Η Ελλάδα ως πωλητής όπλων (μέρος 1ο): Χάνοντας την ουδετερότητα

του Θάνου Καμήλαλη

Στην υπόθεση της προσπάθειας πώλησης πολεμικού υλικού από την ελληνική κυβέρνηση στη Σαουδική Αραβία υπάρχουν δύο ξεχωριστά και πολύ ιδιαίτερα ζητήματα. Το πρώτο είναι η «υπόθεση Καμμένου», δηλαδή μια σειρά από ερωτήματα που ανακύπτουν όσον αφορά τις διαδικασίες που ακολουθήθηκαν σχετικά με την υπογραφή της συμφωνίας, τους χειρισμούς του υπουργού Άμυνας, Πάνου Καμμένου, τον ρόλο του (μεσάζοντα ή εκπροσώπου) Βασίλη Παπαδόπουλου και τις έμμεσες καταγγελίες της αντιπολίτευσης για «μίζα», ή καλύτερα, πρόθεση «μίζας». Το δεύτερο είναι φυσικά η πώληση όπλων σε ένας κράτος που ηγείται του πολέμου στην Υεμένη, που αποδεδειγμένα βομβαρδίζει και δολοφονεί αμάχους, που καταδικάζεται από πληθώρα διεθνών θεσμών και ανθρωπιστικών οργανώσεων. Όλα αυτά, συνηγορούν σε ξεκάθαρη παραβίαση της διεθνούς Συνθήκης για το Εμπόριο Όπλων που εφαρμόζεται και στην Ελλάδα από το 2016.

Στο ThePressProject βάσει των στοιχείων που έχουμε συγκεντρώσει και των όσων έχουν δει το φως της δημοσιότητας σε Βουλή και ΜΜΕ, εκτιμούμε ότι η δεύτερη πτυχή της υπόθεσης είναι πολύ πιο σημαντική και ουσιώδης από την πρώτη, παρά το γεγονός ότι η κυβέρνηση και η συντριπτική πλειοψηφία της αντιπολίτευσης επιλέγουν να ασχοληθούν μόνο με το πρώτο σκέλος. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι ο «πόλεμος» γύρω από την υπόθεση Καμένου είναι απλό ή άνευ σημασίας ζήτημα. Οι δύο υποθέσεις, μολονότι μοιάζουν παράλληλες και άσχετες μεταξύ τους, τέμνονται και καταλήγουν στο ίδιο σημείο: Την αλλαγή του γεωστρατηγικού ρόλου της χώρας και την ενεργή πλέον εμπλοκή σε πολέμους, με ενίσχυση «συμμαχικών» δυνάμεων. Δηλαδή, την απώλεια της ουδετερότητας και την αλλαγή του δόγματος αποτροπής που αποτελούσε πάγια ελληνική θέση, με την έμμεση συμμετοχή της Ελλάδας σε πολεμικές συγκρούσεις στη Μέση Ανατολή.

Για αυτό θα ξεκινήσουμε από αυτό το τελευταίο, που αποτελεί παράλληλα την αρχή όλης της υπόθεσης και προηγήθηκε του σίριαλ με τη Σαουδική Αραβία.

Προετοιμάζοντας το έδαφος

Τον Φεβρουάριο του 2016 η Ελλάδα κυρώνει τη «Συνθήκη Εμπορίας Όπλων», που εγκρίθηκε από τον ΟΗΕ το 2013. Από την μία πλευρά, όπως ανέφερε τη Δευτέρα και η Διεθνής Αμνηστία, η Συνθήκη θέτει πολύ σαφή κριτήρια που απαγορεύουν την πώληση όπλων σε χώρες όπου υπάρχει κίνδυνος να παραβιαστεί το Διεθνές Δίκαιο και να χρησιμοποιηθούν για εγκλήματα πολέμου, εσωτερική καταστολή κ.ά. (περισσότερα γι' αυτό σε επόμενο μέρος). Από την άλλη όμως όπως αναφέρει η αιτιολογική έκθεση του νόμου, «ενθαρρύνεται το νόµιµο διεθνές εµπόριο συµβατικών όπλων, καθώς έχει εισαχθεί, επίσης, ειδική µνεία που αναφέρει ότι το ρυθµιστικό πλαίσιο που δηµιουργείται µε τη συνθήκη δεν θα πρέπει να προκαλέσει εµπόδια στη διεθνή συνεργασία και στο νόµιµο εµπόριο υλικών, εξοπλισµού και τεχνολογίας που αποβλέπει σε ειρηνικούς σκοπούς». Για μία χώρα όπως η Ελλάδα δηλαδή, που έχει σκοπό να ξεκινήσει να πουλάει πολεμικό υλικό, μπορεί η Συνθήκη να εισάγεται λίγο πριν παραβιαστεί, ωστόσο ήταν απαραίτητη για τις νόμιμες πωλήσεις όπλων σε άλλες χώρες – «συμμάχους».

