Ρεπορτάζ: Νεκταρία Ψαράκη
Την αθώωση του 25χρονου Αφγανού πρόσφυγα Ναδίρ και την καταδίκη του 23χρονου Αφγανού πρόσφυγα Χασάν σε ποινή φυλάκισης 1 έτους και 5 μηνών με αναστολή για το αδίκημα της διευκόλυνσης μεταφοράς υπηκόων τρίτων χωρών, ανθρωποκτονία εξ αμελείας και παράνομη είσοδο αποφάσισε το Τριμελές Εφετείο Κακουργημάτων στη Σάμο. Όπως περιγράφει ο δικηγόρος του Χασάν, Αλέξης Γεωργούλης στο TPP, (σ.σ. ο Νααρχικά οι δικηγόροι ζήτησαν την αθώωση των δύο κατηγορούμενων, ενώ στη συνέχεια αιτήθηκαν την μεταβολή της κατηγορίας από παράνομη μεταφορά υπηκόων τρίτων χωρών με αποτέλεσμα να επέλθει θάνατος του ενός, σε διευκόλυνση μεταφοράς.
Το δικαστήριο από την αρχή της διαδικασίας φάνηκε ότι η έδρα αντιλήφθηκε πλήρως ότι ο πατέρας του 5χρονου, ο Ναδίρ, δεν συνέβαλε με κανέναν τρόπο στον θάνατό του, ούτε εξ αμελείας και ότι προφανώς δεν υπήρχε ούτε ενδεχόμενος δόλος. Ο Αλέξης Γεωργούλης δηλώνει ότι «πρόκειται για αποτέλεσμα το οποίο μας δικαιώνει, αλλά παράλληλα δεν πρέπει να παραγνωρίζουμε το γεγονός ότι από τον Νοέμβριο του 2020 αυτοί οι άνθρωποι ταλαιπωρούνται με αυτήν την υπόθεση. Ταυτόχρονα αναδεικνύεται το πόσο εύκολα αποδίδονται οι κατηγορίες στις προανάκριση. Κατηγορίες ανυπόστατες, ανυποστήρικτες, που καταδεικνύουν αυτό το οποίο συνεχώς αναφέρουμε: την ποινικοποίηση των αιτούντων άσυλο στην Ελλάδα».
Στην περίπτωση του Χασάν, το δικαστήριο διαφοροποιήθηκε. Ο ένας δικαστής ζήτησε την αθώωσή του, ενώ οι δύο είπαν ότι δέχονται τον αυτοτελή ισχυρισμό της υπεράσπισης, κάνοντας επιτρεπτή τη μεταβολή της κατηγορίας σε διευκόλυνση μεταφοράς, διότι επί της ουσίας ήταν και ο ίδιος μεταφερόμενος και εξαναγκάστηκε υπό την απειλή όπλου από τον Τούρκο διακινητή. «Ήδη από την προανάκριση, μία κατάθεση ενός επιβαίνοντα ανέφερε ότι είδε τους Τούρκους διακινητές να τον απειλούν με όπλο να αναλάβει τον χειρισμό της λέμβου, αλλά και από την κατάθεση της αδερφής του -κατά την ακροαματική διαδικασία – που περιέγραψε λεπτομερώς τα γεγονότα που συνέβησαν στις τουρκικές ακτές, δηλαδή του εξαναγκασμού».
Ο εισαγγελέας δέχτηκε τον αυτοτελή ισχυρισμό, δηλαδή να μετατραπεί η κατηγορία σε διευκόλυνση, πράγμα που «ρίχνει» την ποινή από κακουργηματικού χαρακτήρα σε πλημμεληματικού χαρακτήρα, ενώ στη συνέχεια η έδρα αποφάνθηκε αφενός για την αθωότητα του Ναδίρ και για την ενοχή του Χασάν αλλά όχι για το αδίκημα για το οποίο κατηγορούταν, αλλά για το πλημμεληματικού χαρακτήρα αδίκημα της διευκόλυνσης και για το αδίκημα της ανθρωποκτονίας εξ αμελείας. «Οι ίδιοι οι δικαστές δεν δέχτηκαν τον αυτοτελή ισχυρισμό περί κατάστασης ανάγκης που προβάλαμε, σύμφωνα με το άρθρο 32 του Π.Κ., το οποίο ουσιαστικά αίρει τον καταλογισμό της πράξης για να κηρυχθεί η αθωότητά του», συμπληρώνει.
