Λίγο πιο πέρα από τους δρόμους με τα εστιατόρια, τα μπαρ και τα παγωτατζίδικα, χτυπάει η καρδιά της πανεπιστημιούπολης. Το κεντρικό κάμπους, οι κεντρικές βιβλιοθήκες, ο ψηλός στύλος με την αστερόεσσα που κυματίζει περήφανα σε ύψος τετραώροφου κτηρίου. Εκεί που πραγματοποιούνται όλοι οι πανηγυρισμοί όταν το Μίσιγκαν νικάει στο αμερικάνικο ποδόσφαιρο, εκεί όπου φωτογραφίζονται όλοι οι πρωτοετείς και οι αποφοιτήσαντες, εκεί που γίνονται όλες οι διαδηλώσεις. Εκεί που έγινε πρόσφατα συγκέντρωση στη μνήμη του Άαρον Μπούσνελ, του νεαρού αεροπόρου που αυτοπυρπολήθηκε μπροστά στην ισραηλινή πρεσβεία στην Ουάσιγκτον, διαμαρτυρόμενος για την πολιτική της αμερικανικής κυβέρνησης που συμπορεύεται με την αιμοβόρα πολιτική του κράτους του Ισραήλ. Η είδηση του συγκλονιστικού θανάτου του πέρασε κάπως στα ψιλά από τα κυρίαρχα μέσα, όμως ένα συνάδελφός του στην Πολεμική Αεροπορία είναι φοιτητής στο Μίσιγκαν, μίλησε δακρυσμένος στην εκδήλωση, καταχειροκροτήθηκε, και η μορφή του Άαρον ξαναζωντάνεψε για λίγο. Εκεί που τις προάλλες, φοιτητές και φοιτήτριες ξάπλωσαν για λίγες ώρες στο πλακόστρωτο, και σκεπάστηκαν με θεατρικά ματωμένα σεντόνια, μέσα σε απόλυτη σιωπή, πενθώντας για τους νεκρούς της Γάζας, καλώντας τους περαστικούς να αναλογιστούν πού επενδύει τα εκατομμύριά του το φημισμένο μας πανεπιστήμιο.
Εδώ που σήμερα, εμπνευσμένοι, όπως μας λένε, από τους συναδέλφους τους του Κολούμπια, οι φοιτητές κατασκηνώνουν και διαμαρτύρονται για τη στάση του πανεπιστημίου και την πρόσδεσή του στο οικονομικό και ιδεολογικό άρμα του κράτους του Ισραήλ και των λόμπι που στηρίζουν την πολιτική της γενοκτονίας. Εδώ που μέρες τώρα υψώνονται παλαιστινιακές σημαίες κι ένα πανώ που χαιρετίζει την Ιντιφάντα, εδώ που συρρέουν αλληλέγγυοι όλων των ηλικιών και εθνοτικών προελεύσεων από διάφορες συνοικίες της πόλης και των περιχώρων της.
Μιλάμε με μια φοιτήτρια μιας εκ των πολυτεχνικών σχολών, που πρωτοστατεί στην οργάνωση των κινητοποιήσεων. Φοράει χειρουργική μάσκα, όπως πολλοί συμφοιτητές της, και ακολουθεί τις οδηγίες, «μη δείχνετε τα πρόσωπά σας, μείνετε μακριά από φωτογραφίες και βιντεοσκοπήσεις». Τη βγάζει για να αγκαλιαστούμε. Είναι παλαιστινιακής καταγωγής, η οικογένειά της ζει στην Ιερουσαλήμ.
