του Βαγγέλη Γεωργίου
Κάθε χρόνο, σύμφωνα με την Επίτροπο μεταφορών Violeta Bulc, περίπου 300.000 άνθρωποι χρησιμοποιούν την κάρτα InterRail για να ταξιδέψουν στην Ευρώπη μέσω του σιδηροδρομικού δικτύου, πληρώνοντας έως και 473 ευρώ για ένα μηνιαίο ταξίδι. Η πρόταση έγινε από τον συντηρητικό ευρωβουλευτή και Προέδρου του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος Manfred Weber και συζητήθηκε πρόσφατα (4 Οκτ.) στην ολομέλεια της Ευρωβουλής. Η βασική ιδέα που συζητήθηκε ήταν να προωθηθεί «ο οικολογικός αυτός τρόπος ταξιδιού βοηθώντας παράλληλα τους νέους Ευρωπαίους να γνωρίσουν την Ευρώπη». Η ιδέα απομονωμένη, αποσπασματικά δεν είναι κακή αλλά δεν αρκεί να την δει κανείς έτσι, πόσο μάλλον όταν προέρχεται από συγκεκριμένους ανθρώπους με ανάλογες προθέσεις και σε ιδιαίτερες συνθήκες. Φυσικά για όλα τα νομοσχέδια και προτάσεις υπάρχουν πάντα αντιρρήσεις ή αντιπροτάσεις αλλά στη συγκεκριμένη περίπτωση αξίζει να δούμε το περιεχόμενο της πρότασης.
Manfred Weber, ο ιθύνων νους της πρότασης: αναλύοντας το περιεχόμενο μιας ιδέας
«Πρέπει να κάνουμε τους νέους να αγαπήσουν την Ευρώπη ξανά» δήλωσε ο ιθύνων νους της πρότασης Manfred Weber , «Είμαι πεπεισμένος ότι το εισιτήριο InterRail των 18ων γενεθλίων για την Ευρώπη θα μπορούσε να γίνει ένα project σημαία για την ανάπτυξη μιας κοινής ευρωπαϊκής ταυτότητας στα πλαίσια μιας ποικιλομορφίας. Πολλοί νέοι Ευρωπαίοι δεν γνωρίζουν τις άλλες χώρες ή δεν έχουν επαφή με ανθρώπους άλλων χωρών. Αυτό είναι κάτι που θέλουμε να αλλάξουμε. Σε όλη την Ευρώπη πρέπει να μαθαίνουν να αγαπούν ο ένας τον άλλον. Η επιθυμία μας είναι όσο το δυνατόν περισσότερο νέοι να έχουν την εμπειρία να ανακαλύψουν την ποικιλομορφία και ομορφιά της Ευρώπης ώστε να γνωρίσουν άλλες χώρες και να κάνουν νέους φίλους».
Οι λέξεις «αγάπη» και ο «νέοι φίλοι» εγείρουν κάποια ερωτήματα όταν χρησιμοποιούνται από έναν πολιτικό που έχει στηρίξει πολιτικές και ηγέτες με άκρως αντιμεταναστευτική και αντιδημοκρατική ατζέντα. Στο πολύ ενδιαφέρον άρθρο του ο Daniel Kelemen καθηγητής Πολιτικών Επιστημών και Έδρας Jean Monnet στις Πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο Πανεπιστήμιο Rutgers αναφέρει το πώς ο Weber το 2013 πολέμησε την Έκθεση Ταβάρες που ασκούσε έντονη κριτική στην Ουγγρική Κυβέρνηση για την κατάφωρη παραβίαση των ατομικών δικαιωμάτων. Ο Weber μάλιστα κατήγγειλε ότι η Έκθεση ενέχει πολιτικά κίνητρα των αριστερών εναντίον της δεξιάς κυβέρνησης του πρωθυπουργού Viktor Orban. Όπως χαρακτηριστικά γράφει ο Daniel Kelemen «η εμπειρία άλλων δημοκρατιών, όπως το Μεξικό, η Αργεντινή και οι Ηνωμένες Πολιτείες την περίοδο 1877-1964, δείχνει ότι εφ 'όσον οι αρχηγοί των κομμάτων είναι πρόθυμοι να βάλουν τα κομματικά συμφέροντα πάνω από τις δημοκρατικές αξίες, μπορεί να επιτρέψει σε τοπικούς θύλακες απολυταρχίας να διαρκέσουν για δεκαετίες μέσα σε διαφορετικά δημοκρατικά συστήματα». Ο Ούγγρος πρωθυπουργός είχε δηλώσει το καλοκαίρι του 2016 ότι οι μετανάστες είναι «δηλητήριο» και ότι κάθε ένας μετανάστης αποτελεί δημόσιο κίνδυνο. Η «αγάπη» που προτάσσει ο ηγέτης του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος μέσω της ιδέας της δωρεάν κάρτας ακυρώνεται και μέσα από την αμέριστη συμπαράστασή του προς τον πρώην Βρετανό Πρωθυπουργό David Cameron και στην ξενοφοβική του πολιτική προσέγγιση. Ας θυμηθούμε την πρόσφατη συνέντευξή του στην Guardian όταν είχε δηλώσει ότι η κίνηση του David Cameron να παγώσει τις πληρωμές κοινωνικής πρόνοιας για τους μετανάστες που προέρχονται από χώρες της ΕΕ ήταν δικαιολογημένη και αποτελεί παράδειγμα για την υπόλοιπη Ένωση. Από την μία θέλουμε να μετακινηθούν δωρεάν οι 18αρηδες σε όλη την Ευρώπη για να την γνωρίσουν και να την αγαπήσουν και από την άλλη ενισχύουμε την ξενοφοβία και την αντικοινωνική πολιτική. Εύλογα μια τέτοια Ευρωπαϊκή Ένωση θα γίνεται μισητή από του ανθρώπους και περισσότερο τους νέους και είναι αντιφατικό οι ίδιοι που διαμορφώνουν μια μισητή προβληματική Ευρώπη να βρίσκουν «καταναλωτικά» εργαλεία για να την κάνουν προσφιλή και πάλι. Οι προθέσεις των υποστηρικτών της ιδέας ελέγχονται.
