Ο καταναλωτισμός αποτελεί μια απαραίτητη στάση ζώης για τη διατήρηση του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής. Μέσω της κατανάλωσης, αγοράζουμε lifestyle, προσδοκίες και υποσχέσεις για μια καλύτερη ζωή. Η «Μαύρη Παρασκευή» ή όπως είναι γνωστή «Black Friday» είναι ένα αμερικάνικο καταναλωτικό έθιμο που με τα χρόνια άρχισε να γίνεται δημοφιλές σε όλο τον κόσμο, ενώ από το 2016 έκανε την εμφάνιση του και στη Ελλάδα. Έχει καθιερωθεί σε αρκετές χώρες, την τέταρτη Παρασκευή του Νοεμβρίου και αυτή τη μέρα τα καταστήματα, και κυρίως οι μεγάλες αλυσίδες, πραγματοποιούν πολύ μεγάλες εκπτώσεις και προσφορές, έως 80%.
Παραδόξως, η πρώτη φορά που χρησιμοποιήθηκε ο όρος «Black Friday» ήταν για τη χρηματοπιστωτική κρίση και ειδικότερα κατά τη συντριβή της αμερικανικής αγοράς στις 24 Σεπτεμβρίου 1869. Δύο γνωστοί κερδοσκόποι χρηματιστές της Wall Street, ο Jay Gould και ο Jim Fisk, συνεργάστηκαν για να αγοράσουν όσο περισσότερο χρυσό μπορούσαν, με σκοπό να οδηγήσουν την τιμή του στα ύψη και μετέπειτα να τον πουλήσουν για βγάλουν κέρδος. Όμως εκείνη την Παρασκευή του Σεπτεμβρίου, η συνωμοσία τους τελικά αποκαλύφθηκε, με αποτέλεσμα την κατακόρυφη πτώση στην χρηματιστηριακή αγορά και την χρεωκοπία όλων των “βαρόνων” της Wall Street.
To 1980, οι έμποροι λιανικής πώλησης βρήκαν έναν τρόπο να δώσουν στον όρο έναν θετικό χαρακτήρα και έκτοτε η Black Friday σηματοδότησε την Παρασκευή μετά την «Ημέρα των Ευχαριστιών», μια ημέρα που τα καταστήματα της Αμερικής περιμένουν όλο τον χρόνο διότι πετυχαίνουν μεγάλα κέρδη και σηματοδοτεί την έναρξη της Χριστουγεννιάτικης περιόδου.
Αν και έχουν αναφερθεί πολλά περιστατικά βίας και κανιβαλισμού μεταξύ των καταναλωτών αυτή τη μέρα, το έθιμο συνεχίζει να είναι πολύ δημοφιλές. Οργανώσεις, σωματεία και επίσημοι φορείς για την προστασία των καταναλωτών προειδοποιούν ότι χρειάζεται μεγάλη προσοχή προκειμένου να μην πέσουν θύματα απάτης ειδικά σε μια εποχή που οι συναλλαγές μπορούν όλες να γίνουν ψηφιακά.
Το 2020 κα εν μέσω της καραντίνας ενάντια στην εξάπλωση του κορονοϊού, το Black Firday στην Ελλάδα θεωρήθηκε ως μία από τις χειρότερες εκπτωτικές περιόδους. Φέτος, τα πράγματα για τους καταστηματάρχες και τις επιχειρήσεις φαίνονται λιγάκι πιο ευοίωνα καθώς οι κεντρικές αγορές έχουν ηδή ντυθεί χριστουγεννιάτικα και δέχονται καθημερινά καταναλωτές με πιστοποιητικό εμβολιασμού, νόσησης ή με αρνητικό 48ωρο rapid test.
Η καταναλωτική φρενίτιδα που θα κορυφωθεί προς το τέλος της επόμενης βδομάδας κατά πάσα πιθανότητα θα δώσει μια ανάσα ανακουφίσης στους επιχειρηματίες που είδαν το τζίρο τους να βουλιάζει τους προήγουμενους μήνες λόγω του παρατεταμένου λοκνταουν, αν και οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις δε φαίνεται να μπορούν να επωφεληθούν αρκετά ώστε να διασωθούν από αυτές τις εκπτώσεις και μόνο. Την ίδια ώρα, όσοι από τους καταναλωτές σπεύσουν να αγοράσουν τις σουπερ προσφορές που πλασάρονται αυτές τις μέρες, θα το κάνουν κυρίως για να αντισταθμίσουν το κύμα ακρίβειας που σαρώνει τους τελευταίους μήνες στην ενέργεια και στα τρόφιμα του σούπερ μάρκετ.
Οι μέρες της αφθονίας μας και του “χαζού” αθώου καταναλωτισμού είναι περασμένες, ειδικά κατά τη διάρκεια ενός πρωτοφανούς παγκόσμιου πανδημικού φαινομένου κατά τη διάρκεια του οποίου πολλοί έχουμε χάσει σημαντικές ελευθερίες, ενδεχομένως κάποιοι έχουν θρηνήσει αγαπημένα τους πρόσωπα και η πλειοψηφία έχει αγανακτήσει από την αποτυχημένη διαχείριση της πανδημίας.
Αν χρειάζεται κάπου “Black Friday” είναι στα σούπερ μάρκετ και στα πρατήρια καυσίμων, και αν γίνεται να επεκταθεί σε Black Week ακόμα καλύτερα. Η καταναλωτική φρενίτιδα που θα ξεσπάσει αυτές τις μέρες δε θα επαρκεί για να εξισορροπήσει την διαταραγμένη ψυχολογία μηνών που έχουμε υποστεί λόγω της πανδημίας. Αντ’ αυτού, ας “καταναλώσουμε” λίγο χρόνο στη φύση ή χρόνο με τα αγαπημένα μας πρόσωπα.
