«Μετά από εξήντα χρόνια αγώνα, θυσιών, προσπαθειών, νικών σήμερα βλέπουμε μια ελεύθερη, ανεξάρτητη χώρα, κύρια της μοίρας της», Στρατηγός Ραούλ Κάστρο, 2019
Στις αρχές Φλεβάρη, ο γενικός γραμματέας του Κομμουνιστικού Κόμματος της Κούβας, στρατηγός Ραούλ Κάστρο, είχε τηλεφωνική επικοινωνία με τον γενικό γραμματέα του κομμουνιστικού κόμματος του Βιετνάμ και πρόεδρο της χώρας, Νγκιέν Φου Τρονγκ, για να γιορτάσουν «τα εξήντα χρόνια ενότητας των λαών τους και υποδειγματικών σχέσεων», που έχτισαν «οι ιστορικοί αδελφικοί δεσμοί, τους οποίους δημιούργησαν οι ηγέτες Φιντέλ Κάστρο Ρουζ και Χο Τσι Μινχ».
Ήταν μια είδηση που δεν χρειαζόταν να αναπαραχθεί – ένα μικρό διπλωματικό ιντερμέτζο, που πέρασε στα ψιλά. Ακόμη και έτσι, διαβάζοντας τις πέντε γραμμές σε κάποια ξένη γλώσσα, δεν μπορούσες να μη σταθείς στο μέγεθος των ονομάτων, στις ιστορικές στιγμές για τις οποίες ήταν αυτόματη αναφορά, στις νίκες και τις ήττες αγώνων που άγγιξαν τον πλανήτη. Με μάρτυρα και πρωταγωνιστή, επί 60+ χρόνια, και το Ραούλ Κάστρο.
Δύο μήνες αργότερα, κι αφού προήδρευσε του 8ου Κογκρέσου του ΚΚ της Κούβας, τον σκληρό Απρίλη που διανύουμε, ο στρατηγός Ραούλ Κάστρο Ρουζ ανακοίνωνε την απόφαση του να αποσυρθεί από την ενεργό πολιτική σκηνή, δηλώνοντας ότι έχει ολοκληρώσει το έργο του σε αυτήν. Δεν είναι η μόνη επιλογή που είχε – από απόψεως ημερομηνίας τουλάχιστον.
Την 3η Ιουνίου 2021 ο Ραούλ Κάστρο κλείνει τα 90 του χρόνια. Επιλέγει να μην αποχωρήσει τότε. Όχι λόγω ηλικίας, όχι. Επιλέγει να αποχωρήσει στην 60η επέτειο της ανακοίνωσης του σοσιαλιστικού χαρακτήρα της επανάστασης της Κουβας, της νίκης του Κόλπου των Χοίρων, της πλάγια Γιρόν: στις 17 Απρίλη του 1961 έγινε η απόβαση, στις 20 Απρίλη παραδόθηκαν οι εισβολής κι η CIA, οι ΗΠΑ υπέστησαν ακόμη μια ήττα. Επιλέγει να θυμίσει ότι γι’ αυτά πολεμήσαμε – και νικήσαμε, κι αυτή τη νίκη παραδίδει προς υπεράσπιση στην πρώτη μετεπαναστατική γενιά. Οι ημερομηνίες κουβαλούν το φορτίο της ιστορίας τους.
Στις 15 Απρίλη του 1961 οι αμερικάνοι βομβαρδίζουν από αέρος τα κουβανικά αεροδρόμια και γυρνούν στη βάση τους. Στις 17 Απρίλη 1.400 «Κουβανοί εξόριστοι» άριστα εξοπλισμένοι από τη CIA, φεύγουν νύχτα από τις ακτές της Γουατεμάλας και της Νικαράγουας και φτάνουν στην Κούβα, στην πλάγια Γιρόν, στον Κόλπο των Χοίρων. Η αντεπίθεση έρχεται με ηγέτη των αμυνόμενων κουβανικών δυνάμεων τον ίδιο τον Φιντέλ, με υπουργό Εθνικής Άμυνας το Ραούλ. Στις 20 Απριλίου οι εισβολείς παραδίδονται, προδομένοι και από την αμερικάνικη ηγεσία που τους είχε τάξει αεροπορική και ναυτική ενίσχυση. Δεν είχε σημασία – η Κούβα πολέμησε, και νίκησε, και αυτή τη φορά με την ψυχή της. Ο Φιντέλ ήταν δυό φορές απελευθερωτής. Και ο Ραούλ ήταν πάντα δίπλα του. Ο Ραούλ, η ιστορικά πιο σοσιαλιστική, αν και λιγότερο χαρισματική, φωνή από τις δύο αδελφικές φωνές που στήριξαν την Κουβανική Επανάσταση. Ο ακατάβλητος στρατιώτης της Επανάστασης.
