του Θάνου Καμήλαλη

«Δεν υπάρχουν αποδείξεις για χρήση παράνομου λογισμικού από τις ελληνικές αρχές». Αυτό είναι ο τίτλος με τον οποίο παρουσιάζεται η επίσκεψη της Επιτροπής PEGA στην Ελλάδα σε πολλά ΜΜΕ, ένα σημείο που επέλεξε να απομονώσει ως τίτλο και το Αθηναϊκό Πρακτορείο. Η δήλωση αποδίδεται στον Πρόεδρο της Επιτροπής, Γερούν Λενερς, μέλος του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος, στο οποίο ανήκει και η ΝΔ. Aποκομμένη στον τίτλο από την συνέχεια της φράσης του, αποτελεί τον ορισμό της «μισής αλήθειας». Ας το δούμε βήμα βήμα. Η δήλωση του Γερούν Λενερς, όπως εμφανίζεται μέσα στα δημοσιεύματα με τον τίτλο «δεν υπάρχουν αποδείξεις χρήσης παράνομου λογισμικού»:

«Δεν βρέθηκαν αποδείξεις διαφθοράς, ή αυταρχικές πρακτικές όπως στην Πολωνία και την Ουγγαρία αλλά χρειάζονται περισσότερες προσπάθειες για να διασφαλιστεί η διαφάνεια. Επίσης κάθε καταγγελία κατάχρησης παρακολούθησης πρέπει να διερευνηθεί ενδελεχώς και να δημιουργηθούν τα αναγκαία αντίβαρα».

Στην επίσημη ανακοίνωση του Επιτροπής, που εκδόθηκε μετά τις συναντήσεις, υπάρχει και μία ακόμα λεπτομέρεια: Εκεί υπάρχει το επίθετο «outright», που σημαίνει σαφείς αποδείξεις, ξεκάθαρες αποδείξεις. «We did not find outright evidence of corruption [μτφ. δεν βρέθηκαν ξεκάθαρες/σαφείς αποδείξεις διαφθοράς], or the kind of authoritarian practises we witnessed in Poland and that are reportedly happening in Hungary, but some more effort needs to be done to ensure transparency. Any allegations of abuse of surveillance have to be thoroughly investigated and necessary safeguards should be installed».

Μετά από αυτή την (τουλάχιστον) διφορούμενη αναφορά, ο Πρόεδρος της Επιτροπής συνεχίζει ως εξής: «Είμαι ικανοποιημένος γιατί σε αντίθεση με τις άλλες χώρες οι κυβερνήσεις της Κύπρου και της Ελλάδας συνεργάστηκαν ενεργά με την PEGA και απάντησαν στις ερωτήσεις μας. Μας ενημέρωσαν για τις προτάσεις μεταρρυθμίσεων που σκοπεύουν να κάνουν προκειμένου να ενισχυθούν τα θεμελιώδη δικαιώματα των πολιτών στην Κύπρο, την Ελλάδα και την ΕΕ. Στην Ελλάδα θα υπάρξει δημόσια διαβούλευση τους επόμενους μήνες. Ανυπομονούμε να δούμε συγκεκριμένη νομοθεσία και πολιτικές να τίθενται σε εφαρμογή”».

Ενώ κατά τη διάρκεια της συνέντευξης Τύπου, σημείωσε ότι, μολονότι εκτιμάει την βούληση των αρχών σε Ελλάδα και Κύπρο να συναντηθούν με την Επιτροπή και να δώσουν πληροφορίες, «μάθαμε πολλά, αλλά ακόμα νιώθουμε ότι πολλά από τα ερωτήματα μας παραμένουν αναπάντητα.». Το σχετικό σημείο είναι μετά το 10:20:00, ενώ στη συνέχεια, ο Πρόεδρος της Επιτροπής αναφέρεται στις αναγκαίες αλλαγές που απαιτούνται στο νομοθετικό πλαίσιο της Ελλάδας, ώστε να διασφαλιστεί η διαφάνεια και η λογοδοσία, όπως η κατάργηση της κυβερνητικής τροπολογίας που δεν επιτρέπει στην ΑΔΑΕ να ενημερώνει πρώην παρακολουθούμενους για την παρακολούθησή τους, αν το ζητήσουν.

