Για την ακριβή απεικόνιση της κατάστασης που επικρατεί στα Ιατρεία των ελληνικών νησιών, επικοινωνήσαμε με τον γενικό γιατρό του Περιφερειακού Ιατρείου Σερίφου, Ιάσονα Πανοηλία. «Γεννημένος και μεγαλωμένος στη Σύρο, κάνοντας το αγροτικό μου στην Πάρο και φέτος το καλοκαίρι καταλήγοντας στη Σέριφο ως γενικός γιατρός, έχω ζήσει την ιατρική στα νησιά». Ως γενικός γιατρός, έχει εκπαιδευτεί κυρίως στα επείγοντα περιστατικά, τα οποία τους καλοκαιρινούς ειδικά μήνες, αποτελούν την πλειοψηφία. «Εστίασα στην εκπαίδευσή μου με σκοπό να δουλέψω στις Κυκλάδες, ώστε να αντιμετωπίσω τις προκλήσεις που συναντούν τα νησιά εδώ.»
«Κάθε νησί είναι διαφορετικό. Στη Σέριφο από τον Ιούλιο είμαστε διαθέσιμοι δύο ειδικευμένοι γενικοί γιατροί, ένας παιδίατρος και δύο αγροτικοί». Την Άνοιξη του 2023, ο κ. Κοντάρης, ο μοναδικός μόνιμος γιατρός του νησιού τα τελευταία πέντε χρόνια, εξαντλημένος από τις συνθήκες εργασίας τα προηγούμενα καλοκαίρια, χωρίς ουσιαστική βοήθεια από το κράτος, είχε δηλώσει την παραίτησή του. Θα τον ακολουθούσαν και οι 2 αγροτικοί γιατροί του νησιού. Με την ένδειξη ενδιαφέροντος από πλευράς του κ. Πανοηλία να εργαστεί στο Περιφερειακό Ιατρείο για τους καλοκαιρινούς μήνες και με τη διάσταση που πήρε το ζήτημα της παραίτησης του μοναδικού μόνιμου ιατρού του νησιού στα social media, μέσω πιέσεων προς το Υπουργείο Υγείας αλλά και δωρεών, το Ιατρείο διαθέτει πλέον αρτιότερο εξοπλισμό. «Έφερα κι εγώ κάποια βασικά που έλειπαν» συμπληρώνει.
Γιατροί και νοσηλευτές «φυλάνε σκοπιά»
«Πλέον μπορούμε να κάνουμε υπερήχους, εξετάσεις αίματος, αλλά όχι μετάγγιση». Μεγάλη ταλαιπωρία για τους κατοίκους είναι επίσης η έλλειψη ακτινογράφου. Παρόλο που μετά από μεγάλη προσπάθεια του κ. Κοντάρη το μηχάνημα έφτασε τελικά στο νησί, δε μπορεί να χρησιμοποιηθεί ακόμη, καθώς οφείλει να λειτουργεί σε δωμάτιο με μόλυβδο στους τοίχους του. Σύμφωνα με τον κ. Πανοηλία, ο ακτινογράφος αναμένεται να λειτουργεί από Σεπτέμβρη. «Τους στέλνουμε στη Σίφνο ή τη Μήλο για ακτινογραφία, ή αν θεωρούμε ότι θέλουν χειρουργείο, απευθείας στην Αθήνα». Στο σημείο αυτό, προκύπτει και το ζήτημα της μετακίνησης. Το Ιατρείο της Σερίφου δεν διαθέτει τις προϋποθέσεις για μακροχρόνια νοσηλεία. «Οι επιλογές είναι πλοίο γραμμής, ταχύπλοο και ελικόπτερο. Ανάλογα με το πόσο κακό καιρό έχει, μειώνονται και οι δυνατότητες. Πρώτα αποκλείεται το ταχύπλοο, μετά το πλοίο και τέλος το ελικόπτερο, το οποίο και να μπορεί να πετάξει, δεν είναι απίθανο να είναι δεσμευμένο». Σε αυτή την περίπτωση, γιατροί και νοσηλευτές μένουν εκτός ωραρίου στο ιατρείο για να παρακολουθούν τον ασθενή.