Δείγμα «ενδιαφέροντος» για τους νέους από Βρυξέλλες
Ενώ είναι χαρακτηριστικό ότι το Δελτίο Τύπου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου καταγράφει μόνο την θετική ευφορία και τα quotes των κομμάτων που ενθουσιάστηκαν στο άκουσμα της πρότασης αποφεύγει να σημειώσει και τις σκεπτικές φωνές για το πρόγραμμα που θα απορροφήσει δισεκατομμύρια ευρώ τη στιγμή που η νεανική ανεργία αποτελεί το κύριο μέλημα των χωρών της ΕΕ. Το ζήτημα είναι ότι ακόμα και αν είναι δωρεάν το εισιτήριο, ένα τέτοιο ταξίδι θα μπορούν να το πραγματοποιήσουν μόνο οι νέοι πλουσιότερων κρατών ενώ αντίθετα κάτι τέτοιο δεν θα συμβαίνει στους νέους των φτωχών ευρωπαϊκών χωρών όπως η Ισπανία και η Ελλάδα όπου η ανεργία βρίσκεται σε υψηλά επίπεδα. Ο Gianni Pittella, Πρόεδρος της Προοδευτικής Συμμαχίας των Σοσιαλιστών και Δημοκρατών, «δεν είναι πεπεισμένος ότι αυτό είναι προτεραιότητα της ΕΕ» δηλώνοντας ότι προηγούνται οι θέσεις εργασίας για τους νέους. To πρόγραμμα λέγεται θα χρηματοδοτηθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε συνεργασία με τα κράτη μέλη και τις σιδηροδρομικές εταιρείες. Τη στιγμή που το κόστος του μέτρου θα αγγίξει το 1,5 δισ ευρώ ετησίως μπορεί να ρίξει κανείς μια ματιά στο Trading Economics στα ποσοστά νεανικής ανεργίας και να διαπιστώσει πως η απαισιοδοξία είναι δικαιολογημένη. Παρόλα αυτά στις Βρυξέλλες προσπαθούν χρηματοδοτώντας αμφιλεγόμενες πρωτοβουλίες και έρευνες να επαναφέρουν τους νέους στον «ευρωπαϊκό» δρόμο. Την απαισιοδοξία εξάλλου των νέων τη δείχνει και το ευρωβαρόμετρο του 2016 για τους νέους το οποίο ωστόσο πραγματικά εντυπωσιάζει για τον τρόπο που παρουσιάζει τους αριθμούς και την ευρωπαϊκή πραγματικότητα.
Η έρευνα στην εισαγωγή της εφιστούσε την προσοχή των αναγνωστών στις ευρύτερες κοινοτικές, εθνικές και διεθνείς εξελίξεις που επηρεάζουν καταλυτικά(significant impact) τις απαντήσεις των ερωτηθέντων κάνοντας μια αναφορά. Ωστόσο προκαλεί έκπληξη ότι από αυτές τις εξελίξεις (όλα τα δημοψηφίσματα, εκλογές και τρομοκρατικά χτυπήματα κτλ) η εν λόγω έρευνα αποσιωπά τις πολιτικές εξελίξεις στην Ελλάδα ενώ αντίθετα, αναφέρεται, για παράδειγμα στο δημοψήφισμα της Ολλανδίας για τη συμφωνία σύνδεσης ΕΕ-Ουκρανίας.
