«Έγκλημα στον Σταθμό Βενιζέλου»

Με σύσσωμη την επιστημονική κοινότητα των αρχαιολόγων να διαμαρτύρεται έντονα για τις καταστροφικές αποφάσεις κυβέρνησης και υπουργείου Πολιτισμού ξεκίνησαν την Τετάρτη οι εργασίες για το ξήλωμα των αρχαιοτήτων από το σταθμό Βενιζέλου στη Θεσσαλονίκη. Συγκέντρωση διαμαρτυρίας πραγματοποίησε ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων από κοινού με το Σύλλογο Έκτακτων Αρχαιολόγων, που έχουν προκηρύξει αποχή, προκειμένου να σταματήσουν τις σχετικές εργασίες, οι οποίες έχουν ήδη ξεκινήσει.

Με ανακοίνωσή του, ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων ενημερώνει ότι απέστειλε σχετικό υπόμνημα στον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη και τα κόμματα της Βουλής, στο οποίο εκτίθενται αναλυτικά οι επιπτώσεις της καταστροφικής επιλογής της απόσπασης των αρχαιοτήτων του Σταθμού Βενιζέλου στο σύνολο του έργου του Μετρό Θεσσαλονίκης.

Ταυτόχρονα, προκήρυξε 24ωρη πανελλαδική απεργία την Πέμπτη 22/7/2021, με αιτήματα:

• να σταματήσει η απόσπαση/καταστροφή των ιδιαίτερα σημαντικού βυζαντινού αρχαιολογικού χώρου του Σταθμού Βενιζέλου του Μετρό Θεσσαλονίκης
• να επανέλθει η λύση της κατά χώραν διατήρησης των αρχαιοτήτων, με την κατασκευή του Σταθμού με υπόγεια εκσκαφή, λύση που προφυλάσσει τις αρχαιότητες.

Όπως αναφέρει το τοπικό Voria.gr, στη συγκέντρωση, που πραγματοποιήθηκε μπροστά στο εργοτάξιο του σταθμού, στη συμβολή των οδών Εγνατία και Βενιζέλου, συμμετείχαν μέλη της Κίνησης Πολιτών Θεσσαλονίκης για την Προστασία της Πολιτιστικής Κληρονομιάς και μέλη κινημάτων της πόλης, καθώς επίσης οι βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ Δώρα Αυγέρη, Γιάννης Αμανατίδης, Χρήστος Γιαννούλης, Σωκράτης Φάμελλος και Κυριακή Μάλαμα, καθώς επίσης στελέχη της Λαϊκής Συσπείρωσης στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας και της παράταξης «Η Πόλη Ανάποδα» του δήμου Θεσσαλονίκης.

Όπως ανέφερε η πρόεδρος του ΣΕΑ, Δέσποινα Κουτσούμπα, στον σταθμό Βενιζέλου συντελείται ένα έγκλημα, που αποτελεί αντικείμενο διεθνούς διεκδίκησης. Η ίδια επισήμανε ότι πέρα από τα σπάνια αρχαιολογικά ευρήματα με τη λύση που επέλεξε η κυβέρνηση καταστρέφεται και το ίδιο το μετρό. Όπως είπε, ζήτησαν εγγράφως από τον πρωθυπουργό και το υπουργείο Πολιτισμού να τους δώσει το χρονοδιάγραμμα του έργου, αλλά ακόμα δεν έχουν πάρει απάντηση. «Δεν πρόκειται να παραδοθεί κανένα μετρό το 2023 με τη λύση που επιλέγουν. Ζητούμε οι 12 σταθμοί να παραδοθούν το 2023 και ο σταθμός Βενιζέλου το 2025. Είναι η μόνη λύση για το μετρό και την πόλη», τόνισε.

Σε ό,τι αφορά τα αρχαία που ήδη αποσπάστηκαν, η κ. Κουτσούμπα ανέφερε ότι πρόκειται για πλάκες της μαρμαρόστρωτης πλατείας, τις οποίες έβγαλαν εργάτες με τα χέρια, χωρίς να χρειαστούν μηχανήματα και πρόσθεσε πως η απόσπαση είναι μία σύνθετη διαδικασία που θα κρατήσει πάνω από έξι μήνες.

