Στην Ακαδημία Πλάτωνος νόμος είναι το «δίκιο» του «επενδυτή»

του Θάνου Καμήλαλη

Στις αρχές Μαΐου, το Κυβερνητικό Συμβούλιο Οικονομικής Πολιτικής (ΚΥΣΟΙΠ) αποφάσισε, δεχόμενο την εισήγηση του υπουργού Περιβάλλοντος Γιώργου Σταθάκη, να ανάψει το «πράσινο φως» για την ανέγερση του «Academy Gardens», ενός εμπορικού mall 55.000 τ.μ.της εταιρείας Artume, θυγατρικής της Blackrock, του οικονομικού κολοσσού που συνέταξε έκθεση για τις κεφαλαιακές ανάγκες των ελληνικών τραπεζών. Σύμφωνα με τη σχετική ανακοίνωση, στόχος της «επένδυσης» είναι η «ανάπλαση και αναζωογόνηση της ευρύτερης περιοχής του Αρχαιολογικού Άλσους της Ακαδημίας Πλάτωνος», ενώ στο πλαίσιο αυτό πρόκειται να συνταχθεί «Μνημόνιο Συνεργασίας, μεταξύ του Υπουργείου Ενέργειας και Περιβάλλοντος και της «Artume Ανώνυμη Εταιρεία Ανάπτυξης ακινήτου και κινητής περιουσίας (Artume A.E.)». Όσον αφορά το μνημόνιο συνεργασίας μεταξύ των δύο πλευρών, σύμφωνα με την ίδια, αυτό θα προβλέπει:

• Πρωτοβουλίες και δράσεις του Υπουργείου για την αρμονική ένταξη του έργου Academy Gardens στον αστικό ιστό και για την άμεση δημιουργία και απόδοση στην κοινή χρήση ζώνης πρασίνου και δικτύου πεζοδρόμων πέριξ του αρχαιολογικού χώρου της Ακαδημίας Πλάτωνος και
• Δέσμευση της Artume Α.Ε. για συμβολή στην υλοποίηση των εν λόγω δράσεων και για ανάληψη πρωτοβουλιών για την αναζωογόνηση της ευρύτερης περιοχής και τη διασύνδεσή της με τον αρχαιολογικό χώρο επ’ωφελεία του δημοσίου συμφέροντος και των πολιτών

Οι «δεσμεύσεις» υπουργείου και εταιρείας όμως, δεν είναι αρκετές για να μετριάσουν τις αντιδράσεις των κατοίκων των γύρω περιοχών, που μέσω διαφόρων φορέων (επιτροπές, συλλογικότες, δημοτικές παρατάξεις) εκφράζουν εδώ και χρόνια την αντίθεσή τους στην ανέγερση του mall. Ο ΣΥΡΙΖΑ μάλιστα, ως αντιπολίτευση, είχε καταθέσει μια σειρά από ερωτήσεις με θέμα την «επένδυση»  της Artume. Οι αντιδράσεις των πολιτών των γύρω περιοχών συνοψίζονται σε τρία ζητήματα: την απώλεια χιλιάδων θέσεων εργασίας και την περαιτέρω αφαίμαξη όσων μικρών επιχειρήσεων έχουν αντέξει μέσα στα επτά χρόνια της κρίσης, τις ανησυχίες για το νέο κυκλοφοριακό καθεστώς και τη χρήση του αρχαιολογικού χώρου, που ουσιαστικά παραδίδεται ως… αυλή για το mall της Artume.

