Δομικές αλλαγές στα ΜΜΕ το 2011

Της Αγγέλας Νταρζάνου

Η ραγδαία ύφεση στην αγορά των ΜΜΕ και η απορύθμιση δομών και λειτουργιών του χώρου, που ξεκίνησε ήδη από τα τέλη του 2009 και συνεχίστηκε με ένταση το 2010, αναμένεται να ολοκληρώσει το έργο του «εξορθολογισμού» της αγοράς και της «ευελιξίας» των επιχειρήσεων, στη διετία 2011- 2012, με δραματικό τρόπο: λουκέτα στα πιο αδύναμα μέσα, πτωχεύσεις επιχειρήσεων, απολύσεις, επιπλέον περικοπές αμοιβών στους επαγγελματίες του χώρου (δημοσιογράφους, παραγωγούς, τεχνικούς) με παράλληλη εντατικοποίηση της εργασίας και οπωσδήποτε έκπτωση στο περιεχόμενο, ειδησεογραφικό ή ψυχαγωγικό.
Η άρνηση των τραπεζών να εκχωρήσουν δάνεια ή οι όροι «εξυγίανσης» τύπου ΔΝΤ που απαιτούν για την εκταμίευση, ακόμα και σε κραταιά μιντιακά συγκροτήματα, όπως το MEGA και ο ΔΟΛ, μπορεί σήμερα να δημιουργούν «απλώς» πρόβλημα ρευστότητας, στο μέλλον όμως κινδυνεύει να ανακόψει κάθε προοπτική επενδυτικής δραστηριότητας, που οδηγεί σε στασιμότητα ή και σε αναγκαστική αποεπένδυση  σε έργο και λειτουργίες, όπως ήδη φαίνεται στα περισσότερα μιντιακά συγκροτήματα. Ακόμα και η ΕΡΤ, παρά την «ασφάλεια» του ανταποδοτικού τέλους, θα προχωρήσει σε περικοπές δομών και λειτουργιών.
    Εξαιρετικά ευαίσθητη στην οικονομική συγκυρία, η αγορά των Μέσων ενημέρωσης έχει πληγεί από τις πρώτες, κατά κύριο λόγο από τη μείωση της διαφημιστικής δαπάνης των εταιρειών, πλέον στα επίπεδα του 1993: υπολογίζεται κάμψη της διαφήμισης γύρω στο -40% στην τηλεόραση τα τελευταία δύο χρόνια και αναμένεται άλλο ένα -10% το 2011. Ήδη, στους περισσότερους τηλεοπτικούς σταθμούς έχουν  εφαρμοστεί προγράμματα ραγδαίων περικοπών προσωπικού και αναμένονται περικοπές αμοιβών, αλλά και περαιτέρω περικοπές επενδύσεων σε τηλεοπτικό πρόγραμμα, το οποίο γίνεται όλο και πιο φτωχό:
* Οι ελληνικές παραγωγές μυθοπλασίας, έχουν ήδη μειωθεί σε 9 σε όλα τα κανάλια-  από άνω των 40 τη «χρυσή περίοδο» 2000- 2005. Το πρόγραμμα συμπληρώνεται πλέον με χαμηλού κόστους ριάλιτι σε όλες τις εκδοχές τους, τα οποία αναμένεται να πολλαπλασιαστούν, μετατρέπονται το πρόγραμμα σε πραγματικό «σκουπίδι».
* Ο ειδησεογραφικός τομέας αναμένεται να περιοριστεί στα απολύτως αναγκαία. Να περιοριστούν περαιτέρω οι εκπομπές έρευνας, οι αποστολές, οι ανταποκρίσεις, παρόλη την ανάγκη ενημέρωσης. Το μοντέλο των «αναλύσεων» και «συζητήσεων» στο στούντιο θα ενταθεί, σε βάρος της οπτικοποίησης και του ρεπορτάζ. Ο πρόεδρος της ΕΣΗΕΑ Π.Σόμπολος προβλέπει ότι εντός του έτους θα βγουν από το επάγγελμα τουλάχιστον 2.000 δημοσιογράφοι.
Δραματικές θα είναι οι εξελίξεις στο χώρο του Τύπου, ο οποίος πλήττεται, εκτός από την πτώση της διαφήμισης (το 75% των εσόδων των μεγάλων εφημερίδων), επιπλέον από την πτώση των κυκλοφοριών (που έχουν φτάσει στα επίπεδα της δεκαετίας του ’50) και τον ανταγωνισμό από το Inetrnet, στο οποίο αν και έχουν επενδύσει όλοι οι μεγάλοι Όμιλοι, δεν έχει καταφέρει ακόμα να εξασφαλίσει τις αναγκαίες εισροές από διαφήμιση, ώστε να επιβιώσει υγιώς. 
Το «δίχτυ ασφαλείας» για τον Τύπο, που είχε δημιουργήσει το κράτος επί δεκαετίες, ιδίως με την αθρόα κρατική διαφήμιση (συχνά και προκλητικά σε «ημετέρους») αποσύρεται σταδιακά, ενώ και άλλες ευεργετικές διατάξεις για τον Τύπο τίθενται εν αμφιβόλω, με άμεσο κίνδυνο κυρίως για τις μικρότερες εφημερίδες «γνώμης»: Η επιδότηση αεροπορικής μεταφοράς του Τύπου, ιδίως στα νησιά, έχει κοπεί, η υποχρεωτική δημοσίευση ισολογισμών μπαίνει στο στόχαστρο, όπως και το «αγγελιόσημο», που απαλλάσσει τους εκδότες από την υποχρέωση εργοδοτικής εισφοράς. Μετά από αυτά τι θα μείνει όρθιο;


