Της Αρετής Σαγιάκου
Βασική θέση της συνάντησης ήταν η απεξάρτηση της Ευρώπης από το ρωσικό φυσικό αέριο με τις ΗΠΑ να παίζουν το ρόλο του από μηχανής παρόχου αμερικανικού υγροποιημένου αερίου (LNG). Υπό αυτό το πρίσμα οι ΗΠΑ έχουν δημιουργήσει ένα lobby που προωθεί την πανάκριβη εισαγωγή αμερικανικού υγροποιημένου αερίου (LNG) στην Ευρώπη, βρίσκοντας άξιους συνοδοιπόρους στην κυβέρνηση Μητσοτάκη. Αγνοώντας το κόστος μεταφοράς LNG από τις ΗΠΑ, το φυσικό αέριο εμφανίστηκε ως η μορφή ενέργεια που θα ρίξει τις τιμές των λογαριασμών ενέργειας. Σύμφωνα με τον Chris Wright, Υπουργό Περιβάλλοντος των ΗΠΑ, όλοι μας θέλουμε να φτάσουμε την οικονομική ευημερία που απολαμβάνει ο ίδιος. Επομένως για να εξασφαλίσουμε φθηνότερη ενέργεια και να μεγεθύνουμε τις οικονομίες μας, δεν υπάρχει άλλος δρόμος από την καύση υδρογονανθράκων. Έτσι γινόταν και έτσι θα γίνεται. Καλές, αναφέρει, οι εναλλακτικές μορφές ενέργειας αλλά δεν αποδίδουν όσο το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο. Και μην μπερδεύεστε, δεν υπάρχει ενεργειακή μετάβαση (energy transition) μόνο προσθήκη επιπλέον μορφών ενέργειας (energy addition).
Όλες αυτές οι πρωτοβουλίες έρχονται σε μία εποχή που το φαινόμενο Τραμπ έχει επιδράσει καταλυτικά και στην παρατηρούμενη οπισθοδρόμηση στις πολιτικές για το κλίμα. Πολλαπλασιάζονται οι φωνές που υποστηρίζουν ότι η προσοχή και οι επενδύσεις που δίνονται για το μετριασμό της κλιματικής αλλαγής είναι δυσανάλογες σε σχέση με αυτά που επενδύονται για τη μείωση της φτώχιας. Όπως μας ενημερώνει ο Bill Gates, οι προσπάθειες για την επίτευξη μηδενικών εκπομπών έχουν επιτελέσει πραγματική πρόοδο, ενώ η ανθρωπότητα δεν κινδυνεύει από την κλιματική αλλαγή. Η συγκυρία, λίγο πριν την COP30, που επέλεξε να κάνει τις συγκεκριμένες δηλώσεις, μάλλον δεν είχε ως σκοπό να αναδείξει το φιλανθρωπικό του έργο.
Ενόψει της COP30, τα Κράτη που συμμετέχουν στις COP κλήθηκαν να ανανεώσουν τους εθνικούς κλιματικούς στόχους τους (NDCs) έως το Φεβρουάριο του 2025. Οι υπουργοί περιβάλλοντος της ΕΕ ήρθαν σε συμφωνία για τους ενημερωμένους στόχους μείωσης των εκπομπών άνθρακα κατά 90% έως το 2040, στις 4 Οκτωβρίου 2025. Ωστόσο, μέρος αυτής της μείωσης, που μπορεί να φτάσει και το 10% θα μπορεί να επέλθει μέσω πιστώσεων άνθρακα (carbon credits) από άλλες χώρες, καθώς και με μεθόδους «αφαίρεσης» ρύπων (carbon removals). Όπως αναφέρει η τελευταία έκθεση της IPCC (2023), οι υφιστάμενες δράσεις και πολιτικές δεν επαρκούν ώστε να περιοριστεί η αύξηση της θερμοκρασίας στον 1,5oC (σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα). Ακόμη και χωρίς την παρατηρούμενη οπισθοχώρηση των πολιτικών για το κλίμα, ο ρυθμός εφαρμογής των υφιστάμενων πολιτικών υποδεικνύει ένα «κενό υλοποίησης» (implementation gap) που δείχνει ότι με το ρυθμό που εφαρμόζονται οι όποιες πολιτικές, είναι αδύνατο να επιτευχθούν οι στόχοι που έχουν τεθεί για το 2030. Συγκεκριμένα, προσομοιώσεις των συγκεντρώσεων CO2 στην ατμόσφαιρα από την καύση ορυκτών καυσίμων από τις υφιστάμενες υποδομές εξόρυξης, χωρίς προσθήκη νέων, υπερβαίνουν τα όρια εκπομπών που θα μας επιτρέψουν να περιορίσουμε την αύξηση της θερμοκρασίας στους 1,5oC.