Λίγους μήνες μετά, το σχέδιο για να ξεκινήσει επίσημα η Ελλάδα τις πωλήσεις στρατιωτικού υλικού μπαίνει σε εφαρμογή. Τον Ιούλιο του 2016 ψηφίζεται από τη Βουλή το νομοσχέδιο του υπουργείου Άμυνας με (πολύ γενικό και απρόσωπο) τίτλο «Ρύθμιση θεμάτων αρμοδιότητας Υπουργείου Εθνικής Άμυνας και άλλες διατάξεις.». Ανάμεσα στις διατάξεις του νόμου περιλαμβάνεται, όπως αναφέρει η αιτιολογική έκθεση, «ρύθμιση με την οποία απλοποιείται και επιταχύνεται η προβλεπόμενη από το άρθρο 107 του ν.3978/2011 διαδικασία αξιοποίησης στρατιωτικού εξοπλισμού ο οποίος χαρακτηρίζεται ως μη επιχειρησιακά αναγκαίος». Με απλά λόγια, τότε αρχίζει να στρώνεται το έδαφος για πωλήσεις στρατιωτικού υλικού όπως τα πυρομαχικά που επιχείρησε η κυβέρνηση να πουλήσει στη Σαουδική Αραβία. Και όταν γίνεται λόγος για «μη επιχειρησιακά αναγκαίο» στρατιωτικό εξοπλισμό, τουλάχιστον στην πλειοψηφία των περιπτώσεων εννοείται φυσικά η πώληση υλικού που θα ήταν άχρηστο σύντομα για τον ελληνικό στρατό, όπως π.χ τα «300.000 βλήματα που θα έληγαν».

Την ψήφιση του πρώτου νόμου για την απλοποίηση της διαδικασίας για πωλήσεις εξοπλισμών ακολουθεί το επόμενο διάστημα μια σειρά από άλλες νομοθετικές ρυθμίσεις, που ρυθμίζουν επιμέρους ζητήματα. Το νομοθετικό παζλ της νέας εποχής συμπληρώνεται με τον Νόμο 4494/2017 του υπουργείου Άμυνας, που ψηφίστηκε στη Βουλή στις αρχές Νοεμβρίου. Το παρακάτω απόσπασμα από την αιτιολογική έκθεση είναι ιδιαίτερα διαφωτιστικό:

Από το παραπάνω καταλαβαίνουμε ότι η πώληση εξοπλισμών στη Σαουδική Αραβία δεν είναι μεμονωμένο περιστατικό. Δεν «έτυχε» δηλαδή, αλλά αποτελεί «σημαντικό στόχο του Υπουργείου Άμυνας», μια πολύ σοβαρή, συνειδητή και πολιτική επιλογή που έκανε (ή πιέστηκε να κάνει) η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ. Να πουλάει δηλαδή το πλεόνασμά της σε στρατιωτικό υλικό σε άλλες χώρες, προκειμένου να αποκομίζει οικονομικά οφέλη, λόγω της «τρέχουσας δημοσιονομικής συγκυρίας». Αυτό βέβαια, πλέον, δεν είναι κοινό μυστικό, το παραδέχθηκε και το υποστήριξε μεταξύ άλλων και ο Πάνος Καμμένος, στην προχθεσινή συζήτηση στη Βουλή. Επίσης, αν αφήσουμε εντελώς στην άκρη το εξαιρετικά σοβαρό ανθρωπιστικό σκέλος της υπόθεσης και δεχτούμε άκριτα τα επιχειρήματα Ζαχαριάδη ή Καμμένου τίθεται ένα ερώτημα:

Πού πάνε τα έσοδα; Στην αιτιολογική γίνεται ξεκάθαρα και σε πολλά άρθρα για «προσπόριση οικονομικού ανταλλάγματος προς όφελος των Ενόπλων Δυνάμεων». Στοιχείο σημαντικό, δεδομένου ότι η επιχειρηματολογία υπέρ των εσόδων «με κάθε κόστος» από πώληση όπλων τονίζει κυνικά ότι αυτά θα καταλήξουν στα δημόσια ταμεία, κάτι που υπονοεί και η αντιπολίτευση, τις φορές που καταγγέλλει την κυβέρνηση για το ότι χάλασε η συμφωνία. Τα χρήματα όμως δεν θα πάνε στο υπουργείο Οικονομικών ως επιπλέον έσοδα, αλλά θα παραμείνουν στο υπουργείο Άμυνας, ώστε να χρησιμοποιηθούν για δικούς του σκοπούς. Κάπως έτσι, η μερίδα της κοινής γνώμης που αγνοεί ή αδιαφορεί για τα καταγγελόμενα εγκλήματα πολέμου στην Υεμένη, ουσιαστικά παραπλανείται, ακούγοντας γενικά και αόριστα για «66 εκατ. ευρώ έσοδα για το Δημόσιο»

Βέβαια, απειρώς πιο σημαντικό από το πού πάνε τα έσοδα, είναι το πού πάνε, ή μπορεί να πάνε, τα όπλα.

Ανοίξαμε και τους περιμένουμε

Σύμφωνα με πηγές του TPP, o υπουργός Άμυνας έχει παρουσιάσει στη διαβαθμισμένη Επιτροπή Εξοπλισμών της Βουλής μία λίστα με το αχρείαστο στρατιωτικό υλικό που θα ήταν διαθέσιμο προς πώληση (φυσικά η λίστα αυτή είναι άκρως απόρρητη). Η διαδικασία που ακολουθείται (ή θα πρέπει να ακολουθείται), όπως φαίνεται και από τις υποθέσεις που έχουν δει το φως της δημοσιότητας είναι η εξής: Ο Καμμένος ενημερώνει τους βουλευτές της Επιτροπής για τις επαφές του με ενδιαφερόμενες χώρες, ακολουθούν διαπραγματεύσεις, πιστοποιήσεις και στο τέλος η υπογραφή της διακρατικής συμφωνίας, η επικύρωση της από την Επιτροπή και η έγκριση του ΚΥΣΕΑ.

Τίθεται βέβαια κι εδώ ένα εύλογο ερώτημα: Ποιος έχει συμφέρον να αγοράσει υλικό που πρόκειται σύντομα να λήξει ή να καταστεί άχρηστο; Φυσικά όποιος βρίσκεται εκείνη τη στιγμή σε πόλεμο, όπως η Σαουδική Αραβία και άλλες χώρες – σύμμαχοι της Ελλάδας, όπως παραδείγματος χάριν τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (στην Υεμένη) και δυνητικά το Ισραήλ (στην Παλαιστίνη), ή η Αίγυπτος. Οι τρεις αυτές χώρες δεν αναφέρονται τυχαία. Τα δύο τελευταία χρόνια η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ έχει προχωρήσει σε διαφόρων ειδών συμφωνίες με αυτές. Συγκεκριμένα:

• Στις 15/1/2016 υπογράφεται Συμφωνίας μεταξύ Ελλάδας και ΗΑΕ για την προώθηση και αμοιβαία προστασία των επενδύσεων.
• Στις 13/6/2016 η Συμφωνία μεταξύ Ελλάδας και Ισραήλ σχετικά με το καθεστώς των δυνάμεών τους. Μια συμφωνία που, όπως τονίζουν πηγές του TPP, είναι «ανάλογη της αντίστοιχης συμφωνίας που έχουν οι ΗΠΑ με το Ισραήλ. Κανένα άλλο κράτος δεν έχει προχωρήσει σε συμφωνία για τόσο στενή στρατιωτική συνεργασία.». Μεταξύ των όσων προβλέπει η Σύμφωνία είναι για παράδειγμα οι κοινές στρατιωτικές ασκήσεις.
• Την ίδια μέρα επικυρώνεται το Μνημόνιο Κατανόησης μεταξύ των υπουργείων Άμυνας Ελλάδας και Αιγύπτου, για τη στρατιωτική συνεργασία. Όπως άλλωστε δήλωσε ο Πάνος Καμμένος στη Βουλή, «η Αίγυπτος είναι ο ισχυρότερος σύμμαχός μας στη Μεσόγειο». Την εξουσία στην Αίγυπτο έχει ο στρατηγός Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι, επικεφαλής του πραξικοπήματος του 2013.