Δεν έγινε δεκτός ως μάρτυρας ο Ιάσονας Αποστολόπουλος – «Ήθελαν να αποφύγουν τη συζήτηση για τις ευθύνες του Ελληνικού Λιμενικού»
Στο δικαστήριο της Σάμου, δεν ήταν παρόντες ο Χασάν και ο Ναδίρ. Παρόντες ήταν ο δικηγόρος του Χασάν, Αλέξης Γεωργούλης, οι δικηγόροι του Ναδίρ, Δημήτρης Χούλης και Έλλη Κριονά, η αδερφή του Χασάν, η οποία κατέθεσε, ενώ στο δικαστήριο βρισκόταν και ο διασώστης Ιάσονας Αποστολόπουλος. «Ζητήσαμε να εξεταστεί ως μάρτυρας ο Ιάσονας Αποστολόπουλος, ο οποίος είναι εδώ, στο νησί της Σάμου. Η έδρα δεν επέτρεψε ωστόσο να εξεταστεί διότι έκρινε ότι δεν είχε να προσδώσει τίποτα στην συγκεκριμένη υπόθεση. Όταν ακούστηκε δε, το όνομα του Ιάσονα Αποστολόπουλου, ο ίδιος ο εισαγγελέας ζήτησε να μην εξεταστεί σε καμία περίπτωση», εξηγεί ο κ. Γεωργούλης.
Ο Ιάσονας Αποστολόπουλος, επρόκειτο να καταθέσει ως εμπειρογνώμονας διασώστης, δεδομένου ότι ο Ναδίρ έχει προχωρήσει σε μήνυση εναντίον της Ελληνικής Ακτοφυλακής, κατηγορώντας τους Έλληνες Λιμενικούς για καθυστέρηση παροχής βοήθειας. Ο ίδιος, αναφέρει στο The Press Project ότι θα κατέθετε πώς θα έπρεπε να συμπεριφερθεί το Ελληνικό Λιμενικό.
«Είχαμε περιστατικό ναυαγίου και το ελληνικό λιμενικό δεν ενεργοποίησε τα πρωτόκολλα της διάσωσης, τα οποία υποτίθεται θα φώναζαν εμένα για να τα πω. Ουσιαστικά, έπρεπε να σηκώσουν ελικόπτερο, να στείλουν σήμα σε όλα τα παραπλέοντα πλοία, να ειδοποιήσουν τα σκάφη της Frontex. Όμως, δεν έκαναν τίποτα από όλα αυτά. Την ώρα που ο Ναδίρ κάνει μήνυση στο Ελληνικό Λιμενικό, κατηγορώντας το για τον θάνατο του παιδιού του, δεν κάνουν δεκτό έναν μάρτυρα που ξέρει από διασώσεις. Απ’ ότι φαίνεται, η έδρα δεν επιθυμούσε να ανοίξει η συζήτηση για τις ευθύνες του Ελληνικού Λιμενικού, που άργησε 5 ώρες να φτάσει στο σημείο και δεν έπραξαν όπως επιβάλλουν τα πρωτόκολλα. Προσωπικά, αυτό που θα έθιγα περισσότερο, είναι ότι δεν έστειλαν σήμα σε όλα τα παραπλέοντα πλοία. Αυτό είναι ανεπίτρεπτο. Δεν γίνεται ποτέ. Είναι ο βασικός νόμος της θάλασσας. Έστω, ότι κανένα σκάφος της ελληνικής ακτοφυλακής να μην ήταν διαθέσιμο, επιβάλλεται να στείλουν σήμα στα άλλα σκάφη, όπως ψαράδες και άλλους. Αλλά φαίνεται ότι αυτή τη συζήτηση, ήθελαν να την αποφύγουν», αναφέρει ο Ιάσονας Αποστολόπουλος.