Όσον αφορά τις εφημερίες, το Περιφερειακό Ιατρείο κλείνει στις 3 το μεσημέρι κι έπειτα οι γιατροί εναλλάσσουν μεταξύ τους το τηλέφωνο της εφημερίας. «Το τηλέφωνο το καλοκαίρι χτυπάει συνέχεια. Είναι δύσκολο, δεν υπάρχει προσωπικός χρόνος» λέει ο κ. Πανοηλίας στο TPP. Ο μισθός και η σύμβασή του αναλογεί σε πενθήμερη βάρδια με τέσσερις εφημερίες, αλλά όπως εξηγεί, το τι αναγράφεται στη σύμβαση απέχει από την πραγματικότητα. «Υπάρχει συνεχής ανάγκη, όλο και κάτι συμβαίνει, δε μπορώ να αρνηθώ να βοηθήσω αν χρειαστεί – και χρειάζεται συνεχώς. Αυτή είναι η δουλειά μου, είναι θέμα ιδεολογίας».
Γιατροί πολυεργαλεία
Σε συνδυασμό με το «βάρος» της δουλειάς τους, οι γιατροί στη Σέριφο καλούνται να εκτελέσουν χρέη διασωστών, μιας και το μοναδικό εξοπλισμένο ασθενοφόρο του νησιού διαθέτει οδηγό αλλά όχι διασώστες. «Δεν υπάρχει οργανωμένο ΕΚΑΒ, δε μπορούμε να αφήνουμε ασθενείς που εξετάζουμε για να σηκώνουμε και να μεταφέρουμε άλλους, δε φτάνουμε. Οι διασώστες είναι εκπαιδευμένοι να μεταφέρουν τραυματίες με τον ελάχιστο δυνατό πόνο. Ένας γιατρός 70 κιλά πώς να σηκώσει έναν τραυματία;»
Τα καλοκαίρια στα νησιά, οι γιατροί λειτουργούν ως πολυεργαλεία. «Αυτή είναι η μεγάλη πρόκληση, μετά από εμάς δεν υπάρχει κάποιος άλλος. Δε μπορώ να πω: Δεν ξέρω». Στη Σέριφο, δεν υπάρχουν ούτε ιδιώτες γιατροί οι οποίοι θα μπορούσαν -έστω με το αζημίωτο- να αποσυμφορήσουν την κατάσταση, αναλαμβάνοντας ασθενείς που είναι σε θέση να πληρώσουν. «Όλα πέφτουν πάνω σε πέντε γιατρούς και τρείς πλέον νοσηλευτές. Από ένα τσίμπημα μέλισσας έως τα πιο σοβαρά τροχαία. Είναι πολύ δύσκολο για έναν γιατρό να βλέπει μπροστά του έναν άνθρωπο να ξεψυχάει και να μη μπορεί να κάνει κάτι».
«Νοσηλευτής για έναν ολόκληρο μήνα έμενε στο εφημερείο του Ιατρείου»
«Τα νησιά δεν έχουν γιατρούς γιατί οι συνθήκες εργασίας είναι απίστευτα δύσκολες. Από την άλλη, δεν υπάρχουν και κίνητρα για τη ζωή εδώ». Ναι μεν λοιπόν το Υπουργείο Υγείας και οι Υγειονομικές Περιφέρειες (ΥΠΕ), σε μια προσπάθεια «μπαλώματος» των ελλείψεων του ΕΣΥ, προσφέρουν «μπόνους» για μετακινήσεις υγειονομικού προσωπικού σε νησιά και άλλες τουριστικές περιοχές, από την 1η Ιουνίου έως τις 30 Σεπτεμβρίου 2023. Από την άλλη, τα 1800 ευρώ το μήνα για γιατρούς και 1200 ευρώ για νοσηλευτές, αυτή η «δελεαστική επιβράβευση», χάνει τη λάμψη της μόλις αποβιβαστούν στο εκάστοτε νησί. «Οι στρεσογόνες καταστάσεις που βιώνουμε καθημερινά είναι απίστευτες. Το κράτος δεν αφήνει πολλά περιθώρια σε κάποιον που θέλει να βοηθήσει». Επιπλέον, τα 60 ευρώ την ημέρα που προσφέρει το κράτος για διαμονή, δε φτάνουν τελικά στα χέρια των υγειονομικών, καθώς δεν υπάρχουν διαθέσιμα καταλύματα για ενοικίαση. «Ο νοσηλευτής που έφτασε στο νησί στις αρχές του καλοκαιριού για έναν ολόκληρο μήνα έμενε στο εφημερείο του Ιατρείου» δηλώνει ο κ. Πανοηλίας.