Ένα ιστορικό γεμάτο μεθοδεύσεις

Η υπόθεση του mall ξεκινάει το 2008, όταν η Artume αγοράζει το πρώην εργοστάσιο Μουζάκη, στον κόμβο Λένορμαν & Κηφισού, στα όρια Ακ. Πλάτωνος – Κολοκυνθούς – Περιστέρι, με σκοπό την κατασκευή ενός Mall εμπορίου και μαζικής ψυχαγωγίας με τον τίτλο  «Academy Gardens», συνολικής έκτασης 55.000 τμ. Το γεγονός ότι η συγκεκριμένη περιοχή ήταν χαρακτηρισμένη ως Βιοτεχνικό Πάρκο (ΒΙΟ.ΠΑ)  από το Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο του Δήμου Αθήνας και επομένως δεν επιτρέπονταν οι χρήσεις «Πολυχώρων Εμπορίου – Ψυχαγωγίας», δεν φαίνεται να την απασχολεί ιδιαίτερα.

Ακολουθεί, το διάστημα 2009-2012, μια σειρά τροποποιήσεων της νομοθεσίας και παρεμβάσεων, με σκοπό να προσαρμοστεί στα σχέδια της εταιρείας. Κορυφαία απόπειρα της εταιρείας να παρέμβει στη νομοθεσία είναι η επιστολή του οικονομικού της Διευθυντή, Κρίστοφερ ΜακΚόρμαν, προς τον τότε πρωθυπουργό, Αντώνη Σαμαρά, τον Οκτώβριο του 2012: «Aπαραίτητη προϋπόθεση για την υλοποίηση της επένδυσης του Academy Gardens είναι η αλλαγή χρήσεων γης στο οικοδομικό τετράγωνο του έργου από Bιομηχανικό Πάρκο σε Bιομηχανικό Πάρκο προς εξυγίανση», έγραφε ο ΜακΚόρμαν.

O ΣΥΡΙΖΑ με σειρά ερωτήσεων στη Βουλή, ενώ βρισκόταν στην αξιωματική αντιπολίτευση, κατήγγειλε τις «απαράδεκτες μεθοδεύσεις» και τη «συστηματική και κατάφωρη παραβίαση της νομιμότητας» για την εξυπηρέτηση της Artume. Για παράδειγμα, οι βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ, Νίκος Βούτσης και Χαρά Καφαντάρη, τον Ιανουάριο του 2013 στη σχετική ερώτησή τους αναφέρουν:

Το όλο χρονικό της υπόθεσης μέχρι σήμερα καθώς και οι χειρισμοί από πλευράς της ARTUME σε συνεργασία με επιμέρους υπηρεσιακούς φορείς και πολιτικό προσωπικό, συνιστά κατάφωρη και συστηματική παραβίαση της νομιμότητας μέσω της σταδιακής δημιουργίας τετελεσμένων (όπως η κατεδάφιση του προτεινόμενου ως διατηρητέου βιομηχανικού συγκροτήματος) και προσχεδιασμένων προηγούμενων (όπως η εξασφάλιση της άρσης απαλλοτριώσεων και απόπειρα –μέχρι στιγμής- εξασφάλισης της «κατάλληλης» ρυμοτομικής γραμμής βάσει του εταιρικού σχεδίου μελλοντικής ανάπτυξης).

Ωστόσο, παρά τις μεγάλες αντιδράσεις, η κυβέρνηση ΝΔ – ΠΑΣΟΚ προσπαθεί να προωθήσει με κάθε τρόπο την ανέγερση του «Academy Gardens». To 2013 δημοσιεύεται το Προεδρικό Διάταγμα για την αλλαγή των όρων δόμησης των οικοπέδων στην περιοχή δίπλα στην Ακαδημία Πλάτωνος. Οι κάτοικοι της περιοχής προσφεύγουν στο Συμβούλιο της Επικρατείας κατά της ανέγερσης του Mall και, όπως υποστηρίζουν στο διάστημα από την προσφυγή μέχρι την εκδίκαση, οι παρεμβάσεις συνεχίζονται. «Το ΣτΕ έκανε δεκτή, τον Ιανουάριο 2014, την αίτηση ασφαλιστικών μέτρων των κατοίκων για τη μη έκδοση οικοδομικών αδειών στην περιοχή, μέχρι να αποφασίσει οριστικά. Ο υπουργός Μανιάτης υπέγραψε τον Μάρτιο του 2014, λίγο πριν από την εκδίκαση, την απόφαση για αλλαγή των χρήσεων γης, ώστε να επιτρέπεται η ανέγερση του Mall. Με ένα μπαράζ φιλικών προς την εταιρεία δημοσιευμάτων έγινε μια απίστευτη επίθεση στους κατοίκους και επιδιώχθηκε μια σκληρή πίεση προς το ίδιο το ΣτΕ.»