Θέλετε προβλέψεις; 

Ο πρόεδρος του Τμήματος Επικοινωνίας και ΜΜΕ του Πανεπιστημίου Αθηνών Στέλιος Παπαθανασόπουλος, υπενθυμίζει ότι η κρίση στον κλάδο αναμενόταν στις αρχές της δεκαετίας του 2000, όμως καθυστέρησε να εκδηλωθεί λόγω των Ολυμπιακών Αγώνων και των μεγάλων έργων. Επιχειρεί να ανιχνεύσει την «επόμενη μέρα»: 
* Η «οθόνη» θα παίξει μεγάλο ρόλο στο μέλλον. Το «περιεχόμενο» θα διακινείται από την οθόνη της τηλεόρασης, του PC ή ενός είδους κινητού τηλεφώνου (tablets).
* Σταδιακά, το πρωτότυπο και οργανωμένο περιεχόμενο στο Internet θα παρέχεται επί πληρωμή. Οι εφημερίδες θα μεταβληθούν σε «πρακτορεία Ειδήσεων» και σταδιακά, σε επόμενη φάση θα περιφρουρήσουν το περιεχόμενό τους ενισχύοντάς το. Θα επιβιώσουν όσες προσφέρουν ποιότητα και όχι μια έντυπη λαϊκότροπη εκδοχή της τηλεόρασης.
* Θα υπάρξει συρρίκνωση των παραδοσιακών ΜΜΕ, εφημερίδων, περιοδικών, ραδιοφώνων. Σε σύγκριση με τα άλλα μέσα, η τηλεόραση θα είναι σε καλύτερη κατάσταση, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν θα κλείσουν ή συγχωνευτούν τηλεοπτικά κανάλια. Κάποια μπορεί να γίνουν συνδρομητικά.
* Θα επιβιώσουν μόνο 3-4 εφημερίδες, και περίπου 10 ραδιόφωνα, που θα προσανατολιστούν σε ένα μείγμα ενημερωτικού το πρωί και μουσικού περιεχομένου το απόγευμα με "πολύ κουβέντα" με τους ακροατές. Οι αμιγώς μουσικοί σταθμοί (play list) δεν θα έχουν αποτέλεσμα, καθώς δεν θα έχουν ανταγωνιστικό πλεονέκτημα απέναντι στο pod cast και το MP3.
* Η στροφή των κυριακάτικων εφημερίδων σε ένα είδους υβριδικού εφημεριδοπεριοδικού θα τους προσφέρει στο άμεσο μέλλον μια παράταση ζωής σε αντίθεση με τις εφημερίδες και τα περισσότερα περιοδικά.
* Θα επιβιώσουν οι υγιείς επιχειρήσεις με σοβαρούς επιχειρηματίες.