Διαβάστε αναλυτικά την ανοιχτή επιστολή ΣΕΑ στον Κ. Μητσοτάκη:

Αξιότιμε κ. Πρωθυπουργέ,

Τα τελευταία δύο χρόνια εκτυλίσσεται στην Θεσσαλονίκη ένα πολιτιστικό έγκλημα, εις βάρος τόσο της πολιτιστικής κληρονομιάς όσο και της ίδιας της βασικής γραμμής του Μετρό Θεσσαλονίκης, έργου ζωτικής σημασίας για την πόλη.

Τον Σεπτέμβριο 2019 αναγγείλατε από το βήμα της ΔΕΘ την αλλαγή σχεδιασμού για τον Σταθμό Βενιζέλου, με την καταστροφική επιλογή της απόσπασης των αρχαιοτήτων, αναφέροντας ότι με τον τρόπο αυτό η βασική γραμμή του Μετρό θα εγκαινιαστεί τον Απρίλιο 2023. Δεν είχε προηγηθεί καμία σχετική εισήγηση ούτε από τις αρμόδιες υπηρεσίες του ΥΠΠΟΑ ούτε από τις αρμόδιες υπηρεσίες της Αττικό Μετρό, ούτε κάποια τεχνική έκθεση. Δεν είμαστε σε θέση γνωρίζουμε ποιος ή ποιοι σας εισηγήθηκαν κάτι τέτοιο και για ποιο λόγο, γνωρίζουμε όμως ότι η εισήγηση αυτή έχει επιφέρει καθυστερήσεις σε όλο το έργο του Μετρό και σας έχει ήδη εκθέσει, καθώς με αυτή την αλλαγή σχεδιασμού το Μετρό Θεσσαλονίκης δεν θα παραδοθεί πριν από το 2025. Είναι πολύ χαρακτηριστικό ότι στη σύσκεψη όλων των συναρμόδιων Υπουργείων και φορέων που πραγματοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη την Πέμπτη 8/7/2021 δεν ανακοινώθηκε κανένα χρονοδιάγραμμα για το Μετρό.

Αν η κυβέρνηση επιμείνει στην καταστροφική επιλογή για τις αρχαιότητες, η βασική γραμμή του Μετρό Θεσσαλονίκης θα καθυστερήσει κατά 3 ακόμη χρόνια και θα επιβαρυνθεί με τεράστια ποσά ο κρατικός προϋπολογισμός (αφού η κοινοτική χρηματοδότηση τελειώνει στις 31/12/2023). Κυρίως, η χώρα θα εκτεθεί διεθνώς για τον τρόπο που διαχειρίζεται την πολιτιστική της κληρονομιά.

Η επίκληση της οριακής απόφασης του ΣτΕ για τη νομιμότητα της ΥΠΠΟΑ/ΓΔΑΠΚ/ΔΙΠΚΑ/ΤΣΠΑΕΕ/113578/77401/2386/139/ 4.3.2020 Απόφασης της Υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού δεν είναι αρκετή ως επιχείρημα για να συμβούν όλα τα παραπάνω, καθώς η απόφαση αυτή βασίστηκε σε παραπλανητικά δεδομένα, τα οποία παρείχε η Αττικό Μετρό στο ΣτΕ, και τα οποία ήδη σήμερα η ίδια η Αττικό Μετρό και η ηγεσία του ΥΠΠΟΑ παραδέχονται ότι δεν ισχύουν. Τόσο το Υπουργείο Υποδομών όσο και η Αττικό Μετρό παραδέχονται σήμερα ότι το χρονοδιάγραμμα που εξαγγείλατε για την ολοκλήρωση του έργου τον Απρίλιο 2023, δεν είναι εφικτό. Με τις σημερινές συνθήκες, όμως, δεν είναι εφικτή ούτε η ολοκλήρωση του συνόλου του έργου στο τέλος του 2023. Είναι σαφές ότι απειλείται το χρονοδιάγραμμα όλου του έργου, στον βαθμό που η ολοκλήρωση των 12 ήδη κατασκευασμένων σταθμών της βασικής γραμμής, που είναι ελεύθεροι από αρχαιότητες, συνεχίζει να συνδέεται με την ολοκλήρωση του Σταθμού Βενιζέλου, για τον οποίο χρειάζονται τουλάχιστον 18-28 μήνες αρχαιολογικών εργασιών πριν εκκινήσει η κατασκευή του και τουλάχιστον 48 μήνες για να είναι λειτουργικός. Ο ισχυρισμός ότι με την αλλαγή του σχεδιασμού το Έργο θα επιταχυνθεί έχει καταρριφθεί εν τοις πράγμασι.

Ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων στάθηκε εξαρχής, από το 2013, υπέρ της τεχνικής λύσης διατήρησης του ιδιαίτερα σημαντικού αρχαιολογικού χώρου των βυζαντινών χρόνων κατά χώραν, εντός του Σταθμού Βενιζέλου, ως συγκριτικό πλεονέκτημα για την πόλη της Θεσσαλονίκης. Τη θέση αυτή ενστερνίζονται οι σημαντικότεροι επιστήμονες και διεθνείς φορείς όπως το ICOMOS, ενώ οι σημαντικότεροι εδαφοτεχνικοί μηχανικοί της χώρας έχουν σχεδιάσει και έχουν κρίνει ως επαρκή την τεχνική λύση κατασκευής του σταθμού με υπόγεια εκσκαφή και τις αρχαιότητες κατά χώραν.

Όταν επανήλθε η επιλογή της απόσπασης των αρχαιοτήτων, τον Οκτώβριο 2019, και πριν ακόμη εκδοθούν οι σχετικές διοικητικές πράξεις, ο Σύλλογός μας είχε εγκαίρως προειδοποιήσει για την αντίσταση που αυτή η απόφαση θα έβρισκε στη διεθνή επιστημονική κοινότητα, για τον κίνδυνο η Ελλάδα να εκτεθεί στο ζήτημα της διαχείρισης των μνημείων, καθώς και για την προσφυγή μας σε κάθε νόμιμο μέσο, μεταξύ αυτών και την αίτηση ακύρωσης στο Συμβούλιο της Επικρατείας. Είχαμε επίσης εγκαίρως εκθέσει τα πραγματικά δεδομένα και χρονοδιαγράμματα της απόσπασης-ανασκαφής-επανατοποθέτησης των αρχαιοτήτων του Σταθμού Βενιζέλου και τον κίνδυνο να εκτροχιαστεί το χρονοδιάγραμμα του συνόλου του Έργου από την άκαιρη και άστοχη αλλαγή του σχεδιασμού, όπως και έχει ήδη συμβεί.

Σας ενημερώνουμε και κρούουμε τον κώδωνα του κινδύνου και τώρα για τα εξής:

1. Η αλλαγή σχεδιασμού το 2019 δεν αφορούσε τον Σταθμό Βενιζέλου, αλλά το σύνολο του έργου της βασικής γραμμής του Μετρό Θεσσαλονίκης. Με την καταστροφική επιλογή της απόσπασης του αρχαιολογικού χώρου του Σταθμού Βενιζέλου καθυστερεί η παράδοση του συνόλου της βασικής γραμμής του Μετρό (13 σταθμοί) ως (τουλάχιστον) το 2025.

Η λύση της κατά χώραν διατήρησης των αρχαιοτήτων που εγκρίθηκε το 2017 από το ΥΠΠΟΑ αφορούσε την κατασκευή του Σταθμού με την μέθοδο της υπόγειας εκσκαφής. Η τεχνική αυτή, που είναι απόλυτα εφικτή, έχει επιπλέον το πλεονέκτημα ότι ο συρμός μπορεί να διέρχεται από τον Σταθμό ενόσω συνεχίζεται η κατασκευή. Με αυτή την τεχνική, οι 12 ήδη κατασκευασμένοι σταθμοί της βασικής γραμμής του Μετρό μπορούν να παραδοθούν σε χρήση στο τέλος του 2022, και ο Σταθμός Βενιζέλου να είναι ακόμη υπό κατασκευή (και να παραδοθεί ως το 2025).