Μέχρι στιγμής γνωρίζουμε ότι η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ, έχει πουλήσει ή επιχειρεί να πουλήσει τρεις φορές όπλα σε άλλες χώρες:

• 300 ή 1000 αεροπορικές βόμβες τύπου ΜΚ-82  στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα το 2015
• 300.000 βλήματα 105 mm στη Σαουδική Αραβία την περίοδο 2016-2017
• 4000 αεροπορικές βόμβες τύπου ΜΚ-83 και 3.000 αεροπορικές βόμβες τύπου ΜΚ-82 στη Σαουδική Αραβία (με άγνωστο το αν υπάρχει ακόμα η απαραίτητη διακρατική συμφωνία)

Η πρώτη πώληση, εξ όσων γνωρίζουμε φυσικά, ειναι αυτή των 300 αεροπορικών βομβών στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα που, σύμφωνα με δημοσίευμα του «Πρώτου Θέματος» πουλήθηκε από την Ελλάδα χωρίς προηγουμένως να υπάρχει διακρατική συμφωνία και χωρίς έγκριση από το ΚΥΣΕΑ. Σε ερώτησή τους προς τον Πάνο Καμμένο, οι βουλευτές της ΝΔ Βασίλης Κικίλιας (που είναι και τομεάρχης Άμυνας) και Αναστάσιος Δημοσχάκης επιβεβαιώνουν το deal, που μάλιστα έγινε κατά την πρώτη κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ:

«Την 27-04-2015, στην επιτροπή της ΒτΕ, εισηγηθήκατε και ζητήσατε την αξιοποίηση – πώληση 300 αεροπορικών βομβών τύπου ΜΚ-82 στα ΗΑΕ» αναφέρουν οι δύο βουλευτές και προσθέτουν
Από τα δημοσιεύματα του Τύπου σχετικά με την ως άνω αξιοποίηση – πώληση, προκύπτει ότι:
-Ο αριθμός των βομβών ΜΚ-82 που εξήχθησαν – επωλήθησαν  προς τα ΗΑΕ ήταν 1000 και όχι 300,
– Δεν υπήρχε Διακρατική ή άλλη Συμφωνία – Σύμβαση για την πώληση,
-Δεν υφίστατο έγκριση από το ΚΥΣΕΑ κλπ.
Επιπρόσθετα από τα εν λόγω δημοσιεύματα, προκύπτει ότι λόγω έλλειψης Διακρατικής Συμφωνίας – Σύμβασης, τα ΗΑΕ προέβησαν σε δωρεά 78 εκατομμυρίων ευρώ προς το Ελληνικό Δημόσιο και από τον Απρίλιο του τρέχοντος έτους 2017 περίπου, υφίσταται ετεροχρονισμένη έγκριση του ΚΥΣΕΑ στη Διακρατική Συμφωνία ή Δωρεά.

Ο Πάνος Καμμένος δεν έχει απαντήσει σε αυτήν την ερώτηση, σε μια υπόθεση που μοιάζει τουλάχιστον εξίσου σημαντική με το θέμα του φερόμενου ως μεσάζοντα της Σαουδικής Αραβίας. «Μπορεί τυπικά να μην επρόκειτο για “πώληση” αλλά για “μετακίνηση” ή “παραχώρηση” στρατιωτικού υλικού» απαντάει με νόημα μια πηγή του TPP. Είναι πιθανό ο κ.Κικίλιας ή τουλάχιστον η Νέα Δημοκρατία να γνωρίζει τις απόρρητες επαφές που προηγήθηκαν, (εξάλλου η ερώτηση αυτή ήρθε δυόμιση χρόνια μετά την ενημέρωση Καμμένου) και το θέμα να εντάσσεται στη συνολική επίθεση της ΝΔ στις πρακτικές Καμμένου στις πωλήσεις όπλων. Όποτε, αν ισχύουν όλα τα παραπάνω, ας ρωτήσουμε απλά (και με κάποια αθωότητα): Γιατί τόση βιασύνη, ώστε να υπογράφονται τέτοιες συμφωνίες και μάλιστα «στο πόδι»;