Ως προς την επιστημονικότητά της έρευνας εντυπωσιάζει η αμαλγαμοποίηση των απαντήσεων καθότι από τα 28 κράτη μέλη που προέρχονται οι ερωτηθέντες οι 7 στους 10 εξ αυτών είναι πολίτες των 6 μόνο πολυπληθέστερων χωρών της ΕΕ δηλαδή Γερμανοί, Ιταλοί, Βρετανοί, Γάλλοι, Ισπανοί κ Πολωνοί. Έτσι τα μεγέθη και ο μέσος όρος των απαντήσεων διαμορφώνουν τάσεις και απαντήσεις που απέχουν από τις πραγματικές απαντήσεις των νέων που προέρχονται από άλλες χώρες. Σύμφωνα με την ανάλυση το 57% των νέων νιώθει περιθωριοποιημένο λόγω οικονομικής κρίσης αλλά εάν υπολογιστεί το εθνικό κριτήριο, δηλαδή να ερωτηθεί ίσως αριθμός νέων από όλα τα κράτη μέλη και όχι αναλόγως του πληθυσμού της χώρας, τότε ο αριθμός των απογοητευμένων αυξάνεται αγγίζοντας το 61%. Αρκεί να σκεφτεί κανείς ότι η Γερμανία με τα 80,62 εκατομμύρια ξεπερνάει πληθυσμιακά 10 κράτη μέλη μαζί (Βέλγιο, Ελλάδα, Κύπρο, Πορτογαλία, Δανία, Μάλτα, Κροατία, Τσεχία, Βουλγαρία, Λουξεμβούργο) φανερώνοντας πόσο αλλοιώνεται το αποτέλεσμα ακυρώνοντας την ορθολογική αντιπροσωπευτικότητα του δείγματος. Έτσι όμως ο κοινοτικός μέσος όρος διαμορφώνει μία εικόνα με πολλές παράλληλες και εντελώς διαφορετικές πραγματικότητες. Άλλες είναι οι συνθήκες που ζει ο Ισπανός νέος και άλλες ο Γερμανός και κανένα δωρεάν εισιτήριο δεν μπορεί να αλλάξει αυτή την οικονομική και κοινωνική ανισότητα.
Κατά τον ρομαντικό δημοσιογράφο James Crisp της EurActiv η δωρεάν αυτή κάρτα δεν είναι τίποτα άλλο παρά άρτος και θεάματα. «Η Ευρωπαϊκή Ένωση χρησιμοποιεί φθηνούς λογαριασμούς τηλεφώνου και δωρεάν διακοπές. […] Οι περισσότεροι 18ηδες θα προτιμούσαν πιθανότατα τις πολύ καλύτερες προοπτικές απασχόλησης από μια υπόσχεση για χαμηλού κόστους εξορμήσεις με άφθονο αλκοόλ στην Ευρώπη. Στην πραγματικότητα, κατά πάσα πιθανότητα οι νέοι ίσως να μην το προτιμούσαν αλλά δεν είναι εκεί το θέμα. Η ΕΕ διανύει την πιο ταραχώδη περίοδο της ιστορίας της με την κρίση των προσφύγων, την έξοδο της Βρετανίας, την τρομοκρατία, τη Ρωσία, την Ουκρανία, την σταθερά υψηλή ανεργία των νέων, και την χαμηλή οικονομική ανάπτυξη.
Τώρα θα ήταν μια καλή στιγμή για να εμπνεύσει εμπιστοσύνη και φιλοδοξία στο ευρωπαϊκό εγχείρημα. Αντ 'αυτού, εστιάζει περισσότερο στον καταναλωτή παρά στον πολίτη. Η ώθηση για την κατάργηση των τελών περιαγωγής της κινητής τηλεφωνίας, η υπόσχεση Jean-Claude Juncker για την παροχή δωρεάν διαδικτύου Wi-Fi σε όλες τις πόλεις. Κανόνες, έτσι ώστε να μπορείτε να χρησιμοποιήσετε το Netflix, όπου και όποτε θέλετε.
Είναι αλήθεια ότι υπάρχει ένα μεγάλο όραμα της ΕΕ για το κλίμα και την ενέργεια. Αλλά πού είναι η πρόοδος σε ιδέες όπως το πανευρωπαϊκό σύστημα ασφάλισης κατά της ανεργίας, η οποία θα μπορούσε να βοηθήσει τους απολυθέντες Ευρωπαίους σε πτωχευμένες χώρες; Υπάρχει αξία στην εξοικονόμηση χρημάτων για να γίνεται η ζωή των ανθρώπων πιο εύκολη. Υπάρχει [όμως] πολύ λιγότερη [αξία] στο να μοιράζουν δωρεάν εισιτήρια τρένων στην απελπισία τους να γίνουν δημοφιλείς. Εθίζεται η ΕΕ στις λαϊκίστικες πολιτικές; Αν αυτό ισχύει κινδυνεύει να μετατρέψει την εαυτό της σε τίποτα περισσότερο από μία εξευγενισμένη ιστοσελίδα σύγκρισης τιμών».
Φυσικά η πρόταση του ΕΛΚ επιδέχεται βελτίωσης: Να χορηγήσει η Επιτροπή από ένα δωρεάν εισιτήριο σε όλους τους 18αδες για ένα μηνιαίο ταξίδι σε όλα τα ευρωπαϊκά κέντρα υποδοχής και διαμονής των προσφύγων από τρίτες χώρες. Με ένα “ΙnterRailfugee” ίσως αρχίσει κάτι να γίνεται..