Στην έκθεση της Διεθνούς Αμνηστίας, αναφέρεται πώς οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις υποστηρίζουν ενεργά ένα σύνθετο σύστημα κακοποίησης και εκμετάλλευσης προσφύγων και μεταναστών από την ακτοφυλακή και τις αρχές κράτησης της Λιβύης καθώς και από τους διακινητές, προκειμένου να αποτρέψουν τους ανθρώπους από το να διασχίσουν τη Μεσόγειο.
«Εκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες και μετανάστες παγιδευμένοι στη Λιβύη βρίσκονται στο έλεος των αρχών και της πολιτοφυλακής της Λιβύης, καθώς και ενόπλων ομάδων και διακινητών που συχνά συνεργάζονται μεταξύ τους για οικονομικό όφελος. Δεκάδες χιλιάδες κρατούνται για αόριστο χρονικό διάστημα σε υπερπλήρεις χώρους κράτησης όπου υποβάλλονται σε συστηματική κακοποίηση», δήλωσε ο John Dalhuisen, Διευθυντής της Διεθνούς Αμνηστίας για την Ευρώπη.
«Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις δεν έχουν μόνο πλήρη επίγνωση αυτών των κακοποιήσεων αλλά η ενεργή υποστήριξη τους προς τις αρχές της Λιβύης για να σταματούν τις βάρκες από το να διασχίζουν τη Μεσόγειο και η κράτηση των ανθρώπων εκεί, καθιστά τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις συνεργούς σε αυτά τα εγκλήματα».
Στην έκθεση επιρρίπτονται ευθύνες στις κυβερνήσεις της ΕΕ, και κυρίως στην Ιταλία, για το γεγονός πως έχουν εφαρμόσει μια σειρά μέτρων που αποσκοπούν στο να σταματήσουν τη μεταναστευτική διαδρομή μέσω της Λιβύης και της κεντρικής Μεσογείου, χωρίς παράλληλα να δίνουν την ελάχιστη προσοχή στις συνέπειες για όσους έχουν παγιδευτεί στα υπό καθεστώς ανομίας σύνορα της Λιβύης.
Όπως αναφέρεται, η συνεργασία της ΕΕ με τις αρχές της Λιβύης υλοποιείται μέσα από τις ακόλουθες τρεις προσεγγίσεις:
- Πρώτον, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις έχουν δεσμευτεί να παρέχουν τεχνική υποστήριξη και βοήθεια στο Υπουργείο για την Καταπολέμηση της Παράνομης Μετανάστευσης της Λιβύης (DCIM), το οποίο λειτουργεί τα κέντρα κράτησης όπου οι πρόσφυγες και οι μετανάστες κρατούνται αυθαίρετα για αόριστο χρονικό διάστημα και εκτίθενται σε σοβαρές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένων και βασανιστηρίων
- Δεύτερον, έχουν εξουσιοδοτήσει την ακτοφυλακή της Λιβύης να αναχαιτίζει βάρκες στη θάλασσα, παρέχοντάς τους κατάρτιση, εξοπλισμό, συμπεριλαμβανομένων πλοίων, καθώς και τεχνική και άλλη βοήθεια.
- Τρίτον, έχουν εξασφαλίσει συμφωνίες με τις τοπικές αρχές της Λιβύης, τους ηγέτες των φυλών και των ένοπλων ομάδων – για να τους ενθαρρύνουν να σταματήσουν τη διακίνηση ανθρώπων και να αυξήσουν τους συνοριακούς ελέγχους στα νότια της χώρας.
Η κόλαση της Λιβύης
Σύμφωνα με την έκθεση της Διεθνούς Αμνηστίας, η ποινικοποίηση της παράτυπης εισόδου στο πλαίσιο της νομοθεσίας της Λιβύης, σε συνδυασμό με την απουσία νομοθεσίας ή πρακτικής υποδομής για την προστασία των αιτούντων άσυλο και των θυμάτων εμπορίας ανθρώπων, έχει ως αποτέλεσμα η μαζική, αυθαίρετη και επ αόριστον κράτηση να γίνει το πρωτεύον σύστημα διαχείρισης της μετανάστευσης στη χώρα.
Οι πρόσφυγες και οι μετανάστες που αναχαιτίστηκαν από την λιβυκή Ακτοφυλακή αποστέλλονται στα κέντρα κράτησης DCIM όπου και βιώνουν φρικτή μεταχείριση. Έως και 20.000 άνθρωποι παραμένουν σήμερα υπό κράτηση σε αυτά τα υπερπλήρη και ανθυγιεινά κέντρα κράτησης. Οι μετανάστες και οι πρόσφυγες που έδωσαν συνέντευξη στη Διεθνή Αμνηστία περιέγραψαν την κακομεταχείριση που είχαν βιώσει ή είχαν δει, συμπεριλαμβανομένης της αυθαίρετης κράτησης, βασανιστηρίων, καταναγκαστικής εργασίας, εκβιασμών και παράνομων δολοφονιών, στα χέρια των αρχών, των διακινητών, των ενόπλων ομάδων και της πολιτοφυλακής.
Δεκάδες μετανάστες και πρόσφυγες που έδωσαν συνέντευξη στη Διεθνή Αμνηστία, περιέγραψαν τον ψυχολογικά καταστροφικό κύκλο εκμετάλλευσης, με τον οποίο τους μεταχειρίζεται η μυστική συνεργασία μεταξύ των φρουρών, των διακινητών και της λιβυκής Ακτοφυλακής.
