Από τον μνημονιακό στον εμβολιαστικό αντιλαϊκισμό

Ο Μητσοτάκης και ξοπίσω του τα μέσα της Λίστας Πέτσα τούς τσουβάλιασαν συλλήβδην όλους όσοι δεν έχουν (ακόμα) εμβολιαστεί στους ψεκασμένους αντιεμβολιαστές και ούτε λίγο ούτε πολύ, τους χρέωσαν την επιμονή της πανδημίας από δω και στο εξής, την υπερφόρτωση του ΕΣΥ, αλλά και την οικονομική κρίση. Ένας είναι ο εχθρός, οι αντιεμβολιαστές!

Και αφού δημιούργησαν το κατάλληλο κλίμα επικοινωνιακά, στη συνέχεια ανακοίνωσαν μια σειρά από μέτρα που εισάγουν διακρίσεις σε βάρος τους, τα οποία ξεκινούν από την απαγόρευση πρόσβασης στους εσωτερικούς χώρους των καταστημάτων και τους περιορισμούς (μόνο με αρνητικό τεστ) των μετακινήσεων σε άλλον νομό (όχι όμως στα ασφυκτικά γεμάτα ΜΜΜ εντός της ίδιας πόλης, αφού εκεί από ό,τι φαίνεται δεν κυκλοφορεί ο ιός) και φτάνουν μέχρι τις προτροπές του Άδωνι Γεωργιάδη προς τους εργοδότες να απολύουν όσους εργαζομένους τους δεν κάνουν το εμβόλιο.

Βέβαια, μέχρι λίγες εβδομάδες πριν, το εμβολιαστικό πρόγραμμα ήταν το καμάρι της κυβέρνησης. Καθημερινά ακούγαμε για το πόσο τέλεια οργανωμένο είναι και πόσο γρήγορα προχωρούν οι εμβολιασμοί, με την Ελλάδα να βρίσκεται στις πρώτες θέσεις της Ευρώπης και να φτάνει, υποτίθεται, στην περιβόητη ανοσία της αγέλης από μήνα σε μήνα.

Εν μία νυκτί ωστόσο περάσαμε από τη θριαμβολογία στη στοχοποίηση των ανεμβολίαστων. Ο λόγος ήταν ότι ο ρυθμός των εμβολιασμών άρχισε να υποχωρεί και φυσικά για αυτή την εξέλιξη δεν θα μπορούσε να φταίει η κυβέρνηση, όπως δεν φταίει για τίποτα από όσα έχουν πάει στραβά τα τελευταία δύο χρόνια. Οπότε κατέφυγε σε αυτό που ξέρει να κάνει καλύτερα, πυροδότησε έναν ακόμα γύρο κοινωνικού αυτοματισμού.

Μόνο που σε αυτή την περίπτωση η κυβέρνηση έχει και πολλούς συμμάχους, ακόμα και από χώρους που δεν θα περίμενε κανείς, όπως θα δούμε παρακάτω. Κατ’ αρχάς συσπειρώθηκε πίσω της όλο το ακραίο κέντρο και οι αντιλαϊκιστές. Στα μάτια όλων αυτών οι ανεμβολιαστοι/αντιεμβολιαστές είναι ο ιδανικός αντίπαλός, οι ψεκασμένοι οπαδοί των θεωριών συνομωσίας, οι εχθροί της Επιστήμης, με δυο λόγια, οι «αμόρφωτες» και «καθυστερημένες» μάζες.  Ενώ εκείνοι είναι οι φορείς του Διαφωτισμού που μάχονται ενάντια στους επικίνδυνους οπαδούς του σκοταδισμού.

Το εμβόλιο κατά του κόβιντ έγινε το σύμβολο του Ορθού Λόγου,  καταλαμβάνοντας την ίδια θέση που είχε το μνημόνιο έως πριν λίγα χρόνια. Οι δε ανεμβολίαστοι εμφανίζονται ως οι στρατιές του ανορθολογισμού που απειλούν να ξανά-ρίξουν τη χώρα στα βράχια. Δεν είναι άλλωστε λίγοι αυτοί που τους ταυτίζουν με τους αντιμνημονιακούς, τους Αγανακτισμένους και όσους ψήφισαν ΟΧΙ στο δημοψήφισμα το 2015.

