του Γιάνη Βαρουφάκη για τη Le Monde
Πριν από ένα χρόνο, σε μια εκδήλωση στη Νέα Υόρκη στο Public Library, ο Νόαμ Τσόμσκι και εγώ ρωτηθήκαμε από έναν θεατή για τη θέση μας απέναντι στη μονομαχία Τραμπ-Κλίντον. Και οι δύο απαντήσαμε ότι στις πολιτείες-κλειδιά (swing states), οι προοδευτικοί Αμερικανοί θα έπρεπε να κλείσουν τη μύτη τους με το ένα χέρι και με το άλλο να ψηφίσουν Χίλαρι Κλίντον.
Πριν από χρόνια, τον Απρίλιο του 2002 είχαν δοθεί παρόμοιες συμβουλές στους ψηφοφόρους από όλες τις προσωπικότητες της γαλλικής αριστεράς, όταν ο Ζακ Σιράκ και ο Ζαν Μαρί Λεπέν μονομαχούσαν για τον δεύτερο γύρο της προεδρικής εκλογής:
«Κλείστε τη μύτη σας και ψηφίστε Σιράκ!» Αυτή ήταν η κοινή θέση της αριστεράς.
Η Μαρίν Λεπέν είναι πραγματικά μια πιο αποδεκτή επιλογή από τον πατέρα της; Ο Εμανουέλ Μακρόν είναι χειρότερος, για την αριστερά, από τον Ζακ Σιράκ το 2002; Και αν όχι, γιατί ορισμένοι ηγέτες της αριστεράς αρνούνται να υποστηρίξουν τον Μακρόν εναντίον της Λεπέν; Αυτό για μένα είναι ένα πραγματικό αίνιγμα.
Οι προοδευτικοί Γάλλοι ψηφοφόροι έχουν κάθε λόγο να είναι θυμωμένοι με το Μακρόν:
- Η εμμονή του στην απορρύθμιση των εργασιακών δικαιωμάτων εν μέσω κρίσης αποπληθωρισμού είναι μία παράλογη νεοφιλελεύθερη ιδεοληψία.
- Οι τωρινές θέσεις του περί μετατροπής της Ευρωζώνης σε χαλαρή ομοσπονδία είναι βούτυρο στο ψωμί του Σόιμπλε ο οποίος προσπαθεί να επιβάλλει το σχέδιο του για μια μόνιμη ένωση με κοινή αρχή τη λιτότητα, στην οποία η Γαλλία θα χάσει οποιοδήποτε έλεγχο του προϋπολογισμού της (έχω ακούσει το Σόιμπλε να αναφέρει επί λέξει: «Θέλω την τρόικα στο Παρίσι»), προς όφελος ενός μακροοικονομικά αστήρικτου κοινού προϋπολογισμού της Ευρωζώνης.
- Οι τελευταίες προτάσεις του για μείωση της φορολογίας για τους πλούσιους και πάγωμα της στήριξης των τοπικών κυβερνήσεων είναι στη λάθος κατεύθυνση.
Παρ' όλα αυτά, είναι το λιγότερο σκανδαλώδες για οποιονδήποτε προοδευτικό να κρατάει ίσες αποστάσεις μεταξύ Μακρόν και Λεπέν. Φυσικά, τουλάχιστον οι αριστεροί εξ ημών, θα ευχόμασταν το γαλλικό εκλογικό σύστημα να μην ήταν δυαδικό. Όμως, δεδομένου ότι έτσι έχει η κατάσταση, αρνούμαι να είμαι μέρος μιας γενιάς ευρωπαίων προοδευτικών που είχαν την ευκαιρία να σταματήσουν τη Λεπέν από το να εκλεγεί Πρόεδρος της Γαλλίας και δεν το έκαναν. Γι’ αυτό γράφω αυτό το άρθρο: για να υποστηρίξω καθαρά την υποψηφιότητα του Μακρόν στο δεύτερο γύρο. Το Εθνικό Μέτωπο δεν πρέπει να φτάσει μέχρι το Μέγαρο των Ηλυσίων εξαιτίας της δικής μας αδιαφορίας σε θέματα τακτικής.
