Του Γιώργου Σχοινά
Όσο ο δημοσιογράφος συνομιλεί με έναν άνδρα του Συντάγματος Αζόφ, ο οποίος συστήνεται με το όνομα “Deus”, ο εικονολήπτης μας δείχνει ένα πολύ ενδιαφέρον πλάνο. Επάνω στο όπλο ενός από τους μαχητές του Αζόφ, είναι κολλημένο ένα αυτοκόλλητο στο οποίο φαίνεται η λέξη “ALBATROSS”, ενώ από κάτω απεικονίζεται μια σιδερογροθιά, μέσα στην οποία γράφει “DYNAMO KYIV”. Το συγκεκριμένο πλάνο διαρκεί περίπου τέσσερα δευτερόλεπτα, είναι όμως αρκετά για να βγάλουμε κάποια ασφαλή συμπεράσματα.
Βλέπετε, η ομάδα ALBATROSS είναι μια σκληροπυρηνική ομάδα ultras της Ντιναμό Κιέβου. Και όχι μόνο αυτό αλλά έχουν κάνει τις πολιτικές και ιδεολογικές τους απόψεις γνωστές ουκ ολίγες φορές. Στις 7 Μαρτίου του 2016, η σελίδα ULTRAS-TIFO.net κοινοποίησε στο Facebook μια φωτογραφία από την κερκίδα των ALBATROSS. Τα σχόλια στο συγκεκριμένο post είναι χαρακτηριστικά. Ένας χρήστης σχολιάζει “Respect Kiev! 88 from Bulgaria!”, με το 88 να είναι ο γνωστός συμβολισμός των νεοναζιστικών ομάδων που αναφέρεται στο HH (Heil Hitler). Ένας άλλος χρήστης σχολιάζει με μια φωτογραφία, η οποία δείχνει το σύμβολο του Συντάγματος Αζόφ, το οποίο από μόνο του είναι το ναζιστικό σύμβολο μίσους Wolfsangel και χρησιμοποιήθηκε από πολλές μονάδες της Βέρμαχτ κατά τη ναζιστική περίοδο, και από πάνω το σύνθημα “Sinovi Smrti”.
Οι σχέσεις των ALBATROSS και ευρύτερα των οργανωμένων οπαδών της Ντιναμό με το Σύνταγμα Αζόφ έχουν γίνει ξεκάθαρες και στην κερκίδα τους. Στις 16 Οκτωβρίου του 2015, σε ματς με την Σαχτάρ Ντονέτσκ, οι οπαδοί της Ντιναμό είχαν σηκώσει ένα τεράστιο πανό που απεικόνιζε συν-οπαδούς τους να παρακολουθούν τον αγώνα από το πολεμικό μέτωπο στην Ανατολική Ουκρανία, ενώ στην πλάτη του ενός φαίνεται η λέξη “Азов” (Αζόφ). Στον ίδιο αγώνα, στην κερκίδα των φανατικών οπαδών της Ντιναμό ανέμιζε η μαυροκόκκινη σημαία της Ουκρανίας, που είχε χρησιμοποιηθεί από τις ακροδεξιές, εθνικιστικές οργανώσεις του Στεπάν Μπαντέρα την περίοδο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, αλλά και από πολλές σύγχρονες ουκρανικές ακροδεξιές οργανώσεις όπως ο Δεξιός Τομέας.
Στις 14 Δεκεμβρίου του 2014, στην πρώτη φάση της σύγκρουσης στο Ντονμπάς, η ουκρανική ειδησεογραφική ιστοσελίδα Censor.net δημοσίευσε άρθρο, επικαλούμενη μια δημοσίευση στο Facebook, που ενημέρωνε για τον θάνατο δύο μελών του Συντάγματος Αζόφ στις 12 Δεκεμβρίου του ίδιου έτους. Για τον έναν από τους δύο αναφέρεται το εξής “Ihor Biloshytskyi, callsign Belaz. (σ.σ. Belaz σημαίνει λευκός) Dynamo Kyiv Ultras (aka Albatross). 12.12.2014 RIP”. Την πληροφορία είχε τότε επιβεβαιώσει και το Συμβούλια Εθνικής Ασφάλειας και Άμυνας της Ουκρανίας. Μάλιστα, στις 26 Οκτωβρίου του 2022 ένας δρόμος στο Κίεβο που μετονομάστηκε σε δρόμο “των ηρώων του Συντάγματος Αζόφ” φέρει την εικόνα του Biloshytskyi.