Το ΣτΕ τελικά, απορρίπτει την αίτηση των κατοίκων με το σκεπτικό ότι το υπουργείο έγκαιρα εξαίρεσε το επίμαχο οικοδομικό τετράγωνο, αφού δήλωσε την πρόθεση να προχωρήσει άμεσα στην έκδοση συμπληρωματικού Προεδρικού Διατάγματος. Ορίζει όμως ότι στο συμπληρωματικό Διάταγμα «πρέπει να ληφθούν υπόψη οι προτάσεις των αρμοδίων υπηρεσιών του ΥΠΕΚΑ και του υπουργείου Πολιτισμού, που προτείνουν συντελεστή 2,1 και ύψος 15 μ.». Ωστόσο, το τελικό σχέδιο και παρά την εκκρεμότητα της απόφασης του ΚΑΣ που αναμένεται τον Ιούλιο, προβλέπει ότι το μέγιστο ύψος του κτιρίου της Artume είναι 21 μέτρα επί της Λεωφόρου Κηφισού, ενώ κατά μήκος της πλευράς προς τον αρχαιολογικό χώρο της Ακαδημίας Πλάτωνος το μέγιστο ύψος μειώνεται και δεν υπερβαίνει τα 18 μέτρα. Το αποτέλεσμα δηλαδή όλων αυτών των χρόνιων μεθοδεύσεων είναι ότι η «επένδυση» βρίσκεται πιο κοντά από ποτέ στο ξεκίνημά της και μάλιστα υπό την κυβέρνηση του κόμματος που εναντιώθηκε σε αυτήν περισσότερο από το καθένα.

Οι αντιδράσεις και το διαφορετικό σχέδιο των κατοίκων

Το πραγματικό θέμα που απασχολεί κατοίκους και συλλογικότητες της περιοχής όμως, δεν είναι η συζήτηση για τα επιμέρους ζητήματα της κατασκευής του Mall αλλά η ίδια η ανέγερσή του. Εδώ και χρόνια, οι κάτοικοι της δυτικής Αθήνας αντιδρούν σθεναρά στην κατασκευή του «Academy Gardens», προβάλλοντας οικονομικούς, πολιτιστικούς και κυκλοφοριακούς λόγους και υποστηρίζοντας ότι το σχέδιο της Artume θα σημαίνει υποβάθμιση της ευρύτερης περιοχής.

Η τελευταία απόφαση της κυβέρνησης προκάλεσε την έντονη αντίδραση των Επιτροπών Κατοίκων και των συλλογικοτήτων της περιοχής. Όπως υποστηρίζει για παράδειγμα η Λαϊκή Συνέλευση Κατοίκων Κολωνού – Ακ. Πλάτωνος – Σεπολίων, η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ με την απόφραση του ΚΥΣΟΙΠ «υιοθετεί όλα τα επιχειρήματα της εταιρείας περί “ανάπτυξης”, συνδέοντας, χωρίς ίχνος τσίπας, ένα mall με την “αναβάθμιση και προστασία” του αρχαιολογικού χώρου της Ακαδημίας Πλάτωνος, επιδιώκει να περάσει σαν οδοστρωτήρας πάνω από τους πολύχρονους αγώνες κατοίκων, μικρών επαγγελματιών και καταστηματαρχών στις γειτονιές μας, στο Περιστέρι και σε άλλες περιοχές της δυτικής Αθήνας».

