Μάλιστα, οι επιπτώσεις της μνημονιακής πολιτικής φάνηκε να επηρέασαν εντονότερα τους άνδρες που έχασαν την δουλειά τους, ενώ αύξηση αυτοκτονιών καταγράφηκε και μεταξύ των ηλικιωμένων συνταξιούχων.

Όπως αναφέρεται σε άρθρο του επιστημονικού εντύπου BMJ Open, επιστημονική ομάδα του Τμήματος Ιατρικής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, με επικεφαλής τον Γεώργιο Ραχιώτη, επίκουρο καθηγητή Επιδημιολογίας, ανέλυσαν στοιχεία αυτοκτονιών για την περίοδο 2003 – 2012 και διαπίστωσαν σημαντικό «άλμα» στη θνησιμότητα από αυτοκτονίες μετά το 2010, έτος «ορόσημο» για την εφαρμογή του Μνημονίου και των πολιτικών λιτότητας στη χώρα.

Ο δείκτης αυτοκτονιών στην Ελλάδα από 3,37 ανά 100.000 κατοίκους το 2010 αυξήθηκε σε 4,56 ανά 100.000 το 2012. Ενώ την περίοδο 2003 – 2010 ο μέσος δείκτης αυτοκτονιών ήταν 3,35 ανά 100.000, αυξήθηκε σε 4,42 ανά 100.000 κατά τη διετία 2011 – 2012.

Χειρότερη η κρίση για τους άνδρες

Ανάμεσα στα δύο φύλα, χειρότερη αποδείχτηκε η κρίση για τους άνδρες, στους οποίους ο δείκτης αυτοκτονιών από 5,75/100.000 έως το 2010 ανέβηκε στο 7,43/100.000 στη συνέχεια. Στις γυναίκες υπήρξε επίσης αύξηση αυτοκτονιών, αλλά μικρότερη αναλογικά, από 1,17 πριν την κρίση, σε 1,55 μετά.

Οι θάνατοι από αυτοκτονίες αυξήθηκαν σε όλες ουσιαστικά τις ηλικιακές ομάδες (και των δύο φύλων), ιδίως όμως στους άνδρες παραγωγικής ηλικίας 20 – 59 ετών, όπου η αύξηση ήταν 34% (από 6,58 σε 8,81 ανά 100.000 άτομα). Μικρότερη, περίπου 20%, ήταν η αύξηση στους άνδρες άνω των 60 ετών (από 8,58 σε 10,3). Σταθερές παρέμειναν οι αυτοκτονίες πριν και μετά την κρίση στους νέους έως 19 ετών. Αύξηση καταγράφηκε και στις γυναίκες 20 – 59 ετών, από 1,37/100.000 προ κρίσης σε 1,84 κατά την περίοδο 2011 – 2012.

Αύξηση της ανεργίας

Σύμφωνα με τη μελέτη, κάθε πρόσθετη ποσοστιαία μονάδα αύξησης της ανεργίας στην Ελλάδα (η οποία σχεδόν διπλασιάστηκε μεταξύ 2010 – 2012) συσχετίζεται, κατά προσέγγιση, με μια αύξηση του δείκτη αυτοκτονιών κατά 0,19 ανά 100.000 κατοίκους ή με 20 περισσότερους θανάτους από αυτοκτονία. Δεν υπήρξε αντίστοιχη συσχέτιση μεταξύ γυναικείας ανεργίας και αύξησης των αυτοκτονιών γυναικών.

Θα πρέπει να αναφερθεί ότι, ιστορικά τα ποσοστά αυτοκτονιών στην Ελλάδα, προ κρίσης, ήταν πάντα χαμηλά σε σχέση με τα διεθνή δεδομένα. 

Οι επιπτώσεις της λιτότητας

Αξίζει πάντως να σημειωθεί ότι, κατά καιρούς έχουν εκφραστεί ορισμένες αντιρρήσεις, ιδίως στην ίδια την Ελλάδα, αναφορικά με τον βαθμό στον οποίο η κρίση όντως ευθύνεται για την αύξηση των αυτοκτονιών τα τελευταία χρόνια.

Όμως, οι ερευνητές χαρακτηρίζουν «απροσδόκητες» και χωρίς επαρκή τεκμηρίωση αυτές τις αμφιβολίες, τονίζοντας, μάλιστα, ότι έχει υποτιμηθεί η γενικότερη επίπτωση της κρίσης και της λιτότητας στην ψυχική και σωματική υγεία των Ελλήνων.

Υπογραμμίζουν ακόμη ότι στοιχεία και από άλλες χώρες δείχνουν την ίδια συσχέτιση ανάμεσα στην κρίση και στις αυτοκτονίες. Έτσι, μεταξύ 1989 – 1994, στην Ρωσία αυξήθηκαν κατά 39% οι αυτοκτονίες ανδρών, περίοδο κατά την οποία η χώρα εφάρμοσε μια σειρά μεταρρυθμίσεων για την μετάβαση από την κατευθυνόμενη οικονομία στην ελεύθερη αγορά.

Οι ερευνητές σημειώνουν επίσης, ότι υπάρχουν και παραδείγματα χωρών, όπως η Φινλανδία και η Σουηδία, όπου στις αρχές της δεκαετίας του ’90 η λήψη μέτρων τόνωσης της απασχόλησης περιόρισε αποτελεσματικά τις επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης και έτσι απέτρεψε την αύξηση των αυτοκτονιών.

Η κορυφή του παγόβουνου

Πάντως και άλλη πρόσφατη έρευνα επιστημόνων από την Ελλάδα, τις ΗΠΑ και τη Βρετανία, που δημοσιεύθηκε επίσης στο BMJ Οpen, με επικεφαλής τον καθηγητή Επιδημιολογίας Τσαρλς Μπράνας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Πενσυλβάνια, που μελέτησε την εξέλιξη των αυτοκτονιών σε βάθος 30ετίας, από το 1983 έως το 2012 διαπίστωσε ότι στο διάστημα αυτό στην Ελλάδα συνέβησαν συνολικά 11.505 αυτοκτονίες, 9.079 από άνδρες και 2.426 από γυναίκες.

Η μελέτη διαπίστωσε ότι η υιοθέτηση των νέων μέτρων λιτότητας τον Ιούνιο του 2011 σηματοδότησε απότομη αύξηση, κατά 36%, στις αυτοκτονίες, οι οποίες έφθασαν στο αποκορύφωμά τους το 2012. 

Άλλες περίοδοι αύξησης των αυτοκτονιών, ιδίως μεταξύ των ανδρών, ήταν μετά τον Οκτώβριο του 2008, όταν άρχισε η ύφεση στην Ελλάδα. Αντίθετα, μετά την εισαγωγή του ευρώ τον Ιανουάριο του 2002 είχε καταγραφεί απότομη, αλλά παροδική μείωση των αυτοκτονιών στη χώρα.

Εξάλλου, δεν είναι λίγες οι έρευνες που προειδοποιούν ότι οι αυτοκτονίες δεν είναι παρά η κορυφή του παγόβουνου στον τομέα της επιδείνωσης της ψυχικής υγείας λόγω της κρίσης και της λιτότητας, αφού τα περιστατικά κατάθλιψης και άγχους εμφανίζουν σημαντική αύξηση στην Ελλάδα και στην υπόλοιπη Νότια Ευρώπη.