Απόδειξη της ακροδεξιάς και νεοναζιστικής ιδεολογίας των ALBATROSS είναι βέβαια και τα σύμβολα που η ίδια η ομάδα χρησιμοποιεί. Επίσημο logo της ομάδας είναι αυτό με την σιδερογροθιά που συναντήσαμε και στο βίντεο του VICE NEWS να λανσάρεται από τον μαχητή του Συντάγματος Αζόφ. Συμπληρώνεται όμως και από δύο σύμβολα μίσους. Το ένα είναι το Odal Rune, το οποίο χρησιμοποιήθηκε από υπηρεσίες των SS στην ναζιστική Γερμανία, αλλά είναι και ιδιαίτερα δημοφιλές σε νεοναζιστικές ομάδες. Το δεύτερο είναι το Tyr Rune, το οποίο χρησιμοποιούνταν από τη χιτλερική νεολαία και από την 32η Μεραρχία Εθελοντών “30 Ιανουαρίου” των SS και επίσης είναι διαδεδομένο σε νεοναζιστικούς και νεοπαγανιστικούς κύκλους.
Οι ALBATROSS δεν είναι όμως η μοναδική ακροδεξιά ομάδα που δραστηριοποιείται στους κύκλους των οργανωμένων οπαδών της Ντιναμό Κιέβου. Η δεύτερη μεγάλη ομάδα είναι οι “White Boys Club”. Πέρα από το όνομα, από το οποίο μπορούμε να πάρουμε μια πρώτη γεύση των απόψεων, είναι και το έμβλημα αυτής της ομάδας που μαρτυράει τις ακροδεξιές ριζοσπαστικές της απόψεις. Ο Πρίγκιπας Sviatoslav,ο οποίος είναι η κεντρική φιγούρα του συμβόλου, είναι μια ιστορική φιγούρα στην οποία έχουν αναφορά πολλές ακροδεξιές οργανώσεις σε ολόκληρη την Ανατολική Ευρώπη και κυρίως στην Ουκρανία. Ο Sviatoslav θεωρείται κατακτητής των Χαζάρων, μιας αυτοκρατορίας η ηγεσία και κομμάτι του πληθυσμού της οποίας ήταν Εβραίοι. Επίσης η ασπίδα που υπάρχει στο έμβλημά τους είναι αναφορά σε σύμβολα μεραρχιών των SS. Ένα άλλο logo αυτής της ομάδας ultras περιλαμβάνει τον ναζιστικό αετό αλλά και τον κέλτικο σταυρό, που ξεκίνησε ως νεοναζιστικό σύμβολο μίσους από τους Βρετανούς φασίστες την δεκαετία του 1950 και πλέον είναι παγκόσμιο σήμα κατατεθέν των νεοναζί. Η σελίδα των “White Boys Club” στο Instagram πέρα από τις πολιτικές απόψεις της ομάδας έχει εκφράσει αρκετές φορές και την συμπάθειά της για το Σύνταγμα Αζόφ. Σε ένα post αποδίδουν φόρο τιμής στον Denis Prokopenko, διοικητή του Συντάγματος από τον Σεπτέμβριο του 2017 μέχρι την αιχμαλωσία του τον Μάιο του 2022, και γνωστό ultra της Ντιναμό.