Όπως τότε, έτσι και τώρα, η αφήγηση που θέλουν να επιβάλλουν κυβέρνηση και ΜΜΕ είναι ότι για την κρίση, την οικονομική ή την υγειονομική, ευθύνονται οι ίδιοι οι πολίτες, είτε γιατί κατανάλωναν πάνω από τις δυνάμεις τους και δεν ζητούσαν απόδειξη για την τυρόπιτα που αγόραζαν, είτε γιατί δεν έμεναν στο σπίτι κατά η διάρκεια των λοκντάουν και σήμερα δεν εμβολιάζονται. Από το «μαζί τα φάγαμε» περάσαμε στο «μόνοι σας αρρωσταίνετε και πεθαίνετε». Το αντιλαϊκιστικό στρατόπεδο βρήκε έναν νέο βολικό εχθρό που κατά βάση είναι ο ίδιος παλιός, η αδαής πλέμπα που άγεται και φέρεται από τις λαϊκιστικές σειρήνες.

Η στοχοποίηση και η απαξίωση των ανεμβολίαστων γίνεται μάλιστα παρότι είναι εκείνοι που κινδυνεύουν περισσότερο από τον ιό (οι εμβολιασμένοι είναι (σχετικά) προστατευμένοι). Και συνεχίζεται παρά το γεγονός ότι οι ίδιοι οι επιστήμονες και συνεργάτες της κυβέρνησης παραδέχονται πλέον ότι ανοσία της αγέλης δεν μπορεί να υπάρξει για ένα παθογόνο όπως ο κορωνοϊός, από τη στιγμή μάλιστα που τα εμβόλια που διαθέτουμε δεν είναι αποστειρωτικά, δεν εξαφανίζουν δηλαδή τον ιό, όπως για παράδειγμα στην περίπτωση της ανεμοβλογιάς. Οι εμβολιασμένοι μπορούν να είναι φορείς του ιού, να τον μεταδώσουν (αν και λιγότερο διότι έχουν μικρότερο ιικό φορτίο) και να νοσήσουν (αν και συνήθως πολύ πιο ήπια).

Ο ιός, όπως όλα δείχνουν, θα γίνει ενδημικός, όπως αυτός της γρίπης και η προστασία των ανθρώπων θα έρθει μέσα από έναν συνδυασμό τεχνητής ανοσίας από τα εμβόλια, που μάλλον θα πρέπει να επαναλαμβάνονται κάθε χρόνο και φυσικής ανοσίας για όσους έχουν νοσήσει.

Ούτε προφανώς θα σταματήσει να μεταλλάσσεται, πόσο μάλλον όταν υπάρχουν δισεκατομμύρια άνθρωποι στον Αναπτυσσόμενο Κόσμο που θα περάσουν χρόνια για να εμβολιαστούν ή και δεν θα εμβολιαστούν ποτέ, αφού  παραμένουν ιδιαίτερα δύσπιστοι απέναντι στις δυτικές φαρμακευτικές εταιρείες εξαιτίας των πειραμάτων που τους υπέβαλαν τις προηγούμενες δεκαετίες, με τραγικά πολλές φορές, αποτελέσματα.

Κυρίως όμως οι ανεμβολίαστοι δεν είναι όλοι αντιεμβολιαστές, ούτε αντικοινωνικοί παρτάκηδες και free riders, όπως τους χαρακτηρίζει η κυβερνητική προπαγάνδα. Οι περισσότεροι από αυτούς είναι άνθρωποι που είτε φοβούνται τις παρενέργειες των εμβολίων, ιδίως μετά την τραγική διαχείριση του εμβολίου της AstraZeneca, αλλά και την κινδυνολογική παρουσίαση των περιστατικών με σοβαρές παρενέργειες από τα ΜΜΕ. Είτε δεν έχουν πειστεί για την αποτελεσματικότητά τους, ή απλώς δεν ανησυχούν ιδιαίτερα για τον ιό (οι νέοι πχ.)