Και πως η Ελλάδα έρχεται να ανταπεξέλθει σε αυτό, μόλις δύο (2) ημέρες μετά από την υπογραφή των ανανεωμένων NDCs της ΕΕ; Συνάπτει συμφωνία με την ExxonMobil για την εξόρυξη υδρογονανθράκων στο Ιόνιο. Η εικόνα που επικράτησε στη διάσκεψη P-TEC όχι απλά δεν τοποθετείται στην πορεία προς την επίτευξη ενός κλιματικά ουδέτερου ισοζυγίου ενέργειας, αλλά επρόκειτο για μία κατάσταση τόσο ανεξέλεγκτα μονόπλευρη, που ο CEO της Energean, Μαθιός Ρήγας (ο οποίος έκανε ιδιαίτερη μνεία στην ατάκα Τραμπ “Drill baby drill”), ένιωσε άνετα να επιδείξει το θάρρος του και την επιμονή του για την υλοποίηση των σχεδίων εξόρυξης, λέγοντας ότι κάποιοι τον παρουσιάζανε ως αυτόν που καταστρέφει τον πλανήτη (δίκιο είχαν!) και οι φίλοι των παιδιών του τον έβλεπαν ως the bad guy, αλλά εκείνος ως μεγάλη καρδιά έδειξε υπομονή και δικαιώθηκε. Ο κος Ρήγας τοποθέτησε την έναρξη των δοκιμαστικών γεωτρήσεων εντός του 2026, εφόσον φυσικά η κυβέρνηση κινηθεί με ταχύτητα για την έγκριση των κείμενων μελετών. Ας ευχηθούμε στον κο Μαθιό να μην βρεθούν τίποτα ΜΚΟ και οικολόγοι που απελευθερώνουν κουνέλια να του χαλάσουν τα σχέδια.
Όσοι μιλάνε για turning points, doomsday και άλλα βαρύγδουπα για την επιτακτικότητα να δράσουμε για το κλίμα, αλλά την ίδια στιγμή παρουσιάζουν την εξόρυξη ως οικονομική και γεωπολιτική επιτυχία, ουδεμία σχέση ή ενδιαφέρον έχουν για την προστασία του περιβάλλοντος. Χαρακτηριστικό επίσης παράδειγμα αποτελεί, ο νυν Ευρωβουλευτής και πρώην υπουργός και υφυπουργός Περιβάλλοντος, Ενεργείας και Κλιματικής Αλλαγής, ο οποίος στον πρόλογο του βιβλίου του αναφέρεται στα ακραία φαινόμενα που αντιμετώπισε η Ελλάδα τα τελευταία χρόνια και πως αυτά ανέδειξαν τις προτεραιότητες μας ενεργειακά, δηλαδή τη γρήγορη ενσωμάτωση ΑΠΕ στο δίκτυο και τη μείωση των ορυκτών. Κάπου μάλλον ξεχάστηκε όμως, και βάλθηκε να διαφημίζει τα καθοριστικά βήματα που έκανε ο ίδιος ως υπουργός για να μπει η Ελλάδα στο παιχνίδι των εξορύξεων, όπως η θεσμική κατοχύρωση των ορίων της Ελληνικής ΑΟΖ και ο ν.4001/2011 για την αξιοποίηση των εθνικών κοιτασμάτων.
Γιατί όμως το ενδιαφέρον τόσο των κρατών, όσο και των πολιτών για την κλιματική αλλαγή έχει μειωθεί; Δέκα χρόνια μετά τη συμφωνία του Παρισιού έχουν γίνει βήματα. Η τελευταία έκθεση της IPCC (2023) ωστόσο τα θεωρεί ανεπαρκή. Μήπως γιατί η άσκηση πολιτικής για το κλίμα είναι περισσότερο γραφειοκρατική και λιγότερο πρακτική; Μήπως γιατί όταν τέθηκε νομική υποχρέωση γνωστοποίησης των εκπομπών που παράγει ο βιομηχανικός κλάδος και των δράσεων που αναλαμβάνει για το κλίμα και τη φύση (CSRD), οι αντιδράσεις των ιδιωτών οδήγησαν την ΕΕ στο να πάρει πίσω σημαντικό μέρος αυτών; Η διατήρηση της οικονομικής ανταγωνιστικότητας των ευρωπαϊκών ιδιωτικών εταιρειών σε ένα παγκόσμιο εμπορικό περιβάλλον που λειτουργεί ανεξέλεγκτα υπό τις ευλογίες των ΗΠΑ, είναι δύσκολη και η ΕΕ φαίνεται να το αντιλαμβάνεται. Ωστόσο, τα στοιχεία για το κλίμα είναι ξεκάθαρα και τα lobby των ορυκτών καυσίμων δεν λειτουργούν σε μία λογική αμφισβήτησης όπως παλαιότερα. Οι αυξημένες τιμές ενέργειας τους έδωσαν το έναυσμα ώστε να προωθήσουν τις «φθηνές» μορφές ενέργειας με βάση τους υδρογονάνθρακες πίσω από τη βιτρίνα αντιμετώπισης της φτώχιας.
Πηγές:
IPCC, 2023: Sections. In: Climate Change 2023: Synthesis Report. Contribution of Working Groups I, II and III to the Sixth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change [Core Writing Team, H. Lee and J. Romero (eds.)]. IPCC, Geneva, Switzerland, pp. 35-115, doi: 10.59327/IPCC/AR6-9789291691647
Μακης Προβατας, Γιαννης Μανιατης. Επειδή δεν υπάρχει Planet B. ISBN · 9786180705386
https://www.consilium.europa.eu/en/meetings/env/2025/11/04-05/
https://finance.ec.europa.eu/news/omnibus–package-2025-04-01_en
Σχετικά άρθρα σχολιασμού:
https://www.sciencespo.fr/psia/chair–sustainable–development/
*Η Αρετή Σαγιάκου είναι Βιολόγος MSc