Μια μεγάλη διαρροή εγγράφων από το ιδιωτικό γραφείο του πρώην πρωθυπουργού του Ηνωμένου Βασιλείου, Μπόρις Τζόνσον προς την βρετανική εφημερίδα Guardian, ρίχνει φως στον τρόπο με τον οποίο φαίνεται να αξιοποιεί για ιδιωτικό όφελος τις επαφές και την επιρροή που απέκτησε κατά τη διάρκεια της θητείας του στην εξουσία. Η διαρροή εγείρει σοβαρά ερωτήματα για πιθανές παραβιάσεις ηθικών και θεσμικών κανόνων, καθώς και για την κατάχρηση δημόσιων πόρων.

Τι είναι τα «Boris Files»;

Τα «Boris Files» αποτελούν μια συλλογή περίπου 1.820 εγγράφων, συνολικού μεγέθους περίπου 2 GB, που περιλαμβάνουν emails, επιστολές, τιμολόγια, λογιστικά φύλλα, ομιλίες και επιχειρηματικά συμβόλαια. Η πλειονότητα των εγγράφων καλύπτει την περίοδο από την αποχώρηση του Τζόνσον από την πρωθυπουργία τον Σεπτέμβριο του 2022 έως τον Ιούλιο του 2024, ενώ υπάρχουν και ορισμένα αρχεία από την εποχή που βρισκόταν ακόμα στο αξίωμα.

Η διαρροή προέρχεται από την αμερικανική μη κερδοσκοπική πλατφόρμα Distributed Denial of Secrets (DDoS), η οποία φιλοξενεί και αρχειοθετεί παρόμοια υλικά. Η DDoS έχει δηλώσει ότι δεν γνωρίζει την πηγή των διαρροών. Αν και η Guardian είναι το μοναδικό βρετανικό μέσο που έχει δει τα αρχεία, τα στοιχεία που έχει δημοσιεύσει αποκαλύπτουν λεπτομέρειες που εγείρουν σοβαρά ερωτήματα για τη νομιμότητα και ηθική των ενεργειών του πρώην πρωθυπουργού.

Αποκαλύψεις για αθέμιτες πρακτικές και ενδεχόμενες παραβιάσεις κανόνων

Στα «Boris Files» αποκαλύπτεται πως ο Μπόρις Τζόνσον φαίνεται να αξιοποιεί σχέσεις που καλλιέργησε στην εξουσία, για προσωπικό οικονομικό όφελος. Συγκεκριμένα:

  • Λόμπινγκ σε Σαουδαραβική ηγεσία: Ο Τζόνσον άσκησε πίεση σε ανώτερο Σαουδάραβα αξιωματούχο, που είχε γνωρίσει ως πρωθυπουργός, ζητώντας να προωθήσει επιχειρηματική πρόταση προς τον απολυταρχικό διάδοχο του θρόνου, Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, για λογαριασμό εταιρείας στην οποία είναι συμπρόεδρος.

  • Χρηματισμός από hedge fund μετά συνάντηση με Μαδούρο: Ο πρώην πρωθυπουργός έλαβε πάνω από 200.000 λίρες από hedge fund, μετά από συνάντηση με τον πρόεδρο της Βενεζουέλας, Νικολάς Μαδούρο. Αυτό έρχεται σε αντίθεση με τις δημόσιες δηλώσεις του, όπου είχε αρνηθεί ότι πληρώθηκε για τη συνάντηση.

  • Μυστική συνάντηση με Πίτερ Τιλ: Φαίνεται πως είχε μυστική συνάντηση με τον δισεκατομμυριούχο Αμερικανό επιχειρηματία Πίτερ Τιλ, ιδρυτή της αμφιλεγόμενης εταιρείας Palantir, λίγους μήνες πριν η Palantir αναλάβει τη διαχείριση δεδομένων του NHS.

  • Πιθανή παραβίαση κανόνων Covid: Φέρεται να παρέθεσε δείπνο σε Λόρδο των Τόρις που είχε χρηματοδοτήσει την πολυτελή ανακαίνιση του διαμερίσματός του στην Ντάουνινγκ Στριτ, μία μέρα μετά την έναρξη του δεύτερου εθνικού lockdown, πιθανόν παραβιάζοντας τους ισχύοντες τότε κανόνες.

Ο ίδιος ο Μπόρις Τζόνσον δεν έχει απαντήσει στα επανειλημμένα αιτήματα για σχολιασμό από την Guardian.