Αντιδράσεις έχουν υπάρξει και από τοπικούς δήμους ή δημοτικούς συμβούλους, τον σύλλογο αρχαιολόγων, ενώ οι κάτοικοι προβάλλουν παλαιότερες μελέτες εμπορικών συλλόγων της δυτικής Αθήνας, που υπολογίζουν ότι το επιχειρηματικό σχέδιο δεν θα προσφέρει τις χιλιάδες θέσεις εργασίας όπως υποστηρίζει η εταιρεία, αλλά αντίθετα θα στείλει στην ανεργία ακόμα 6.000 εργαζόμενους από τις μικρές επιχειρήσεις των γύρω περιοχών.

Οι κάτοικοι και οι φορείς που εδώ και χρόνια αντιτίθενται στην ανέγερση του «Academy Gardens» προβάλλουν παράλληλα ένα διαφορετικό σχέδιο για την αξιοποίηση και την ανάπτυξη της περιοχής γύρω από την Ακαδημία Πλάτωνος. Όπως αναφέρουν συγκεκριμένα στο τελευταίο ψήφισμα του Συντονιστικού Αγώνα ενάντια στο Mall, η κατασκευή του θα σημαίνει:

• Εμπορευματοποίηση ενός παγκόσμιας αξίας πολιτιστικού αγαθού, με την «εμπορική χρήση» του ονόματος της Ακαδημίας στον τίτλο ενός πολυκαταστήματος (Academy Gardens) και τη μετατροπή του αρχαιολογικού χώρου σε αυλή του Mall.
• Καταστροφή των μικρών επιχειρήσεων των Σεπολίων, του Κολωνού, του Σκουζέ, του Πλάτωνα, όσων ακόμα επιβιώνουν από την εφαρμογή  των μνημονίων. Ερήμωση στο Μπουρνάζι, χτύπημα της εμπορικής αγοράς στο Περιστέρι και των άλλων γειτονικών δήμων, όπως ακριβώς συνέβη στο Μαρούσι και το Χαλάνδρι.
• Κυκλοφοριακή συμφόρηση σε έναν ήδη επιβαρυμένο κόμβο. Επιβάρυνση του περιβάλλοντος με τσιμεντοποίηση απίστευτου μεγέθους.
• Αλλοίωση του χαρακτήρα των γειτονιών από την Ακαδημία Πλάτωνος μέχρι τα Σεπόλια. Νέα υποβάθμιση που θα φέρει η προσέλκυση και άλλων  εμπορευματικών χρήσεων μαζικής κατανάλωσης και ψυχαγωγίας.  

Αντίθετα, οι κάτοικοι προτείνουν ένα διαφορετικό σχέδιο που περιλαμβάνει:

• Πραγματική αναβάθμιση του Αρχαιολογικού Χώρου, προστασία και ανάδειξη της μεγάλης ιστορικής και πολιτιστικής του αξίας, ανοιχτό στους πολίτες και την καθημερινότητα των κατοίκων, που στάθηκαν οι μόνοι ικανοί να διατηρήσουν την ύπαρξή του.
• Ανέγερση του Μουσείου της Πόλης των Αθηνών. Ο πολιτιστικός πλούτος δεν θα γίνει διαφημιστικό υλικό σε όροφο του Mall, όπως το θέλουν τα «αντισταθμιστικά οφέλη».
• Πραγματική αναβάθμιση των περιοχών κατοικίας με την εξασφάλιση όλων των απαραίτητων υποδομών που λείπουν (δρόμοι, αποχέτευση, αθλητικοί και ελεύθεροι χώροι, κοινωνικές λειτουργίες).
• Πολεοδομική ανάπλαση της περιοχής του Βιομηχανικού Πάρκου (ΒΙΟ.ΠΑ), που ερημώνει από την αποβιομηχάνιση, με χρήσεις συμβατές προς τα μοναδικά χαρακτηριστικά που προσδίδει ο αρχαιολογικός χώρος στην περιοχή. Ενάντια στα σχέδια για κερδοσκοπικές επενδύσεις-φούσκες, που δεν καλύπτουν ούτε στο ελάχιστο τις ανάγκες για σταθερή εργασία.
• Στήριξη των μικρών επιχειρήσεων της ευρύτερης περιοχής και  υπεράσπιση των θέσεων εργασίας σε αυτές.