«Δεν υπάρχουν ξεκάθαρες αποδείξεις, αλλά…» θα μπορούσε να είναι μια καλύτερη απεικόνιση των συμπερασμάτων της Επιτροπής του Ευρωκοινοβουλίου στην Ελλάδα για τις παρακολουθήσεις. Ο Πρόεδρος το έθεσε αν μη τι άλλο εύσχημα, ευρωβουλεύτριες που συμμετέχουν στην Επιτροπή είναι πολύ πιο επιθετικές στη ρητορική τους. Είναι σημαντικό επίσης ότι όλοι και όλες, πλην της ευρωβουλεύτριας της ΝΔ, Ελίζας Βόζενμπεργκ, δηλώνουν σήμερα ότι φεύγουν με πολλά ερωτήματα αναπάντητα.

Για παράδειγμα, σε τηλεoπτική συνέντευξή της στο TPP, που θα δημοσιευτει το Σαββατοκύριακο, η βελγίδα ευρωβουλεύτρια Σάσκια Μπρίκμοντ τονίζει φεύγει με περισσότερα ερωτήματα από αυτά με τα οποία ήρθε στη χώρα..

Αυτό το «αλλά» έχει σημασία. Το περιέγραψε εύγλωττα η Ολλανδή ευρωβουλεύτρια, της ευρωομάδας των Φιλελευθέρων, Σοφί ιν’τ Φελτ που είναι η εισηγήτρια της Επιτροπής και κάλυψε το μεγαλύτερο μέρος της εκδήλωση της PEGA. «Θα ήθελα να ξεκινήσω με αυτό. Έχουμε βρει οριστικές, απόλυτες αποδείξεις για το ποιος χρησιμοποίησε το Predator και γιατί; Όχι δεν έχουμε βρει και δεν θα βρούμε αυτές τις αποδείξεις όσο οι αρχές δεν είναι πρόθυμες να μοιραστούν αυτές τις πληροφορίες με εμάς. Επομένως θα πρέπει να πάρουμε όσο περισσότερα μπορούμε από το γενικό πλαίσιο και αυτά που γνωρίζουμε μέχρι τώρα. Γιατί μπορεί να μην έχουμε όλα τα κομμάτια του παζλ, αλλά έχουμε πολλά και η κατάσταση γίνεται ξεκάθαρη».

Οι πρωταγωνιστές, τα θύματα, τα δύο σενάρια και μία έρευνα στις εταιρείες γεμάτη τρύπες

Η εισηγήτρια της PEGA εξήγησε ότι δύο είναι τα πιθανά σενάρια σχετικά με το ποιος χρησιμοποιεί στην Ελλάδα το παράνομο λογισμικό Predator. «Βασικά, δύο είναι τα πιθανά σενάρια: Το ένα, το χρησιμοποιεί η ίδια η Intellexa, για οποιονδήποτε λόγο. Το άλλο, το χρησιμοποιεί η κυβέρνηση ή κυβερνητικοί κύκλοι». Ένα επόμενο ερώτημα, είναι «ποιος διάλεξε τους στόχους και γιατί; Με αστυνομικούς όρους, ποιος είχε το κίνητρο, τα μέσα και την ευκαιρία».

Συνέχισε αναλύοντας το προφίλ των επώνυμων θυμάτων παρακολουθήσεων που ξέρουμε μέχρι σήμερα.  Ο Θανάσης Κουκάκης, «δημοσιογράφος ενοχλητικός στην εξουσία, γράφει για την διαφθορά και την φοροδιαφυγή, μεταξύ άλλων ειδικά για τους κυρίους Μπίτζιο και Λαβράνο, αλλά και για την νέα νομοθεσία στον τραπεζικό τομέα». Ο Τάσος Τέλλογλου «δημοσιογράφος που ανηλεώς αποκαλύπτει το σκάνδαλο της χρήσης παράνομων λογισμικών παρακολούθησης». Ο Σταύρος Μαλιχούδης, «δημοσιογράφος που γράφει σε διεθνή ΜΜΕ για την μεταχείριση μεταναστών στην Ελλάδα». Ο Νίκος Ανδρουλάκης, «πολιτικός που την εποχή που στοχοποιήθηκε ήταν υποψήφιος για την ηγεσία του ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ και ο ένας εκ των τεσσάρων υποψηφίων που δήλωσε ότι δεν θα στήριζε κυβέρνηση συνεργασίας υπό τον Κ. Μητσοτάκη ως πρωθυπουργό». Ο «Χρήστος Σπίρτζης, πολιτικός και στενός συνεργάτης του Αλέξη Τσίπρα, παρών σε κρίσιμες συναντήσεις της ηγεσίας του ΣΥΡΙΖΑ με άλλες πλευρές».