Μαζικές παραιτήσεις σε όλη τη χώρα
Οι ελλείψεις σε προσωπικό και οι άθλιες συνθήκες εργασίας δεν αποτελούν πραγματικότητα μόνο των γιατρών και νοσηλευτών στα νησιά. Αντιμέτωποι με τη συσσωρευμένη κόπωση και την ολοένα αυξανόμενη απογοήτευση έρχονται οι υγειονομικοί όλων των δημόσιων νοσοκομείων της χώρας. Όλα τα παραπάνω οδηγούν στο μαζικό κύμα παραιτήσεων από το ΕΣΥ, όπως καταγγέλλει η Ομοσπονδία Ενώσεων Νοσοκομειακών Γιατρών Ελλάδος. Παρά τις κατά συρροήν παραιτήσεις από διάφορες υγειονομικές περιφέρειες της χώρας, η κυβέρνηση δεν δείχνει διατεθειμένη να προχωρήσει σε ενέργειες ουσιαστικής στήριξης του ΕΣΥ και των νοσοκομείων που απειλούνται με κατάρρευση.
Σύμφωνα με την ΟΕΝΓΕ, παρά το γεγονός ότι έχει προειδοποιήσει εδώ και έναν χρόνο για το τσουνάμι παραιτήσεων ειδικευμένων γιατρών, δεν έχει ληφθεί κανένα μέτρο, αντιθέτως, «οι επικίνδυνες και έκνομες εντολές για ετεροαπασχόληση και διαρκείς μετακινήσεις συνεχίζονται αντί να καλύπτονται οι τραγικές ελλείψεις με προσλήψεις μόνιμου προσωπικού. Το αποτέλεσμα είναι πως η καταιγίδα παραιτήσεων όχι απλά κλιμακώνεται αλλά πλέον εξελίσσεται σε λειτουργική κατάρρευση πολλών νοσοκομείων της περιφέρειας και επίσης σε λειτουργική κατάρρευση τμημάτων νοσοκομείων στις πιο μεγάλες πόλεις».
Η κατάσταση στην οποία βρίσκεται το Εθνικό Σύστημα Υγείας, είτε μιλάμε για την ηπειρωτική Ελλάδα, είτε για τα νησιά, έχει τα βασικά κοινά χαρακτηριστικά: ελλείψεις σε ανθρώπινο δυναμικό και υλικό εξοπλισμό, που οδηγούν σε απάνθρωπες συνθήκες εργασίας και στην αναπόφευκτη επαγγελματική εξόντωση των υγειονομικών. Γιατροί και νοσηλευτές μένουν να παλεύουν ολομόναχοι σε ένα σύστημα υγείας που συνεχώς υποβαθμίζει την αξία τους και περιορίζει τις επαγγελματικές τους δυνατότητες. Ταυτόχρονα, η κυβέρνηση φοράει τις εξυπηρετικότατες παρωπίδες, αγνοώντας τις «κραυγές» για ενίσχυση του ΕΣΥ, αλλά και τις προειδοποιήσεις για το απροχώρητο της κατάστασης, που εξωθεί τους υγειονομικούς σε παραιτήσεις. Η δημόσια υγεία αποδυναμώνεται καθημερινά, ενώ ο ιδιωτικός τομέας κερδίζει όλο και περισσότερο χώρο. Κι αν οι ομοσπονδίες και οι σύλλογοι γιατρών επικοινωνούν την κατάσταση και διεκδικούν τα αυτονόητα, η απάντηση που παίρνουν, είτε μέσω της σιωπής, είτε μέσω «μπαλωμάτων» και δικαιολογιών, είναι υποτιμητική και εκτός τόπου και χρόνου. Το Εθνικό Σύστημα Υγείας καταρρέει και η κυβέρνηση Μητσοτάκη διασκευάζει ένα σύγχρονο «Ας φάνε παντεσπάνι».