Αυτή θα ήταν η θέση μου όποιος και αν ήταν ο υποψήφιος απέναντι στη Λεπέν σε μια αντιρατσιστική βάση. Για το Μακρόν όμως έχω ένα λόγο ακόμα: Την περίοδο της θητείας μου στο ελληνικό υπουργείο οικονομικών, ο Εμανουέλ μου αποκάλυψε μια πλευρά του που λίγοι προοδευτικοί γνωρίζουν. Ενώ οι πιστωτές της Ελλάδας και η κυβέρνηση του Βερολίνου προσπαθούσαν να στραγγαλίσουν τις προσπάθειες της νεοεκλεγείσας ελληνικής κυβέρνησης να απαλλάξει τη χώρα από τα δεσμά του χρέους, ο Μακρόν ήταν ο μόνος που μας έτεινε χείρα βοηθείας, και μάλιστα με προσωπικό πολιτικό κόστος.
Θυμάμαι έντονα το απόγευμα της 28ης Ιουνίου 2015, την αποφράδα Κυριακή όπου το Eurogroup αποφάσισε να κλείσει τις τράπεζες στην Ελλάδα για να τιμωρήσει την ελληνική κυβέρνηση που αντιστεκόταν σε ένα ακόμα αποικιακού τύπου δάνειο, σε μια ακόμα επίθεση ύφεσης και λιτότητας απέναντι στα φτωχά στρώματα της ελληνικής κοινωνίας… Γύρω στις 6 μ.μ. έλαβα μήνυμα από τον Μακρόν που με πληροφορούσε ότι προσπαθούσε να πείσει τον Πρόεδρο της Γαλλίας Ολάντ και τον αντικαγκελάριο της Γερμανίας Γκάμπριελ να βρουν μια λύση: «Δε θέλω η γενιά μου να είναι υπεύθυνη για την έξοδο της Ελλάδας από την Ευρώπη», είπε.
Το επόμενο κιόλας λεπτό του απάντησα: «Φυσικά. Θέλουμε μακροπρόθεσμη αναστολή αυτής της ενέργειας και να σιγουρέψουμε ότι αυτή η κατάσταση δε θα επαναληφθεί σε λίγους μήνες.» Ο Εμανουέλ συμφώνησε. Θα μιλούσε με τον πρόεδρό του και θα τα ξαναλέγαμε: «Συμφωνώ ότι χρειάζεται βιώσιμη λύση», μου έγραψε και πρότεινε να έρθει ινκόγκνιτο στην Αθήνα ώστε αυτός, ο Αλέξης κι εγώ, να σφυρηλατήσουμε μια συμφωνία μεταξύ Αθήνας, Βερολίνου και Παρισίου.
Μετά τα μεσάνυχτα και εν μέσω πυρετώδους προετοιμασίας για να ανταποκριθούμε στο κλείσιμο των τραπεζών, ο Εμανουέλ μου έγραψε πάλι για να με πληροφορήσει ότι ο Ολάντ ετοίμαζε δήλωση που θα πρότεινε επανέναρξη των διαπραγματεύσεων το πρωί. Τον ευχαρίστησα και περίμενα. Λίγο αργότερα μου είπε: «Οκ, είμαι έτοιμος και είμαι σίγουρος ότι οι 3 μας θα βρούμε τη λύση. Θα πείσω τον πρόεδρο αύριο. Πρέπει να πετύχουμε!».