«Παραφράζοντας έναν τίτλο ταινίας, μιλάμε για “τέσσερις απειλές και μία ευκαιρία” για το κυβερνών κόμμα» σχολίασε και έθεσε το ερώτημα με το λατινικό «cui bono», δηλαδή ποιος ωφελείται από τις παρακολουθήσεις. Και περιέγραψε τους πρωταγωνιστές και αυτά που τους συνδέουν ως εξής:

«Ας δούμε τους πρωταγωνιστές της ιστορίας. Ακούσαμε για τον Γρηγόρη Δημητριάδη, τον Φέλιξ Μπίτζιο, τον Γιάννη Λαβράνο, όλοι με στενές επιχειρηματικές σχέσεις και συνδέσεις μεταξύ τους. Ακούσαμε για τον Παναγιώτη Κοντολέοντα, πρώην επικεφαλής της ΕΥΠ, επίσης κατά δήλωσή του σχετιζόμενο κοινωνικά με τον Γρηγόρη Δημητριάδη. Μετά, είναι οι κ.κ. Μπίτζιος και Λαβράνος επωφελήθηκαν οι ίδιοι από νέα νομοθεσία του 2019 για “ξεπάγωμα” περιουσιακών τους στοιχείων. Ο Μπίτζιος υπήρξε ιδιοκτήτης και διαχειριστής της Intellexa, κοντά στον Τιλ Ντίλιαν και τον Στάνισλαβ Πέλτζαρ, πρώην νομικό εκπρόσωπο της Krikel. Επίσης και οι τρεις συνδέονται με την Μάλτα.Ο κ. Λαβράνος είναι πιθανότατα ο τελικός επωφελούμενος από την Krikel και από κρατικές συμβάσεις.Ο κ. Δημητριάδης αναφέρεται ότι έχει στενές σχέσεις με τον πρώην υπουργό Ανδρέα Λοβέρδο, επίσης υποψήφιο για την ηγεσία του ΠΑΣΟΚ και πρώην υπουργό της κυβέρνησης συνεργασίας ΝΔ-ΠΑΣΟΚ. Για τα διαθέσιμα μέσα και την ευκαιρία να χρησιμοποιηθούν, το 2019 η ΕΥΠ πέρασε υπό την αποκλειστική εποπτεία του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη και ο Γρ. Δημητριάδης ήταν αρμόδιος για αυτό στο γραφείο του. Μετά, ο Π. Κοντολέων τοποθετήθηκε από την νέα κυβέρνηση στην ΕΥΠ, με τροποποίηση της νομοθεσίας. Άλλαξε επίσης η ηγεσία της Εθνικής Αρχής Διαφάνειας».

Αναφέρθηκε στις 60 παρακολουθήσεις την ημέρα για λόγους «εθνικής ασφάλειας» που υπέγραφε η εισαγγελέας της ΕΥΠ, ενώ, με μία δόση χιούμορ, σχολίασε πως «όταν η Αρχή Διασφάλισης Απορρήτου των Επικοινωνιών (ΑΔΑΕ) έκρινε ότι ο κ. Κουκάκης είχε δικαίωμα να ενημερωθεί επίσημα για την παρακολούθησης, η κυβέρνηση ακύρωσε το δικαίωμα των παρακολουθούμενων να ενημερώνονται πιο γρήγορα από ότι εγώ μπορώ να πω τις λέξεις “κρατική ασφάλεια” [προέφερε την κρατική ασφάλεια στα ελληνικά]»

Συνέχισε με την απόφαση της πλειοψηφία της ΝΔ στην Επιτροπή της Βουλής να μην καταθέσουν ο πρώην γραμματέας της κυβέρνησης που παραιτήθηκε για το σκάνδαλο, ο Γρηγόρης Δημητριάδης, αλλά και οι επιχειρηματίες που συνδέονται και με την Intellexa και με την Krikel, οι Μπίτζιος και Λαβρανος.

Όσο για τη έρευνα στα γραφεία των δύο εταιριών, τόνισε ένα ιδιαίτερα σημαντικό στοιχείο που δεν έχει αναφερθεί ιδιαίτερα στη συζήτηση. Η έρευνα της Εθνικής Αρχής Διαφάνειας σε Intellexa και Krikel περιελάμβανε:

  • Μία επίσκεψη, δύο μήνες μετά την καταγγελία Κουκάκη
  • Εξετάστηκαν τα οικονομικά στοιχεία μόνο ενός χρόνου
  • Δεν ελέγχθηκαν καθόλου οι θυγατρικές
  • Δεν κατασχέθηκαν servers και υπολογιστές