«Το αποτέλεσμα μας δικαιώνει. Οι άνθρωποι αυτοί όμως έχουν ταλαιπωρηθεί για δύο χρόνια αδίκως με κακουργηματικού χαρακτήρα κατηγορίες, αυτό είναι κάτι το οποίο πρέπει επιτέλους να σταματήσει. Είναι απορίας άξιο -όταν οι κατηγορούμενοι είναι αλλοδαποί – ότι αποδίδονται πολύ εύκολα στο στάδιο της κύριας ανακρίσεως τέτοιες κατηγορίες κακουργηματικού χαρακτήρα, ενώ επί της ουσίας το ίδιο το κατηγορητήριο δεν μπορούσε να τις υποστηρίξει με κανέναν τρόπο. Μιλάμε για ένα κατηγορητήριο – για ακόμη μία φορά – στημένο στο πόδι. Μιλάμε για κατηγορίες διάτρητες, αίολες και παντελώς ανυπόστατες», καταλήγει ο δικηγόρος.
Το χρονικό
Τη νύχτα της 7ης Νοεμβρίου του 2020, ο Ν., ο Χασάν και άλλοι 22 άνθρωποι προσπάθησαν να έρθουν στην Ελλάδα μέσω Τουρκίας με μία φουσκωτή λέμβο. Ανάμεσα στους επιβάτες ήταν ο 6χρονος γιος του Ν. και η αδερφή, ο αδερφός και η ανάπηρη μητέρα του Χασάν. Οι οικογένειες έφυγαν από το Αφγανιστάν αναζητώντας ασφάλεια και μία καλύτερη ζωή στην Ευρώπη.
Κοντά στη Σάμο, η λέμβος συνετρίβη, καθώς προσέκρουσε σε βράχια με αποτέλεσμα να αναποδογυρίσει. Όλοι οι επιβάτες έπεσαν στη θάλασσα. Παρά το γεγονός ότι η Ελληνική Ακτοφυλακή ειδοποιήθηκε, έφτασαν στο σημείο αρκετές ώρες μετά, χωρίς να φέρουν διασωστικό. Οι επιζώντες κατήγγειλαν ότι είδαν δύο φορές σκάφος της ελληνικής ακτοφυλακής να πλησιάζει, αλλά δεν τους έσωσε. Τις πρώτες πρωινές ώρες της επόμενης ημέρας, ο 6χρονος γιος του Ν. και η εννέα μηνών σύζυγός του, βρέθηκαν στα βράχια. Από τύχη, η σύζυγός του επιβίωσε, γεννώντας τρεις ημέρες αργότερα. Για τον γιό του Ν., η βοήθεια έφτασε όταν ήταν πολύ αργά.
Παρά το γεγονός ότι ο Ν. ήταν συντετριμμένος από τον θάνατο του μοναχογιού του, συνελήφθη. Μόνο κατόπιν πίεσης του δικηγόρου του και της Ύπατης Αρμοστείας επέτρεψε η αστυνομία να δει τον γιό του ώστε να αναγνωρίσει τη σορό του. Ο Ν. προφυλακίστηκε και αποτέλεσε τον πρώτο αιτούντα άσυλο που κατηγορείται για το ότι έθεσε σε κίνδυνο τη ζωή του γιου του, αντιμετωπίζοντας 10 έτη φυλάκισης.
Ο Ν., τότε είπε: «Ήταν πολύ κακοί μαζί μου. Έχασα τον γιο μου. Πνίγηκε. Σαν να μην έφτανε αυτό, με συνέλαβαν υπό άθλιες συνθήκες και με πέταξαν στη φυλακή επικαλούμενοι τον νόμο. Δεν μπορεί να είναι αυτός ο νόμος. Αυτό είναι απάνθρωπο. Πρέπει να είναι παράνομο. Πραγματικά πρόκειται να με κατηγορήσουν για τον θάνατο του γιου μου; Ο γιος μου ήταν όλα όσα είχα. Για αυτόν ήρθαμε εδώ».