Τη ρωτάω για μια χούφτα φοιτητών που έχουν στρατοπεδεύσει στο γρασίδι δίπλα στην κατασκήνωση, και έχουν μπήξει στο χώμα δεκάδες ισραηλινές και αμερικανικές σημαιούλες. Κάνουν αντιδιαδήλωση, μου λέει η Μ., ήταν λιγότεροι, αλλά τώρα με την αποφοίτηση και διάφορους γονείς που επισκέπτονται την πόλη, έχουν πάρει περισσότερο θάρρος. Ένας από αυτούς, όταν βραδιάζει και οι κατασκηνωτές αποσύρονται στη σκηνή τους, περιφέρεται μέσα στην κατασκήνωση, ανοίγει τις πόρτες των σκηνών και παίρνει αιφνιδιαστικά φωτογραφίες. Δεν προλαβαίνω να τη ρωτήσω αν έχουν περιφρούρηση, γιατί αρχίζει να μου μιλάει για την αστυνομία, που έχει στήσει φορητά κιγκλιδώματα ανάμεσα στην κατασκήνωση και το κτήριο της κεντρικής Βιβλιοθήκης που βρίσκεται ακριβώς μπροστά μας. Η Μ. ανησυχεί επειδή η αστυνομία είναι τόσο διακριτική, και πιστεύει ότι μάλλον το κάνει επειδή θεωρεί πως οι φοιτητές είναι υπό έλεγχο. Χαμογελάει παιχνιδιάρικα, σαν να λέει ότι η αστυνομία υπολογίζει χωρίς τον ξενοδόχο, αλλά δεν τη ρωτάω λεπτομέρειες, γιατί ξέρω πως δεν πρέπει να αποκαλύψει τα σχέδιά τους.
Πριν λίγες εβδομάδες, ο Πρόεδρος του Πανεπιστημίου αναγκάστηκε να διακόψει την ομιλία του κατά τη διάρκεια επίσημης τελετής, στην οποία διαμαρτυρόμενοι φοιτητές φώναζαν συνθήματα υπέρ της Παλαιστίνης. Στη συνέχεια έστειλε ένα οργίλο ηλεκτρονικό μήνυμα σε όλη την πανεπιστημιακή κοινότητα, οι φοιτητές – και όχι μόνο- χλεύασαν το θιγμένο του ύφος, και τότε η Διοίκηση προσπάθησε να περάσει νέο κανονισμό, σύμφωνα με τον οποίο θα απαγορεύονταν κάθε διαμαρτυρία που θα διέκοπτε την «ομαλή λειτουργία και τις εκδηλώσεις» του Πανεπιστημίου. Καθηγητές, φοιτητές, ερευνητές και προσωπικό αντέδρασαν σφοδρά σε αυτήν τη φωτογραφική και ισοπεδωτική απόπειρα φίμωσης κάθε δημοκρατικής διαμαρτυρίας, τα σχέδια για νέο κανονισμό μπήκαν στον πάγο, και τώρα η Διοίκηση προετοιμάζεται για εντάσεις κατά την επίσημη τελετή αποφοίτησης το πρώτο Σάββατο του Μαΐου. Το ίδιο αναμένεται να συμβεί και σε άλλα αμερικανικά πανεπιστήμια.
Ρωτάω πώς μπορεί κάποιος που δεν είναι φοιτητής να σταθεί έμπρακτα αλληλέγγυος, και μου λέει πως δεν χρειάζονται χρήματα, αλλά είναι ευπρόσδεκτα τα τρόφιμα και οι εθελοντές που βοηθούν στον καθαρισμό του χώρου και τη συλλογή σκουπιδιών. Η Μ. είναι ευχαριστημένη με την αλληλεγγύη που δέχονται, κοιτάω γύρω μου και βλέπω ανθρώπους που εμφανώς δεν είναι ούτε φοιτητές (λόγω ηλικίας) ούτε αραβικής καταγωγής (λόγω εμφάνισης). Της λέω για τη φοιτητική διαδήλωση αλληλεγγύης στην Αθήνα, ξαφνιάζεται και γελάει, δεν το ήξερε αυτό, γνώριζε όμως για τις διαδηλώσεις στο Βερολίνο. Μου λέει ότι οι άνθρωποι στη Γάζα μαθαίνουν για τις φοιτητικές κινητοποιήσεις στις ΗΠΑ, ότι χαίρονται, και πως είναι σημαντικό για αυτούς ότι στα πέρατα του κόσμου υπάρχουν άνθρωποι που τους συμπαρίστανται.