Ποια είναι λοιπόν τα κοινά ανάμεσα σε αυτές τις ομάδες; Η ακροδεξιά τους ιδεολογία σίγουρα. Από την άλλη, όπως κανείς θα περίμενε, και οι δύο αυτές ομάδες έχουν μια κλίση προς την κουλτούρα της βίας και τις πολεμικές τέχνες. Στο διαδίκτυο υπάρχουν πολλά βίντεο που δείχνουν μέλη τους να προπονούνται στην πάλη και στην πυγμαχία, όπως υπάρχουν και βίντεο κανονικής “μάχης” με οπαδούς άλλων ομάδων σε έρημες τοποθεσίες χωρισμένοι σε ομάδες των 10-20 ατόμων από κάθε πλευρά, όπως θέλει το “πρότυπο” των ultras της Ανατολικής Ευρώπης.
Το κρίσιμο ερώτημα είναι το εξής: τι δουλειά έχει το αυτοκόλλητο μιας ομάδας ακροδεξιών σκληροπυρηνικών hooligans στο όπλο ενός μέλους του Συντάγματος Αζόφ; Μιας μονάδας που ήδη από τον Νοέμβριο του 2014 έχει ενσωματωθεί στην Εθνοφρουρά της Ουκρανίας και ανήκει στο Υπουργείο Εσωτερικών της χώρας;
Δεν είναι μυστικό ότι τα πρώτα μέλη του Συντάγματος προέρχονταν από ομάδες νεοναζί και από των χώρο των σκληροπυρηνικών hooligans του Χαρκόβου και κυρίως της ποδοσφαιρικής ομάδας Metalist Kharkiv και της ομάδας ultras “Sect 82”. Οι οπαδοί της Metalist Kharkiv πρωταγωνίστησαν μαζί με μέλη του Δεξιού Τομέα και άλλων νεοναζιστικών ομάδων στις συγκρούσεις ανάμεσα σε Ουκρανούς και φιλορώσους αυτονομιστές της 2ας Μαΐου του 2014 στην Οδησσό, που σημαδεύτηκαν από τον εμπρησμό του κτιρίου του Σπιτιού των Συνδικάτων από τους Ουκρανούς ακροδεξιούς και τον θάνατο συνολικά 48 ατόμων. Εκείνη την ημέρα, η Metalist Kharkiv αγωνιζόταν με την Chornomorets Odesa.
Το 2012, ενόψει του Euro που θα λάμβανε χώρα στα γήπεδα της Πολωνίας και της Ουκρανίας, το BBC έκανε ένα ντοκιμαντέρ σχετικά με τις ακροδεξιές ομάδες ultras που δραστηριοποιούνταν σε αυτές τις χώρες. Στην περίπτωση της Ουκρανίας, ο δημοσιογράφος του BBC βρέθηκε στο γήπεδο της Metalist Kharkiv. Εκεί κατέγραψε χιλιάδες οπαδούς της ομάδας να χαιρετούν ναζιστικά στις κερκίδες του γηπέδου ενώ σε ένα άλλο παιχνίδι έγινε μάρτυρας μιας βίαιης επίθεσης των οπαδών κατά Ινδών φοιτητών που βρίσκονταν στο στάδιο. Στο ίδιο ντοκιμαντέρ, η δημοσιογραφική αποστολή του BBC συναντήθηκε και με έναν οργανωμένο οπαδό της Metalist, που τυγχάνει να ήταν και μέλος της παραστρατιωτικής οργάνωσης Patriot of Ukraine, της ομάδας πρόγονο και αιμοδότη του αρχικού Τάγματος Αζόφ. Ο συγκεκριμένος οπαδός στα πλαίσια της συνέντευξης δήλωσε ότι οι οπαδοί της Metalist δεν θέλουν έγχρωμους παίκτες να αγωνίζονται για την ομάδα τους, ενώ βρισκόταν σε ένα δωμάτιο γεμάτο με ναζιστικά σύμβολα μίσους όπως κέλτικους σταυρούς και σύμβολα με τα αρχικά WP (White Pride). Ο ίδιος δήλωνε χαρακτηριστικά: “Μια φυλή, ένα έθνος, μια πατρίδα” και “πως πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι για αυτό που μερικές φορές πιστεύουμε ότι είναι ένας εμφύλιος πόλεμος. Φυσικά κανείς δεν θέλει έναν πόλεμο, αλλά πρέπει να είμαστε έτοιμοι για όλα”. Τέλος παραδέχτηκε ότι τα γήπεδα αποτελούν χώρο στρατολόγησης της οργάνωσής του.