Σύμφωνα με το μέλος του Συντονιστικού, περιφερειακή Σύμβουλο Αττικής και πρώην Αντιπεριφερειάρχη Κοινωνικής Πολιτικής, Κατερίνα Θανοπούλου, το Συντονιστικό έχει ήδη ζητήσει συνάντηση με την Αντιπεριφερειάρχη, Ερμίνα Κυπριανίδου, που δεσμεύτηκε αυτή να πραγματοποιηθεί μέσα στην εβδομάδα. Οι κάτοικοι σχεδιάζουν να κλιμακώσουν τις δράσεις τους, με στόχο την ενημέρωση αλλά και τη συνέχεια των κινητοποιήσεων κατά της ανέγερσης του Mall στην περιοχή της Ακαδημίας Πλάτωνος.

«Φορολόγηση» στο Λουξεμβούργο, φοροαποφυγή στην Ελλάδα

Εκτός όλων των παραπάνω όμως, η εταιρεία Artume φαίνεται ότι εμπλέκεται και στο σκάνδαλο «Luxleaks» που έγινε γνωστό από τη Διεθνή Σύμπραξη Δημοσιογράφων το 2014 και αποκάλυψε τις μυστικές συμφωνίες διεθνών εταιρειών με το Λουξεμβούργο με στόχο να αποφεύγουν φόρους εκατομμυρίων. Όπως ανέφεραν τα «Νέα», όταν αποκάλυψαν αυτήν την πτυχή των «Luxleaks», «στο εταιρικό πλέγμα επενδύσεων του ομίλου MGPA υπήρχε και ένα άλλο που ξεκινούσε από τον φορολογικό παράδεισο των Βερμούδων, όπως αποκαλύπτεται σε άλλες φορολογικές συμφωνίες με τις αρχές του Λουξεμβούργου οι οποίες εγκρίθηκαν το 2008 και το 2009».

Σύμφωνα με τα όσα αποκαλύφθηκαν τότε, η Artume ηταν απλώς ένα κομμάτι ενός πολύπλοκου εταιρικού σχήματος που εκτεινόταν σε διάφορες χώρες και είχε έδρα το Λουξεμβούργο. Οι θυγατρικές τής Macquaire Global Property Advisors, που στη συνέχεια εξαγοράστηκαν όλες από την BlackRock, κατέφυγαν σε ένα σύστημα εσωτερικών δανείων από τη μητρική εταιρεία προς τις θυγατρικές, που εξυπηρετούνταν από τα κέρδη τους. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα οι θυγατρικές να μην πληρώνουν φόρους στις χώρες που δραστηριοποιούνται, αλλά η μητρική εταιρεία να καρπώνεται τα κέρδη ως έσοδα για την αποπληρωμή του δανείου, συγκεντρώνοντας έτσι ακόμα και το 100% των κερδών μιας θυγατρικής. Στην Ελλάδα για παράδειγμα, αυτό είχε ως αποτέλεσμα η Artume να μην πληρώνει φόρο ακίνητης περιουσίας για την έκταση που έχει αγοράσει από το 2008, κάτι που είχε καταγγείλει και ο ΣΥΡΙΖΑ το 2014. H Artume, μπορεί να χρωστάει φόρους εκατομμυρίων στην Ελλάδα, αλλά για τους «επενδυτές», όλα γίνονται.