Αντιθέτως, η λύση της απόσπασης των αρχαιοτήτων τεχνικά ταυτίζεται με την κατασκευή του σταθμού με ανοιχτό όρυγμα. Αν ο Σταθμός κατασκευαστεί με ανοιχτό όρυγμα, τότε πρέπει να παραδοθεί μαζί με όλους τους υπόλοιπους. Άρα οι 12 σταθμοί που είναι σήμερα ήδη κατασκευασμένοι (και μάλιστα η Αττικό Μετρό εξήγγειλε την δοκιμαστική λειτουργία των συρμών εντός του μήνα) θα πρέπει να καθυστερήσουν μέχρι να ολοκληρωθεί η ανασκαφή και να κατασκευαστεί και ο Σταθμός Βενιζέλου. Εκτός από επικίνδυνη για τις αρχαιότητες, αυτή η λύση ουσιαστικά εξοβελίζει το χρονοδιάγραμμα της παράδοσης ολόκληρης της βασικής γραμμής στο 2025!

(Επισυνάπτουμε συγκριτικό πίνακα των δύο λύσεων κατασκευής του Σταθμού στο τέλος)

2. Ποιο είναι το πραγματικό χρονοδιάγραμμα για την παράδοση του Μετρό Θεσσαλονίκης αν εφαρμοστεί η λύση της απόσπασης του αρχαιολογικού χώρου;

Το ΥΠΠΟΑ, το Υπουργείο Υποδομών και η Αττικό Μετρό, παρότι βιάζονται να ξεκινήσουν την καταστροφή του αρχαιολογικού χώρου, δεν έχουν δώσει κανένα σαφές χρονοδιάγραμμα εργασιών για τον Σταθμό Βενιζέλου και την παράδοση των 13 σταθμών, με βάση τον σχεδιασμό τους. Δεν έχουν δώσει γιατί δεν θέλουν να δημοσιοποιηθεί η παραδοχή ότι με την δική τους λύση όχι μόνο δεν επιταχύνεται το έργο, αλλά αντίθετα εκτροχιάζεται. Η Υπουργός Πολιτισμού παραδέχτηκε στη Βουλή ότι το χρονοδιάγραμμα του έργου έχει μετατεθεί για την άνοιξη του 2025.

Το πραγματικό χρονοδιάγραμμα για τον Σταθμό Βενιζέλου έχει ως εξής:

-6 μήνες απαιτεί η απόσπαση του αρχαιολογικού χώρου, σύμφωνα με την Μελέτη που εγκρίθηκε με την ΥΑ 326790/9-7-2021. Το διάστημα αυτό είναι πιθανό να επιμηκυνθεί για τους εξής λόγους: το έργο της απόσπασης είναι δυσχερές και έχει επισφάλειες καθώς –θα γίνει από έναν κλειστό χώρο, κάτι που δεν έχει ξανασυμβεί. Σε όλες τις άλλες περιπτώσεις αποσπάσεων αρχαιοτήτων από το έργο του Μετρό Θεσσαλονίκης, η απόσπαση γινόταν από ανοιχτά ορύγματα. Αυτή τη στιγμή, ο Σταθμός Βενιζέλου είναι «κλειστός», αφού υπάρχει ήδη η πλάκα οροφής και οι αρχαιότητες πρέπει να μεταφερθούν και να εξέλθουν από τα δύο φρεάτια στις δύο άκρες του Σταθμού. Δεν υπάρχει εμπειρία απόσπασης 1300 τ.μ. ενιαίου αρχαιολογικού χώρου, ούτε υπάρχει εμπειρία απόσπασης από χώρο κλειστό, όπως είναι ο Σταθμός Βενιζέλου σήμερα. Η εμπειρία για τον συνήθη χρόνο αποσπάσεων από ανοιχτά εργοτάξια για επιφάνειες 200m2 είναι 4 μήνες, άρα μπορούμε βάσιμα να υπολογίσουμε ότι η απόσπαση 1300 τμ θα χρειαστεί περί τους 12 μήνες.