Σύμφωνα με δημοσίευμα της ηλεκτρονικής ουκρανικής εφημερίδας Ukrainska Pravda, η ακροδεξιά ιδεολογία παρέμεινε στον πυρήνα των οπαδών και της ομάδας που διαδέχτηκε την Metalist Kharkiv, όταν αυτή διαλύθηκε το 2016 λόγω χρεών, της FC Metalist 1925 Kharkiv. Μάλιστα ο φερόμενος ως αρχηγός των ultras της Metalist 1925, Sergey Velichko, πέρα από τις δημόσιες εμφανίσεις του φορώντας ρούχα με ναζιστικά σύμβολα μίσους, είναι γνωστός και για την θητεία του στην Ανατολική Ουκρανία με το Σύνταγμα Αζόφ.
Το Σύνταγμα όμως έχει κάνει προσπάθειες τα τελευταία χρόνια να απομακρύνει την δημόσια εικόνα του από τις ακροδεξιές του ρίζες και από αυτό που ονομάζεται Κίνημα Αζόφ, το οποίο περιλαμβάνει ανοιχτά φασιστικές και παραστρατιωτικές ομάδες και πολιτικά κόμματα όπως το National Corps, ηγέτης του οποίου είναι ο ιδρυτής του Τάγματος Αζόφ και πρώην αρχηγός των “Sect 82” Andrii Biletsky. Με άλλα λόγια το Σύνταγμα Αζόφ προσπαθεί να ξεχάσει το ένοχο παρελθόν του και να αυτοπαρουσιαστεί ως μια καθαρά επαγγελματική στρατιωτική μονάδα που δεν έχει σχέση με την πολιτική. Αυτό βέβαια συμβαίνει και για να μην δίνει πάτημα στην ρωσική προπαγάνδα περί «νεοναζιστικού ουκρανικού καθεστώτος». Αυτός είναι και ο λόγος που το Σύνταγμα αλλάζει και τα σύμβολά του, αρχικά αφαιρώντας το ναζιστικό σύμβολο Black Sun από το background και πιο πρόσφατα τον Μάιο του 2022 αφαιρώντας και το ναζιστικό σύμβολο Wolfsangel.
Συνεργάτης του Andrii Biletsky στο πολιτικό κόμμα National Corps είναι και ο Serhii Filmonov. O Filmonov σήμερα έχει το status του ακροδεξιού influencer, με περίπου 37.000 ακόλουθους στο Instagram και πολύ ενεργή παρουσία σε αυτό. Μετά την συμμετοχή του στην επανάσταση του Μαϊντάν το 2014, πολέμησε στην Ανατολική Ουκρανία με το Σύνταγμα Αζόφ και τραυματίστηκε στην μάχη του Ilovaisk. Στην συνέχεια ξεκίνησε την πολιτική του καριέρα στο κόμμα National Corps. Μια μικρή σημείωση: πέρα από influencer, βετεράνος του πολέμου και βασικό στέλεχος του National Corps στο Κίεβο, ο Filmonov είναι και ηγετική φιγούρα των ultras της Ντιναμό Κιέβου. Μάλιστα, σύμφωνα με τον ίδιο, είχε τραυματιστεί σοβαρά στο χέρι από την ελληνική αστυνομία όταν η Ντιναμό αντιμετώπισε τον Ολυμπιακό στην Αθήνα. Ο ίδιος αρνείται κάθε σχέση με νεοναζιστικές αντιλήψεις. Τα ταουάζ του όμως δείχνουν κάτι άλλο. Σε φωτογραφία του στο Instagram φαίνεται στο πόδι του ζωγραφισμένο το σύμβολο μίσους Totenkopf ή αλλιώς Head of Adam, το οποίο στην ναζιστική Γερμανία χρησιμοποιήθηκε από μονάδες των SS και συμβόλιζε την “προθυμία να πεθάνεις για τον Φύρερ”
Φίλος του Filmonov φαίνεται να είναι και ο αναπληρωτής αρχηγός του National Corps, και πρώην μαχητής του Αζόφ, Nazrii Kravchenko. Ο Kravchenko φαίνεται να έχει τατουάζ ένα μεγάλο σύμβολο Wolfsangel στην κοιλιά του.
