποίησε ονόματα από την Ελληνική και Ρωμαϊκή Μυθολογία και αργότερα στράφηκε σε ονόματα μορφών από την πολυνησιακή μυθολογία, ακόμη και από πολιτικούς, όσους δεν πολυσυμπαθούσε!

Οι κυκλώνες που ονομάτισε ο Wragge και  έφεραν ονόματα πολιτικών ήταν οι James Drake, Edmund Barton και Alfred Deakin, ενώ υπήρξαν και άλλα εξωτικά ονόματα που χρησιμοποίησε όπως Ξέρξης, Αννίβας, Blucher και Τeman. Λέγεται ότι την πρώτη φορά που έβαλε όνομα σε βαρομετρικό χαμηλό αυτό της γυναίκας του το (L)eonora) . Γεγονός είναι ότι μετά τη συνταξιοδότηση του Wragge , η πρακτική της ονομασίας κυκλώνων σταμάτησε για εξήντα χρόνια για να συνεχιστεί αργότερα επίσημα από τον Διεθνή Μετεωρολογικό Οργανισμό WMO

Κατά τη διάρκεια του Β ‘Παγκοσμίου Πολέμου, η πρακτική της ονομασίας των τυφώνων έγινε ευρέως διαδεδομένη στις συζητήσεις μεταξύ των μετεωρολόγων, ιδιαίτερα των μετεωρολόγων του Στρατού και του Πολεμικού Ναυτικού που σχεδίαζαν τις κινήσεις των καταιγίδων στις μεγάλες εκτάσεις του Ειρηνικού Ωκεανού. Το 1953, οι Ηνωμένες Πολιτείες εγκατέλειψαν το σχέδιο διαρκείας δύο ετών για να ονομάσουν θύελλες με φωνητικό αλφάβητο (Able, Baker, Charlie) όταν εισήχθη ένας άλλος νέος τρόπος ονοματοδοσίας. Την ίδια χρονιά, οι Ηνωμένες Πολιτείες άρχισαν να χρησιμοποιούν γυναικεία ονόματα για καταιγίδες. Κατά τις δεκαετίες του ’60 και του ’70 διαμαρτυρήθηκε το φεμινιστικό κίνημα που δίνονταν μόνο γυναικεία ονόματα και έτσι ξεκίνησαν να χρησιμοποιούνται και τα ανδρικά ονόματα . Από το 1979 συμπεριλήφθησαν σε λίστες για τον Ατλαντικό και τον Κόλπο του Μεξικού και ανδρικά και γυναικεία ονόματα.

Ονοματοδοσία για κακοκαιρία και καύσωνες

Με αφορμή τους παρατεταμένους καύσωνες που βίωσε η Ελλάδα το περασμένο καλοκαίρι, ο διευθυντής του Εθνικού Αστεροσκοπίου Αθηνών Κώστας Λαγουβάρδος δήλωσε ότι υπάρχει πρόθεση να ξεκινήσει η ονοματοδοσία και σε έντονα καιρικά φαινόμενα κατά τη θερινή περίοδο.

“Δίνοντας ονοματα σε καύσωνες διάρκειας τουλάχιστον 10 ημερών, οι πολίτες θα είναι προετοιμασμένοι να αντιμετωπίσουν ένα επικείμενο καιρικό φαινόμενο, όταν αυτό έχει ένα όνομα” και συμπληρώνει: “Θα είναι πιο συνειδητοποιημένοι για πιθανά προβλήματα που μπορεί να προκαλέσει στις ζωές και τις περιουσίες τους. Οι καύσωνες προκαλούν πολλούς θανάτους. Δεν κάνουν θόρυβο και μπορεί να μην είναι ορατοί, αλλά είναι σιωπηλοί δολοφόνοι”.

Σε γενικές γραμμές, ένας καύσωνας είναι πιο εύκολο να προβλεφθεί, σε σύγκριση με τις καταιγίδες, τόσο αναφορικά με την έντασή του, όσο όμως και σχετικά με τη διάρκειά του.

Αν οι θερμοκρασίες πάνω από 40 βαθμούς επιμένουν για διάστημα μεγαλύτερο της μιας εβδομάδας, τότε οι επιστήμονες πιστεύουν πως το φαινόμενο θα πρέπει να λαμβάνει ένα όνομα, συνήθως βγαλμένο από την ελληνική αρχαιότητα και την μυθολογία.