-8-12 μήνες απαιτούν η ανασκαφή και οι συνακόλουθες εργασίες των υποκείμενων στρωμάτων, με βάση το χρονοδιάγραμμα που συνομολογούσε η Αττικό Μετρό το 2019. Κάτω από το στρώμα των βυζαντινών αρχαιοτήτων υπάρχον τουλάχιστον 3 μ (2,5-3,5 μ) αρχαιολογικών αποθέσεων επί 1300 τμ. Αν οι βυζαντινές αρχαιότητες αποσπαστούν, θα αρχίσει η ανασκαφή των ρωμαϊκών και των ελληνιστικών αρχαιοτήτων που βρίσκονται στα υποκείμενα στρώματα. Εκτός της ανασκαφής, που είναι μια σχετικά χρονοβόρα διαδικασία, θα πρέπει να συνυπολογιστεί επίσης ο χρόνος που χρειάζεται για την πλήρη αποτύπωση/τεκμηρίωση των ευρημάτων, για τις εισηγήσεις προς το ΚΑΣ για την τύχη τους (αποδόμηση, απόσπαση κλπ), την έκδοση αποφάσεων του ΥΠΠΟΑ. Η απόσπαση ή αποδόμηση των κτιρίων κάθε υποκείμενης φάσης, επιπλέον, ενέχει την δυσκολία ότι ο σταθμός είναι κλειστός και θα πρέπει να αποσπαστούν από τα φρεάτια. Στους ίδιους χρόνους πρέπει να υπολογιστεί ο ανελαστικός χρόνος για την απορρύπανση του χώρου από τον υδράργυρο, που θα βρεθεί σε κατώτερα στρώματα της ανασκαφής (κατά την απορρύπανση από τον υδράργυρο απαγορεύεται να γίνεται οποιαδήποτε άλλη εργασία στο εργοτάξιο). Στον βαθμό που δεν θα βρεθεί κάποιο μνημειακό σύνολο ιδιαίτερα σημαντικό και σε ιδιαίτερα καλή κατάσταση, οπότε θα ανοίξει νέος κύκλος για την τύχη του, το ρεαλιστικό χρονοδιάγραμμα για όσα προαναφέραμε είναι τουλάχιστον 15 μήνες.

-18 μήνες η κατασκευή του Σταθμού Βενιζέλου και 12 μήνες η δοκιμαστική λειτουργία των συρμών πριν από την παράδοσή τους στο επιβατικό κοινό.

Με αυτή τη λύση η κατασκευή του Σταθμού Βενιζέλου θα ξεκινήσει, στην καλύτερη περίπτωση, αφού ολοκληρωθούν οι παραπάνω εργασίες, δηλαδή εντός του 2023, και δεν θα ολοκληρωθεί πριν το 2024. Με την 12μηνη δοκιμαστική λειτουργία των συρμών σε όλους τους σταθμούς, η παράδοση όλης της βασικής γραμμής του Μετρό μετακινείται το 2025!

-6 μήνες (τουλάχιστον) για την επανατοποθέτηση των αρχαιοτήτων. Η Υπουργική Απόφαση ΥΠΠΟΑ/ΓΔΑΠΚ/ΔΙΠΚΑ/ΤΣΠΑΕΕ/113578/77401/2386/139/4.3.2020, της οποίας η νομιμότητα κρίθηκε στο ΣτΕ με την οριακή πλειοψηφία 13 έναντι 12, θέτει ως προϋπόθεση την επανατοποθέτηση των αρχαιοτήτων πριν από τη λειτουργία του Σταθμού Βενιζέλου. Αυτό σημαίνει ότι το χρονοδιάγραμμα της επανατοποθέτησης θα πρέπει να συνυπολογιστεί στο χρονοδιάγραμμα όλης της βασικής γραμμής του Μετρό. Το ΥΠΠΟΑ και η Αττικό Μετρό δεν συνυπολογίζουν ποτέ την επανατοποθέτηση στα χρονοδιαγράμματα που «διαρρέουν» -κι αυτό δεν είναι τυχαίο.

Με την καταστροφική λύση της απόσπασης των αρχαιοτήτων, δεν καταστρέφεται μόνο η αυθεντικότητα ενός μοναδικού αρχαιολογικού χώρου που έχει προσελκύσει το διεθνές ενδιαφέρον, αλλά καθυστερεί άνευ λόγου και με αβέβαιη έκβαση ένα έργο ζωτικής σημασίας για το επιβατικό κοινό της Θεσσαλονίκης. Ο καθένας αναρωτιέται για ποιο λόγο μια κυβέρνηση να προτιμά να καθυστερήσει όλη τη βασική γραμμή του Μετρό για 3 ολόκληρα χρόνια, αντί να παραδώσει τους 12 από τους 13 σταθμούς στο επιβατικό κοινό στο τέλος του 2022.