Είναι φανερή η ύπαρξη μιας στενής σχέσης ομάδων ultras/ακροδεξιάς/Συντάγματος Αζόφ. Προϊστορία της σχέσης αυτής θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε τις 13 Φεβρουαρίου του 2014, όταν περίπου 30 ομάδες ultras υπέγραψαν συμφωνία “ειρήνης” και ένωσαν τις δυνάμεις τους με βάση το (τότε) αντικυβερνητικό και αντιρωσικό αφήγημα, ενισχύοντας το κίνημα του Μαϊντάν και αποτελώντας το πιο μαχητικό και βίαιο κομμάτι του. Στην συνέχεια, όταν ξεκίνησαν οι συγκρούσεις στα ανατολικά της χώρας, οι ultras συνέχισαν την “συμμαχία” τους και αποτέλεσαν την πηγή στρατολόγησης των πρώτων εθελοντικών μονάδων της Ουκρανίας. Το ουκρανικό ντοκιμαντέρ “The Brave Hearts.Ultras” αναφέρει ότι στην αρχική του σύνθεση το Σύνταγμα Αζόφ αποτελούνταν σε ποσοστό 60% από οργανωμένους οπαδούς. Ενωμένοι λοιπόν οι ακροδεξιοί ultras της Ουκρανίας ενίσχυσαν αρχικά το κίνημα του Μαϊντάν και στην συνέχεια το Σύνταγμα Αζόφ και άλλες εθελοντικές μονάδες στην πρώτη γραμμή της σύγκρουσης στην ανατολή. Στο ίδιο ντοκιμαντέρ, αναφερόμενος στην στήριξη των ultras στο Σύνταγμα Αζόφ, ο Andriy Biletsky λέει: “Ήρθαν στο Αζόφ σε ομάδες έτοιμες για δράση”.
Είναι αυτή η σχέση αρκετή για να δικαιολογήσει το ρωσικό αφήγημα περί “αποναζιστικοποίησης”; Σε καμία περίπτωση. Παρόλη την ύπαρξη ακροδεξιών και νεοναζιστικών ιδεολογικών στοιχείων σε κομμάτια της ουκρανικής κοινωνίας, του κράτους και του στρατού, το ουκρανικό κράτος δεν μπορεί να χαρακτηριστεί συλλήβδην ναζιστικό. Είναι όμως αυτή η σχέση επικίνδυνη για την ασφάλεια, την σταθερότητα και την δημοκρατία στην Ουκρανία και σε ολόκληρη την Ευρώπη; Σίγουρα. Διότι μετά το πέρας του πολέμου ένα μεγάλο κομμάτι των μέχρι χτες ακροδεξιών hooligans και νεοναζί ιδεολόγων, τόσο της Ουκρανίας όσο και άλλων ευρωπαϊκών χωρών και των Η.Π.Α που καταφθάνουν στο μέτωπο ως ξένοι εθελοντές, θα έχουν εκπαιδευτεί στην χρήση όπλων σε πραγματικές συνθήκες πολέμου και θα έχουν γευθεί από πρώτο χέρι την μάχη, όντας μέλη μιας επαγγελματικής στρατιωτικής μονάδας.
Ο πόλεμος είναι ένα φαινόμενο που οξύνει τις συνειδήσεις και τα ακροδεξιά κινήματα των βετεράνων έχουν διαδραματίσει κομβικό ρόλο στις σκοτεινότερες εποχές της ευρωπαϊκής ιστορίας. Αν δεν θέλουμε να τις δούμε να επαναλαμβάνονται, οφείλουμε να παρακινήσουμε την Διεθνή Κοινότητα να δράσει και από κοινού με τα υγιή κομμάτια του ουκρανικού κράτους και της ουκρανικής κοινωνίας να καταπολεμήσει το αγκάθι της ακροδεξιάς στην χώρα.