Κλείνοντας, η εισηγήτρια της Επιτροπής, συνόψισε την κατάσταση: «Θα συγκρίνω τα παραπάνω με ένα παζλ 1.000 κομματιών. Μπορεί να λείπουν 100 κομμάτια, αλλά φαίνεται ποια είναι η εικόνα. Και δεν είναι ωραία. Δεν δείχνει προς την Intellexa και την δική της ευθύνη πίσω από όλα αυτά. Όλα δείχνουν άτομα σε κυβερνητικούς κύκλους. Σε κάθε περίπτωση, τον Γρηγόρη Δημητριάδη και κάποιους που σχετίζονται με αυτόν. Καλώ τις Αρχές να μοιραστούν με εμάς τις πληροφορίες που κρατούν απόρρητες, αν υποστηρίζουν ότι αυτή είναι μία λάθος υπόθεση».

Η παρέμβαση Βόζενμπεργκ – «Υπάρχει ελευθερία του Τύπου γιατί τρομοκράτες γράφουν άρθρα σε ημερήσιες εφημερίδες και πρωτοσέλιδα φυλλάδων υβρίζουν τον Πρωθυπουργό»

Η συνέντευξη Τύπου της Επιτροπής έληξε, με ενημέρωση των δημοσιογράφων ότι τα μέλη της είναι διαθέσιμα για ερωτήσεις και συνεντεύξεις. Ωστόσο, αφού το θεσμικό κομμάτι είχε ολοκληρωθεί, η ευρωβουλεύτρια της ΝΔ, Ελίζα Βόζεμπεργκ στάθηκε στο κέντρο του τραπεζιού για να προχωρήσει σε τοποθέτηση. Αρχικά, προσπάθησε να καπελώσει πλήρως την ενημέρωση του Προέδρου και της εισηγήτριας, υποστηρίζοντας πως «τόσο η ελληνική όσο και η κυπριακή κυβέρνηση απάντησαν πλήρως σε όλα τα ερωτήματα», χωρίς να είναι σαφές ότι αυτό αποτελεί απλώς την προσωπική της εκτίμηση ως μέλος της Επιτροπής. «Από κανένα στοιχείο δεν προέκυψε σύνδεση του παράνομου λογισμικού με την ελληνική κυβέρνηση» συνέχισε η ευρωβουλεύτρια της ΝΔ, ενώ σχετικά με την επίκληση του απορρήτου, υποστήριξε ότι «το απόρρητο ισχύει για την κατοχύρωση της ασφαλείας, όπως εξηγήθηκε και όπου χρειάζεται βελτίωση, η κυβέρνηση υποσχέθηκε να προβεί σε αυτήν».

Επιτέθηκε μάλιστα έμμεσα στην εισηγήτρια, κάνοντας λόγο για «υποθέσεις και αυθαίρετα συμπεράσματα» καθως «δεν υπάρχουν στέρεες αποδείξεις για εμπλοκή κυβερνητικών στελεχών στην υπόθεση της παρακολούθησης με κακόβουλο λογισμικό. Η Σοφί Ιν’τ Βελντ επέστρεψε στην αίθουσα για να επαναλάβει πως «πράγματι δεν υπάρχουν οριστικές αποδείξεις, αλλά αυτό συμβαίνει γιατί η κυβέρνηση αρνήθηκε να προσκομίσει επίσημα στοιχεία». Παρέμβαση έκανε και ο ευρωβουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ, Στέλιος Κούλογλου, ζητώντας να μην μετατραπεί η Επιτροπή σε πεδίο κομματικής αντιπαράθεσης, ενώ πρόσθεσε πως η εντύπωση της πλειοψηφίας των μελών της Επιτροπής είναι πώς υπάρχουν πολλά αναπάντητα ερωτήματα.

Κερασάκι στην τούρτα του αντιθεσμικού επεισοδίου, ήταν η απάντηση της κ.Βόζενμπεργκ σε ερώτηση για την Ελευθερία του Τύπου στην Ελλάδα. «Δεν μπορούμε να μιλάμε σε μία για προβλήματα ελευθερίας του Τύπου όταν έχουμε τρομοκράτες που αρθρογραφούν και οι απόψεις τους καταχωρίζονται στον ημερήσιο Τύπο και καποια “κίτρινα έντυπα”, για να μην πω βρομέρα, που καθημερινά προσβάλλουν καθημερινά, τον πρωθυπουργό, την κυβέρνηση, επιχειρηματίες και άλλα δημόσια πρόσωπα, χωρίς κανένας να τους εμποδίζει».