Αποχωρώντας, αυτή την ημερομηνία, είναι ώστε αυτόν τον ρόλο να συνεχίζει να κρατά για τον εαυτό του. Το ρόλο που είχε πάντα: ανακοινώνοντας την αποχώρηση του, στο 8ο Συνέδριο του Κομμουνιστικού Κόμματος της Κούβας, που θα ολοκληρωθεί σήμερα, είπε πως η αποχώρηση του από την ηγεσία δεν σημαίνει αποχώρηση από την πολιτική. «Ανήκω πάντα στο κόμμα, παραμένω ένας επαναστάτης μαχητής».
Η θέση του γενικού γραμματέα πηγαίνει, λογικά κι αναμενόμενα, στον πρόεδρο της Κουβάς, Μιγκέλ Ντίαζ Κανέλ Μπερμούδες. Στην επόμενη γενιά. Κι ο τελευταίος των τεσσάρων γιγάντων που οδήγησαν την Κούβα στην ελευθερία, εγκαταλείπει το πολιτικό προσκήνιο.
Φιντέλ Κάστρο, Καμίλο Σενφουέγος, Ραούλ Κάστρο, Τσε Γκεβάρα. Οι τέσσερις στο Γκρανμά. Οι τέσσερις στον αγώνα. Οι τέσσερις για την ελευθερία – και όχι μόνον της Κούβας. Σεμνότερος, λιγότερο γνωστός – γιατί το θέλησε – πάντα ακέραιος και πολεμιστής, αυτός, ο Ραούλ «που έκανε το Φιντέλ κομμουνιστή».
Αν ο ίδιος είχε κρατήσει χαμηλό προφίλ – όσο χαμηλό επέτρεπαν οι συνθήκες – ήταν γνωστό πως ο Φιντέλ πάντα ζητούσε τη συμβουλή του. Δεν είναι τυχαίο ότι και ο ίδιος υπήρξε ο πρώτος στόχος δολοφονίας από τη CIA, και μάλιστα από το 1960, όπως αποκαλύφθηκε πρόσφατα. Πριν τις 600+ απόπειρες δολοφονίας κατά του Φιντέλ, ο πρώτος στόχος υπήρξε ο Ραούλ.
Ο Ραούλ ήταν να πετάξει από την Πράγα στην Αβάνα, ένα χρόνο πριν τον Κόλπο των Χοίρων, και η CIA εξαγόρασε τον πιλότο του αεροσκάφους για να «φροντίσει να έχει ο Ραούλ ένα ατύχημα». Αντίτιμο, χίλια δολάρια της εποχής και σπουδές σε αμερικάνικα πανεπιστήμια για τους δύο γιούς του. Ευτυχώς, όπως ενημέρωσε τη CIA ο πιλότος, «δεν του δόθηκε η ευκαιρία» – τα έγγραφα που ήρθαν στο φως υποστηρίζουν ότι παράλληλα η CIA είχε αποφασίσει να ακυρώσει την απόπειρα αλλά δεν είχε τρόπο να ενημερώσει τον προδότη.