Το επόμενο πρωί, Δευτέρα 29 Ιουνίου, την ημέρα που θα ερχόταν στην Αθήνα, ο Εμανουέλ μου ζήτησε μια χάρη: Μπορούσε ο Αλέξης να επικοινωνήσει με τον Ολάντ και να επιβεβαιώσει ότι ήταν πρόθυμος να δεχτεί το Μακρόν στην Αθήνα ως απεσταλμένο της Γαλλίας; Πήρα τον Αλέξη, του πρότεινα να εκμεταλλευτούμε αυτή την ευκαιρία που μας παρουσιαζόταν και αυτός συμφώνησε. Μια ώρα μετά, ο Αλέξης με πήρε τηλέφωνο φυσιολογικά εκνευρισμένος. «Τι συμβαίνει;» με ρώτησε. «Από το γραφείο του Ολάντ λένε πως δεν έχουν ιδέα για την όποια επίσκεψη Μακρόν στην Αθήνα. Μας παρέπεμψαν στο Μισέλ Σαπέν. Μήπως σε κοροϊδεύει;»
Όταν μετέφερα τα παραπάνω στο Μακρόν, ακούστηκε αναστατωμένος. Η εξήγησή του με σόκαρε: «Το περιβάλλον του Ολάντ δε θέλει να έρθω στην Αθήνα. Είναι σε συνεργασία με τη γερμανική καγκελαρία. Αυτοί σταμάτησαν την προσέγγιση του Αλέξη. Δώσε μου όμως το κινητό του. Θα πάω ο ίδιος στα Ηλύσια και θα μιλήσουμε απευθείας μαζί του με τον πρόεδρο Ολάντ.»
Μερικές ώρες αργότερα, κι ενώ κανείς δεν είχε επικοινωνήσει με τον Τσίπρα, έστειλα μήνυμα στο Μακρόν: «Να υποθέσω ότι δεν είχαμε κάποια πρόοδο και ότι το ταξίδι σου αναβάλλεται;». Ο Μακρόν απογοητευμένος επιβεβαίωσε τους φόβους μου: ο Ολάντ και η ομάδα γύρω του μπλόκαραν την προσέγγιση. «Θα ξαναπροσπαθήσω να σας βοηθήσω, Γιάνη, πίστεψέ με», μου υποσχέθηκε. Τον πίστεψα.
Τρεις μήνες μετά την παραίτησή μου, τον Οκτώβριο, συναντηθήκαμε με τον Εμανουέλ στο Παρίσι. Μου είπε ότι κατά τη διάρκεια μιας συνόδου, πριν την αποτυχημένη προσπάθεια μεσολάβησής του, είχε χρησιμοποιήσει μια ατάκα που είχα πει εγώ σχετικά με τη συμφωνία που πρότεινε η τρόικα στην Ελλάδα, ότι ήταν σαν μια σύγχρονη εκδοχή της συνθήκης των Βερσαλλιών. Η Μέρκελ τον είχε ακούσει και, σύμφωνα με τον ίδιο, είχε διατάξει τον Ολάντ να τον κρατήσει εκτός των ελληνικών διαπραγματεύσεων.
Συντρίβοντας την ελληνική άνοιξη η τρόικα επέφερε ένα καίριο χτύπημα όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και στην ακεραιότητα και την ψυχή της Ευρώπης. Ο Εμανουέλ Μακρόν ήταν ο μόνος από το κατεστημένο που προσπάθησε να το αποτρέψει. Νιώθω ότι είναι υποχρέωσή μου οι Γάλλοι προοδευτικοί να πάνε (ή να μην πάνε) στις κάλπες για το δεύτερο γύρο των γαλλικών εκλογών γνωρίζοντας και αυτό το γεγονός.
Από την πλευρά μου , η υπόσχεσή μου στον Εμανουέλ είναι η εξής: Με όση δύναμη θα σε βοηθήσω πραγματικά να νικήσεις τη Λεπέν, με άλλη τόση δύναμη θα συνταχτώ με το Κίνημα Nuit Debout («Όρθιοι τη νύχτα») για να αντιταχτούμε στην κυβέρνησή σου αν και εφόσον ως Πρόεδρος προσπαθήσεις να συνεχίσεις την αδιέξοδη και χρεοκοπημένη πολιτική του νεοφιλελευθερισμού.