Ο δικηγόρος του Ν., Δημήτρης Χούλης, ανέφερε: «Στην Ελλάδα του 2020, όπου έχουμε τις πρακτικές των συστηματικών επαναπροωθήσεων, βάζουμε άλλο ένα εμπόδιο στους αιτούντες ασύλου: ακόμα και αν τα καταφέρουν να έρθουν, τους ποινικοποιούμε. Ως αιτών ασύλου, τι μπορεί να κάνει; Να ταξιδέψει ως εδώ και να αφήσει το παιδί του μόνο του στην Τουρκία ως το τέλος της διαδικασίας;».
Ο 23χρονος Χασάν συνελήφθη επίσης. Κάποια στιγμή, στη μέση του ταξιδιού, κατηύθυνε το σκάφος. Εξαιτίας αυτού, κατηγορήθηκε για μεταφορά 24 υπηκόων τρίτων χωρών σε ελληνικό έδαφος, δηλαδή διακίνηση, με το επιβαρυντικό μάλιστα της «έκθεσης σε κίνδυνο 23 ατόμων» με αποτέλεσμα τον θάνατο του ενός – το γιο του Ν. Ήταν αντιμέτωπος με την πιθανή ποινή ισόβιας κάθειρξης για τον θάνατο, αλλά και επιπλέον 10 χρόνια φυλάκιση για κάθε μεταφερόμενο άτομο, δηλαδή συνολικά 230 και πλέον χρόνια κάθειρξης.
Την ώρα που η υπόθεση του Ν. αποτελεί μοναδική στο είδος της, οι κατηγορίες για «διακίνηση» που απένειμε ο ανακριτής στον Χασάν δεν αποτελούν απλώς ένα μεμονωμένο περιστατικό, αλλά είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα της Ευρωπαϊκής πολιτικής που έχει ως στόχο να αποτρέψει τους πρόσφυγες να έρχονται στα ευρωπαϊκά εδάφη.
Ο Χασάν είχε αναφέρει: «Είμαστε απλώς μετανάστες. Όταν οι μετανάστες έρχονται, οι διακινητές δεν τους ακολουθούν. Τους αναγκάζουν να οδηγήσουν τη βάρκα στον προορισμό της μόνη της, είτε γνωρίζουν να οδηγούν τα σκάφη είτε όχι». Ο Χασάν, καταδικάστηκε παρά το γεγονός ότι οι άλλοι συνεπιβάτες κατέθεσαν ότι απλώς πήρε το τιμόνι ξεκάθαρα επειδή κάποιος έπρεπε να το κάνει. «Ο Χασάν είχε στην πλάτη του την παράλυτη μητέρα του όταν μπήκαμε στη βάρκα», κατέθεσε ο Ιμπραήμ, ένας εκ των επιζώντων, ενώ ο Ν. κατέθεσε ότι σε καμία περίπτωση δεν οφείλεται ο Χασάν για τον θάνατο του γιου του, σημειώνοντας ότι δεν υπήρχε εναλλακτική και ήταν αναγκασμένοι να κάνουν αυτό το επικίνδυνο ταξίδι: «Όσες φορές και να το πείτε, το φταίξιμο δεν ανήκει στον οδηγό. Πρόκειται για ακόμη έναν μετανάστη, ο οποίος είχε μαζί του την οικογένειά του. Δεν έκανε τίποτα λάθος, δεν αξίζει να τιμωρηθεί. Θέλω να αποφυλακιστεί».
Αντιθέτως, ο Ν. υπέβαλε μήνυση εναντίον της ελληνικής ακτοφυλακής στις 23 Μαρτίου του 2021, για το ότι καθυστέρησαν τη διάσωση και απέτυχαν στο να παρέχουν βοήθεια, με αποτέλεσμα το θάνατο του γιου του. Στην ταφόπλακα του γιου του αναγράφεται: «Δεν ήταν η θάλασσα, δεν ήταν ο άνεμος, ήταν οι πολιτικές και ο φόβος».
σ.σ. Το ραδιόφωνο του The Press Project και η εκπομπή «Κοινωνία Ώρα Press» που εκπέμπει κάθε Τετάρτη στις 18:00, πρόκειται σήμερα να φιλοξενήσει τον δικηγόρο του Χασάν, Αλέξη Γεωργούλη, ώστε να μας μεταδώσει απευθείας από τη Σάμο την έκβαση της δίκης.