Μια που επίσημες απαντήσεις σε αυτά δεν πρόκειται να δοθούν, ας ρίξουμε μια ματιά στις ημερομηνίες: Η εισήγηση Καμμένου, σύμφωνα με τον Κικίλια, γίνεται στις 27/4/2015. Ένα μήνα πριν, στις 26 Μαρτίου, ο συνασπισμός κρατών υπό την ηγεσία της Σαουδικής Αραβίας, στην οποία συμμετέχουν τα ΗΑΕ, έχει ξεκινήσει την επιχείρηση «Ξαφνική Καταιγίδα», εισβάλλοντας στην Υεμένη. Οι ΗΠΑ βέβαια, ξεκίνησαν νωρίτερα να εξοπλίζουν την πλευρά που επιθυμούσαν να επικρατήσει στην Υεμένη, όταν ακόμα ο πόλεμος ήταν εμφύλιος. Έγγραφα που έχει δημοσιεύσει το Wikileaks αποδεικνύουν ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες εξόπλιζαν στρατιωτικά το καθεστώς του Χάντι από το 2014, παρά τις πενιχρές του επιδόσεις στα ανθρώπινα δικαιώματα και την οικονομία της χώρας.

Στις 22 Απριλίου ο διεθνής συνασπισμός συνεχίζει την επίθεση στην Υεμένη, αυτήν τη φορά με την επιχείρηση «Επαναφέροντας την Ελπίδα» (ειρωνικό όσο να πεις), ενώ, όπως σημειώνει η Huffington Post, από τον Αύγουστο του 2015 τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα αναλαμβάνουν πολύ πιο ενεργό ρόλο στις εχθροπραξίες. Οι βόμβες τύπου 82-Κ που εισηγήθηκε ο Καμμένος να πουληθούν, αποδείχθηκε έκτοτε ότι χρησιμοποιήθηκαν για τον βομβαρδισμό αμάχων στην Υεμένη.

Α ναι, πουλάμε και κάτι βόμβες

Η δεύτερη πώληση είναι φυσικά τα περίφημα 300.000 βλήματα που έχουν προκαλέσει το χάος των τελευταίων εβδομάδων στην ελληνική πολιτική σκηνή. Η τρίτη αποκαλύφθηκε αρχικά από γκάφα του Πάνου Καμμένου, ο οποίος, μιλώντας στον ΣΚΑΙ, έδειξε και στη συνέχεια δημοσίευσε λάθος έγγραφο, στην προσπάθειά του να απαντήσει για τα 300.000 βλήματα. Το έγγραφο που δημοσίευσε πριν δύο εβδομάδες ο υπουργός Άμυνας ήταν το Πιστοποιητικό Τελικού Χρήστη (δηλαδή η διαβεβαίωση ότι τα όπλα προορίζονται για τη Σαουδική Αραβία και δεν θα μεταπωληθούν) για τις 4.000 βόμβες που ετοιμάζονται προς πώληση και όχι για τα 300.000 βλήματα.

Η γκάφα διορθώθηκε προχθές στη Βουλή, όταν Καμμένος και Τσίπρας κατέθεσαν στα πρακτικά τα σχετικά πιστοποιητικά και για τα βλήματα, αλλά και για τις συνολικά 7.000 βόμβες. Ωστόσο, έστω κι ανάμεσα στο χάος, μάθαμε κάτι παραπάνω σχετικά με το υλικό που βρίσκεται προς πώληση. Το ερώτημα φυσικά εδώ είναι εάν υπάρχουν και άλλες αγοραπωλησίες που δεν γνωρίζουμε.

Ακόμα κι αν όμως πρόκειται μόνο για τις παραπάνω τρεις περιπτώσεις, ένα πράγμα μοιάζει σίγουρο: Επί κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ η Ελλάδα πουλάει όπλα σε χώρες με τις οποίες βρίσκεται «στον ίδιο άξονα». Και αξίζει να επαναλάβουμε τη φράση του υπουργού Άμυνας, Πάνου Καμμένου στη Βουλή:

«Θα ξαναπροσπαθήσουμε να πουλήσουμε»