Επιπρόσθετα, είναι κυρίως στις λαϊκές πόλεις και τις πιο φτωχές περιοχές της χώρας που ο εμβολιασμός βρίσκεται σε πολύ χαμηλά επίπεδα (πχ. Δυτική Αττική, Ξάνθη, Ροδόπη κλπ.), σε αντίθεση με τις πιο αστικές και μεσοαστικές, όπως τα Βόρεια Προάστια της Αθήνας που τα ποσοστά είναι ιδιαίτερα υψηλά. Σε περιοχές δηλαδή με περιορισμένη πρόσβαση σε πληροφόρηση και υπηρεσίες υγείας, με χαμηλό μορφωτικό επίπεδο και μικρή εμπιστοσύνη στο κράτος και τους επιστημονικούς φορείς, αλλά και πλημμελή οργάνωση του εμβολιασμού.

Αυτοί οι άνθρωποι δεν θα πεισθούν να εμβολιαστούν με βρισιές και απαξίωση. Ο στιγματισμός σε συνδυασμό με τους περιορισμούς και τα χαράτσια που επιβάλλει το κράτος και τα οποία πλήττουν δυσανάλογα τους πιο φτωχούς, προκαλούν αντίδραση και ακόμα μεγαλύτερη άρνηση.

Οι ανεμβολίαστοι εξωθούνται, σχεδόν, να γίνουν συνειδητοί αντιεμβολιαστές. Ο απαξιωτικός λόγος γίνεται επιτελεστικός, παράγει αυτό που στηλιτεύει, «δικαιώνοντας» αναδρομικά τους (προοδευτικούς) κυνηγούς των ανεμβολίαστων. Για κάθε έναν που θα εξωθείται να εμβολιαστεί, δύο και τρεις θα στυλώνουν τα πόδια και θα οδηγούνται στον θυμό και στην άρνηση. Η πολιτικοποίηση του εμβολιασμού από την κυβέρνηση και τα μήντια θα φέρει και την πολιτικοποίηση του αντιεμβολιασμού. Μια πρώτη ένδειξη του τι θα σημάνει αυτό το είδαμε στις πρόσφατες μαζικές διαδηλώσεις κατά του υποχρεωτικού εμβολιασμού σε όλη την Ελλάδα όπου, παρά την πολυσυλλεκτικότητά τους, το πολιτικό στίγμα το έδωσαν παραθρησκευτικές, συνομωσιολογικές και ακροδεξιές ομάδες (με αρκετούς ναζί).

Δυστυχώς, όμως, στον πειρασμό της στοχοποίησης και της απαξίωσης των ανεμβολίαστων υπέπεσαν και πολλοί που τοποθετούνται στα αριστερά του πολιτικού φάσματος. Όχι, ευτυχώς, τα κόμματα της Αριστεράς, αλλά αρκετοί χρήστες των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης οι οποίοι, πολλές φορές, πλειοδοτούν στις κατάρες και τις απειλές της κυβέρνησης κατά όσων δεν έχουν εμβολιαστεί, ζητώντας ακόμα και τον υποχρεωτικό εμβολιασμό τους ή την κοινωνική απομόνωσή τους.

Κάποιοι από αυτούς είναι άνθρωποι που δεν αντέχουν άλλο τα λοκντάουν και την οικονομική κρίση και έχουν εναποθέσει όλες τις ελπίδες τους για την επιστροφή της κανονικότητας στο εμβόλιο. Το πόσο βάσιμη είναι αυτή η προσδοκία μένει να αποδειχτεί, αν και ήδη υπάρχουν ενδείξεις, από το Ισραήλ για παράδειγμα που έχει εμβολιάσει την μεγάλη πλειονότητα του πληθυσμού, ότι δεν θα είναι τόσο εύκολο.

Υπάρχουν όμως και αρκετοί που εκκινούν από μια προμηθεϊκή αντίληψη της επιστήμης, όπου τα πορίσματα της οποίας δεν μπορούν να αμφισβητούνται, ιδίως από όσους δεν μετέχουν αυτής, δηλαδή τους «λαϊκούς». Πρόκειται για μια νεωτερική ιδεολογία της επιστήμης κατά την οποία η επιστημονική γνώση αναπαρίσταται ως βέβαιη γνώση (παρά το ότι η ίδια η επιστήμη διαρκώς απαρνείται την έννοια της βεβαιότητας για τον εαυτό της) και ο επιστημονικός λόγος τείνει να αντικαταστήσει τη θρησκευτική αυθεντία. Ο εμβολιασμός σε αυτό το πλαίσιο γίνεται μια τελετουργική δήλωση πίστης στην επιστήμη και τον Ορθό λόγο, εξ ου και οι περήφανες φωτογραφίες στα εμβολιαστικά κέντρα.