Είναι πολύ λογικό η πρώτη απόπειρα να ήταν κατά του Ραούλ. Η CIA είχε σωστές πληροφορίες. Ο Ραούλ ήταν ο πρώτος που έγινε κομμουνιστής από τα δύο αδέλφια, και η βασική επιρροή στον Φιντέλ. Το 1960 η Κούβα δεν είχε μπει ξεκάθαρα στον σοσιαλιστικό της δρόμο. Η πρώτη ατζέντα του Κινήματος της 26ης του Ιούλη είναι μια ατζέντα σοσιαλδημοκρατική στη βάση της. Η τελική στροφή δεν έχει γίνει ακόμη. Ήταν λογικό, λοιπόν, η επιρροή του Ραούλ να καταγράφεται από τους Αμερικάνους ως ο πιο μεγάλος κίνδυνος. Ο Ραούλ είναι κεντρικός στρατηγικός νους πίσω από το Κίνημα της 26ης Ιουλίου. Ο Ραούλ είναι μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος από την εφηβεία του – όχι ο Φιντέλ.
Από το 1959 (και ως το 2016) ο Ραούλ είναι ο υπουργός Εθνικής Αμύνης της Κούβας, ο ηγέτης των Ενόπλων Δυνάμεων και υπερασπιστής, σε αυτόν τον τόσο ευαίσθητο τομέα, των αρχών της Επανάστασης. Οι στρατιωτικοί της Κούβας λαμβάνουν, από εκείνα κιόλας τα χρόνια, το παρατσούκλι «Ραουλίστας», του Ραούλ. Είναι ήρωας εσωτερικής κατανάλωσης – ένας άνθρωπος βαθύτατα πιστός στις κομμουνιστικές του αρχές και στο κόμμα, εκείνος που ανέλαβε το χτίσιμο της σχέσης με την ΕΣΣΔ, που φρόντισε να εξοπλιστεί η Κούβα απέναντι στον αμερικάνικο κίνδυνο, που στήριξε τον λαϊκό, κομμουνιστικό χαρακτήρα του στρατεύματος. Αυτού του στρατεύματος, σε εκείνη την τοποθεσία, απέναντι στον συγκεκριμένο εχθρό. Και δίπλα του η πολεμίστρια, αγωνίστρια της Επανάστασης, παντοτινή του σύντροφος και στήριγμα, μία μεγάλη μορφή του αγώνα, η Βίλμα Εσπίν, η ψυχή κι ο νους πίσω από όλες τις φεμινιστικές κατακτήσεις της Επανάστασης.
Την πολιτική του ιδιοφυΐα θα ξαναδείξει λίγο πριν αλλά και μετά την πτώση της ΕΣΣΔ, όταν ο Φιντέλ είναι αρνητικός σε οποιαδήποτε αλλαγή κι εκείνος επιμένει πρώτα στην μεταρρύθμιση των κρατικών μικρών επιχειρήσεων και ύστερα στις οικονομικές και γεωργικές μεταρρυθμίσεις που βοηθούν την Κούβα να ανακάμψει, μετά τη μεγάλη κρίση των αρχών της δεκαετίας του ’90. Είναι πάντα δίπλα στο Φιντέλ, είναι το πρόσωπο του στρατού της Κουβάς, ο αντ’ αυτού όταν ο Φιντέλ αντιμετωπίζει προβλήματα υγείας ή αποσύρεται, αυτός που θα τοποθετήσει τις στάχτες του Φιντέλ στο μνήμα, όταν ο λαός της Κούβας και εκατοντάδες χιλιάδες επαναστάτες σε όλο τον κόσμο θα αποχαιρετήσουν μία από τις κορυφαίες Επαναστατικές φυσιογνωμίες του 20ου αιώνα. Κι είναι αυτός, ο επίμονος κομμουνιστής, ως Πρόεδρος της Κούβας, θα κάνει τα πρώτα βήματα προς τις νέες μεταρρυθμίσεις που θα βοηθήσουν την Κούβα να παραμείνει σοσιαλιστική μέσα στο νέο παγκόσμιο τοπίο.
«Με την ηρωική ιστορία αγώνων του λαού της Κουβάς στο νου μου, εκ μέρους του λαού μας, με ακέραιη την αισιοδοξία μου για το μέλλον, δικαιούμαι να το πω: Ζήτω η Κουβανική Επανάσταση!». Ραούλ Κάστρο, επαναστάτης μαχητής.