Στη μικροφωνική εγκατάσταση που είναι στημένη στο κέντρο της πλακόστρωτης πλατείας, μια κοπέλα με χιτζάμπ απαγγέλλει ποίηση και μετά προσκαλεί τους παρευρισκόμενους να τραγουδήσουν το «Happy Birthday», πρώτα στα αγγλικά και μετά στα αραβικά, σε έναν εορτάζοντα ντυμένο με τα χρώματα της παλαιστινιακής σημαίας, που χαμογελά αμήχανα μπροστά σε τόση δημοσιότητα. Πίσω τους είναι η σκηνή με τους γιατρούς, έτοιμους να προσφέρουν τις πρώτες βοήθειες αν και σε όποιον χρειαστεί, και παραδίπλα η τέντα με τα τρόφιμα, κάποιος μόλις έφερε δυο κούτες πορτοκάλια.
Φεύγοντας, περνάμε από ένα περιπολικό σταθμευμένο λίγα μέτρα πιο κάτω από την κατασκήνωση. Το θέαμα των σκηνών και των σημαιών είναι καθηλωτικό και συγκινητικό. Τα πανεπιστήμια είναι ευτυχώς ζωντανά, φλέγονται κι αντιστέκονται. Ο βραχίονας της Αμερικανικής Ένωσης Πανεπιστημιακών Καθηγητών (American Association of University Professors, AAUP) που εδράζεται στο Ανν Άρμπορ, σε μήνυμα που απέστειλε πριν λίγες μέρες, καλούσε τη Διοίκηση του Πανεπιστημίου να θυμηθεί τα λόγια του Robben W. Fleming, Προέδρου του Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν το Μάρτιο του 1968, όταν τα αιτήματα κάποιων άλλων φοιτητών δονούσαν την πόλη:
«Αυτή την ώρα ένα τεράστιο διεθνές ζήτημα – ο πόλεμος στο Βιετνάμ- και ένα τεράστιο εγχώριο ζήτημα – οι φυλετικές σχέσεις- διχάζουν το λαό μας. Κάποιος ρεαλιστής θα έλεγε ότι αμφότερα τα ζητήματα πρόκειται να χειροτερέψουν πριν βελτιωθούν. Η πανεπιστημιούπολη δεν μπορεί να μείνει απομονωμένη από τη ροή της ζωής στη χώρα… Είναι συνήθως ευκολότερο για τους επικριτές της σημερινής γενιάς φοιτητών να ξιφουλκούν εναντίον μιας αγένειας των τελευταίων που κάποτε εκδηλώνεται, παρά να αποδεχτούν το γεγονός ότι κάτω από αυτή την αγένεια μπορεί να υπάρχει μια αφοσίωση στην ανθρώπινη ευημερία, που δεν απαντάται σε αυτούς τους ίδιους τους επικριτές… Ένα πανεπιστήμιο δεν είναι απλώς ένα εργοστάσιο παραγωγής γνώσης. Αντίθετα, αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες ανθρωπιστικές επιρροές του πολιτισμού μας… Το όνειρό μου είναι αυτές οι αξίες και οι φιλοδοξίες να καθρεφτιστούν στις ζωές των φοιτητών και των αποφοίτων μας».
“This is a time when a great international issue—the war in Vietnam—and a great domestic issue—race relations—divide our people. The realist would have to say that both issues are likely to get worse before they get better. The campus cannot be isolated from the mainstream of national life. . . . It is often easier for critics of the present generation of students to fulminate against their bad manners, which are frequently displayed, than to accept the fact that underlying the bad manners may be a dedication to human well-being not found in their critics. . . . A university is not merely a knowledge factory; it is rather one of the great humanizing influences of civilization. . . . My dream is that these values and aspirations will then be reflected in the lives of Michigan students and graduates.” (Fleming, March 11, 1968).