Δημόσια επιδότηση με ιδιωτική χρήση;

Μετά την παραίτησή του, ο Μπόρις Τζόνσον ίδρυσε ένα ιδιωτικό γραφείο, την «Office of Boris Johnson», με τη νομική μορφή εταιρείας περιορισμένης ευθύνης, που εν μέρει χρηματοδοτείται από το δημόσιο μέσω του Public Duty Costs Allowance (PDCA). Πρόκειται για μια κρατική επιδότηση έως και 115.000 λιρών ετησίως, που προορίζεται να καλύπτει τα έξοδα πρώην πρωθυπουργών που προκύπτουν από τις δημόσιες υποχρεώσεις τους και όχι ιδιωτικές δραστηριότητες.

Ωστόσο, τα «Boris Files» τα οποία τα έχει δει μόνο ο Guardian αποκαλύπτουν ότι:

  • Το γραφείο του Τζόνσον έχει λάβει συνολικά 182.000 λίρες από το PDCA για την κάλυψη μισθών προσωπικού.

  • Οι τρεις μόνιμοι υπάλληλοι του γραφείου φαίνεται να εργάζονται κυρίως στην προώθηση εμπορικών συμφωνιών του πρώην πρωθυπουργού.

  • Από τον Οκτώβριο 2022 έως τον Μάιο 2024, ο Τζόνσον εισέπραξε περίπου 5,1 εκατομμύρια λίρες από 34 ομιλίες, οι οποίες συχνά συνοδεύονταν από πολυτελή έξοδα πρώτης θέσης σε πτήσεις και πεντάστερα ξενοδοχεία.

Παρότι δεν υπάρχει περιορισμός στην παγκόσμια περιοδεία πρώην πρωθυπουργών για ομιλίες με αμοιβή, οι κανόνες περί «περιστρεφόμενης πόρτας» απαγορεύουν την άμεση εκμετάλλευση επαφών και επιρροών που δημιουργήθηκαν κατά την άσκηση κυβερνητικού αξιώματος για εμπορικούς σκοπούς.

Ο Τζόνσον είχε ενημερωθεί εγγράφως για αυτούς τους περιορισμούς την ημέρα που αποχώρησε από την πρωθυπουργία, ωστόσο οι πρόσφατες επαφές του με κυβερνήσεις όπως της Σαουδικής Αραβίας και της Βενεζουέλας εγείρουν υπόνοιες για παραβίαση αυτών των κανόνων.

Σκάνδαλα του παρελθόντος και ευρύτερες ανησυχίες

Οι αποκαλύψεις των «Boris Files» φέρνουν στο μυαλό το σκάνδαλο της Greensill Capital, όπου ο πρώην πρωθυπουργός Ντέιβιντ Κάμερον είχε εμπλακεί σε lobbying υπέρ ιδιωτικής εταιρείας, προκαλώντας δημόσια κατακραυγή.

Αν και δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι άλλοι πρώην πρωθυπουργοί έχουν χρησιμοποιήσει ιδιωτικά γραφεία για εμπορικές δραστηριότητες όπως ο Τζόνσον, ορισμένοι, όπως ο Τόνι Μπλερ και ο Κάμερον, έχουν βρεθεί στο επίκεντρο κριτικής λόγω των μεταγενέστερων επαγγελματικών τους επιλογών.

Το 2024, η Υπηρεσία Πληροφοριών και Δεδομένων (ICO) αποφάνθηκε ότι ο δημόσιος έλεγχος στα ιδιωτικά γραφεία πρώην πρωθυπουργών είναι θεμιτός, δεδομένου ότι αυτά χρηματοδοτούνται από δημόσιο χρήμα. Στην περίπτωση Κάμερον, η απόφαση αυτή αναγνωρίζει ότι οι υπάλληλοι τέτοιων γραφείων δεν μπορούν να απαιτούν απόλυτη ιδιωτικότητα.

Η σημασία της δημοσιογραφικής έρευνας και της λογοδοσίας

Η Guardian προχώρησε στη δημοσιοποίηση των στοιχείων από τα «Boris Files» μετά από ενδελεχή εξέταση νομικών και ηθικών πτυχών, εκτιμώντας τη δημόσια σημασία τους. «Η αποκάλυψη υπογραμμίζει την ανάγκη για διαφάνεια και λογοδοσία των πρώην ηγετών, ιδιαίτερα όταν συνεχίζουν να απολαμβάνουν προνόμια που συνδέονται με τη θητεία τους», επισημαίνει η εφημερίδα.

«Ο Μπόρις Τζόνσον δεν είναι απλώς ένας πολίτης, αλλά ένας πρώην πρωθυπουργός που φαίνεται να αποκομίζει σημαντικά κέρδη μέσω του δημόσιου κύρους του, θέτοντας το κοινό δικαίωμα στην πληροφόρηση στο επίκεντρο», καταλήγει.