Η λογική αυτή παραβλέπει τη διολίσθηση της εφαρμοσμένης, τουλάχιστον, επιστήμης στον τεχνοκρατισμό και την εργαλειακή ορθολογικότητα μέσα στον καπιταλισμό, αλλά κυρίως την προκλητική εργαλειοποίηση της επιστημονικής αυθεντίας από την κυβέρνηση στην προσπάθειά της να δικαιολογήσει κατασταλτικές, αντιφατικές, έως καταφανώς παράλογες πολιτικές κατά τη διάρκεια της πανδημίας, όπου το πρωτείο είχε υποτίθεται η επιστήμη. Μια εργαλειοποίηση που είχε ως αποτέλεσμα να ραγίσει η εικόνα της βέβαιης γνώσης που συνοδεύει την επιστήμη στη νεωτερικότητα.

Παράλληλα, όπως σημειώνει ο Θανάσης Αλεξίου, συνομολογεί άρρητα το νεοφιλελεύθερο δόγμα ότι η υγεία είναι ζήτημα που αφορά το άτομο και τις επιλογές του – καλές ή κακές  και το οποίο δεν σχετίζεται με την ταξική θέση. Έτσι όμως η κοινωνική πράξη, πχ. το αν κάποιος θα εμβολιαστεί ή όχι, αποπλαισιώνεται από κοινωνικούς και πολιτισμικούς παράγοντες και γίνεται «πρακτική διάκρισης» (Μπουρντιέ) που ταξινομεί τα άτομα σε μια κοινωνική διαστρωμάτωση του φαίνεσθαι και όχι του (κοινωνικού/ ταξικού) είναι – οι διαφωτισμένοι ορθολογιστές και οι κοινωνικά αλληλέγγυοι εμβολιάζονται με υπερηφάνεια, ενώ οι «ψεκασμένοι» και οι νεοφιλελεύθεροι ατομιστές, όχι.

Μέσα από αυτή τη διαδρομή, οι προοδευτικοί κυνηγοί των ανεμβολίαστων λαμβάνουν θέσεις μάχης από τη μεριά του Ορθού Λόγου και της προόδου και θέτουν στον εαυτό τους το «λενινιστικό» καθήκον να διαφωτίσουν τις μάζες, μεταφέροντας από τα έξω, όχι την ταξική συνείδηση αυτή τη φορά, αλλά την επιστημονική Αλήθεια.

Και όταν οι μάζες αρνούνται να δεχτούν με χαρά το δώρο που απλόχερα τους προσφέρεται τότε σαρκάζονται ως ανορθολογικές, σκοταδιστικές και… ψεκασμένες. Κάπως έτσι, ένα τμήμα της Αριστεράς συναντά το ακραίο κέντρο στην ελιτίστικη απαξίωση των λαϊκών μαζών.

Το επόμενο διάστημα, οι λόγοι και οι συγκρούσεις γύρω από τον εμβολιασμό θα ενταθούν. Η κυβέρνηση σκληραίνει τη στάση της και προωθεί την έμμεση υποχρεωτικότητα κλιμακώνοντας τις πιέσεις, ενώ στήνει ένα ολόκληρο ηλεκτρονικό σύστημα διαχωρισμού των πολιτών σε υγιείς εμβολιασμένους και επικίνδυνους ανεμβολίαστους, παραβιάζοντας το ιατρικό απόρρητο. Οι εργοδότες αποκτούν τη δυνατότητα να απολύουν εργαζομένους με κριτήριο μια ιατρική πράξη.

Αντί να ενισχύσουν την εμβολιαστική προσπάθεια, τα μέτρα αυτά θα την υπονομεύσουν, μετατρέποντας τον φόβο σε θυμό και τον δισταγμό σε πολιτικοποιημένη άρνηση. Επιπλέον, θα πλήξουν περισσότερο τα πιο φτωχά λαϊκά στρώματα, θα συρρικνώσουν θεμελιώδη δικαιώματα και θα αυξήσουν κατακόρυφα τις δυνατότητες βιοπολιτικού ελέγχου από τη μεριά του κράτους.