Στην έκθεση καταγγέλλεται πως οι φρουροί στα κέντρα κράτησης τους βασανίζουν για να παίρνουν τα χρήματά τους. Εάν είναι σε θέση να πληρώσουν, μόνο τότε απελευθερώνονται Οι φρουροί μπορούν επίσης να τους παραπέμψουν σε διακινητές, οι οποίοι μπορούν να εξασφαλίσουν την αναχώρησή τους από τη Λιβύη σε συνεργασία με την λιβυκή ακτοφυλακή. Οι συμφωνίες μεταξύ της λιβυκής ακτοφυλακής και των διακινητών περιλαμβάνουν σημάνσεις σε σκάφη που επιτρέπουν στα πλοία να διέρχονται από τα ύδατα της Λιβύης χωρίς παρεμπόδιση, ενώ το Λιμενικό Σώμα είναι επίσης γνωστό ότι συνοδεύει τα σκάφη στα διεθνή ύδατα.
Η Διεθνής Αμνηστία υπογραμμίζει πως ενώ δεν είναι σαφές πόσα μέλη της ακτοφυλακής της Λιβύης συνεργάζονται με τους διακινητές, είναι σαφές ότι κατά τη διάρκεια του 2016 και του 2017, η αύξηση της δυνατότητας δράσης της Λιβυκής Ακτοφυλακής, λόγω της υποστήριξης των κρατών μελών της ΕΕ, οδήγησε σε αυξανόμενο αριθμό επιχειρήσεων που επέστρεφαν πρόσφυγες και μετανάστες πίσω στη Λιβύη. Μέχρι στιγμής το 2017, 19.452 άνθρωποι έχουν συλληφθεί από την ακτοφυλακή της Λιβύης, έχουν επιστρέψει στη χώρα και έχουν μεταφερθεί αμέσως σε κέντρα κράτησης όπου επικρατούν βασανιστήρια
Επί παραδείγματι, αναφέρεται ένας άνδρας από τη Γκάμπια, ο οποίος κρατήθηκε για τρεις μήνες, δήλωσε στη Διεθνή Αμνηστία πως λιμοκτόνησε σχεδόν μέχρι θανάτου και πώς χτυπήθηκε σε κέντρο κράτησης: «Με χτύπησαν με ένα σωλήνα επειδή ήθελαν χρήματα για να με απελευθερώσουν. Παίρνουν τηλέφωνο την οικογένεια σου, ενώ σε χτυπούν έτσι ώστε η οικογένεια σου να στείλει χρήματα». Αφότου η οικογένειά του πλήρωσε τα λύτρα, ο ίδιος μεταφέρθηκε στην Τρίπολη από έναν οδηγό ο οποίος ζήτησε επιπλέον πληρωμή. «Έπρεπε να μείνω μαζί του μέχρι να πληρώσω όλο το ποσό, αλλιώς θα με πουλούσε».
«Ένας άμεσος τρόπος για να βελτιωθεί η μοίρα των προσφύγων και των αιτούντων άσυλο στα κέντρα DCIM θα ήταν οι αρχές της Λιβύης να αναγνωρίσουν επισήμως την αποστολή της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες, να υπογράψουν τη σύμβαση για τους πρόσφυγες και να εγκρίνουν νομοθεσία περί ασύλου. Η αυτόματη κράτηση των μεταναστών και προσφύγων πρέπει επίσης να σταματήσει, καθώς εκεί είναι που συμβαίνουν οι πιο σοβαρές κακοποιήσεις», δήλωσε ο John Dalhuisen.
Κίνδυνος-θάνατος η λιβυκή ακτοφυλακή
Η Διεθνής Αμνηστία τονίζει πως οι αξιωματούχοι της ακτοφυλακής της Λιβύης είναι γνωστό ότι λειτουργούν σε μυστική συνεργασία με δίκτυα διακινητών και έχουν χρησιμοποιήσει απειλές και βία κατά των προσφύγων και των μεταναστών σε πλοία που κινδυνεύουν.
Πλάνα, φωτογραφίες και έγγραφα που εξέτασε η Διεθνής Αμνηστία δείχνουν ότι ένα σκάφος, το οποίο δωρίστηκε από την Ιταλία τον Απρίλιο του 2017, το Ras Jadir, χρησιμοποιήθηκε από τη λιβυκή ακτοφυλακή κατά τη διάρκεια ενός αποτρόπαιου περιστατικού στις 6 Νοεμβρίου 2017, όπου οι απερίσκεπτες ενέργειες τους συνέβαλαν στον πνιγμό 50 ατόμων.
Αγνοώντας βασικά πρωτόκολλα ασφαλείας, το πλοίο Ras Jadir πλησίασε ένα φουσκωτό σκάφος που βυθίζονταν περίπου 30 ναυτικά μίλια από τις ακτές της Λιβύης. Όταν απέτυχε να αναπτύξει το ειδικό φουσκωτό σκάφος (RHIB) για να διευκολύνει τη διάσωση, οι πρόσφυγες και μετανάστες αναγκάστηκαν να ανέβουν στις ψηλότερες πλευρές της βάρκας και πολλοί έπεσαν στο νερό.