3. Ποιο είναι το πραγματικό χρονοδιάγραμμα για το Μετρό Θεσσαλονίκης αν εφαρμοστεί στο Σταθμό Βενιζέλου η λύση της κατά χώραν διατήρησης;

Στο τέλος 2022 μπορεί να εγκαινιαστεί η βασική γραμμή του Μετρό με τους 12 σταθμούς και ο 13ος σταθμός να παραδοθεί ως το 2025. Λύνεται ένα πολύ βασικό πρόβλημα της Θεσσαλονίκης, το συγκοινωνιακό. Η Αττικό Μετρό έχει ανακοινώσει ότι η δοκιμαστική λειτουργία των 9 πρώτων σταθμών (Αμαξοστάσιο-Σιντριβάνι) θα ξεκινήσει εντός Ιουλίου 2021. Αν επιλεγεί η κατά χώραν διατήρηση με την μέθοδο κατασκευής με υπόγεια εκσκαφή στο Σταθμό Βενιζέλου, μπορεί να ξεκινήσει άμεσα η δοκιμαστική λειτουργία από το Αμαξοστάσιο ως τον Επιβατικό Σταθμό, χωρίς τον σταθμό Βενιζέλου, και σε 18 μήνες από σήμερα να έχουν ολοκληρωθεί και να έχουν παραδοθεί σε χρήση οι 12 σταθμοί, προς όφελος της πόλης.

Ταυτόχρονα μπορεί να αρχίσει να κατασκευάζεται ο Σταθμός Βενιζέλου, χωρίς την καταστροφή του αρχαιολογικού χώρου, χωρίς τις αβεβαιότητες της ανασκαφής και τις επισφάλειες της απόσπασης. Για την ολοκλήρωση της κατασκευής του, όταν θα χρειαστεί να ενωθεί με την υπάρχουσα σήραγγα, θα υπάρξει μια διακοπή της διέλευσης των συρμών από την Αγ. Σοφία ως τον Επιβατικό Σταθμό. Πρόκειται για μια ολιγόμηνη διακοπή (8 μήνες), κατά την οποία μπορούν να δρομολογηθούν λεωφορεία που θα καλύπτουν αυτή τη διαδρομή, όπως πολλάκις έχει συμβεί και στο Μετρό της Αθήνας. Ο Σταθμός Βενιζέλου με τον τρόπο αυτό μπορεί να είναι κατασκευαστικά έτοιμος το 2024, το πότε θα παραδοθεί όμως στο κοινό μπορεί να εξαρτηθεί από το πότε θα είναι βολικό για την πόλη να σταματήσει η διέλευση από το Σιντριβάνι ως τον Επιβατικό Σταθμό. Για παράδειγμα, για την καλύτερη εξυπηρέτηση του επιβατικού κοινού, θα μπορούσε η ΑΜ να παραδώσει και την γραμμή της Καλαμαριάς και μετά να «κλείσει» την εκκρεμότητα του Σταθμού Βενιζέλου, ενώ οι Θεσσαλονικείς θα έχουν πλήρως λειτουργικό μετρό και δεν θα παρατηρείται πάλι κυκλοφοριακό χάος.

4. Ποιες θα είναι οι πραγματικές επιπτώσεις στον προϋπολογισμό του έργου του Μετρό Θεσσαλονίκης από την καταστροφική απόσπαση των αρχαιοτήτων;

Στις 31.12.2023 τελειώνει η κοινοτική χρηματοδότηση του έργου. Οποιαδήποτε εργασία μετά από αυτή την ημερομηνία για την ολοκλήρωση του φυσικού αντικειμένου του Μετρό, με τα σημερινά δεδομένα, θα πρέπει να πληρωθεί από τους εθνικούς πόρους. Είναι σαφές και στον πλέον αδαή ότι με τη λύση της απόσπασης, που επιλέγει η Αττικό Μετρό, 13 σταθμοί (ολόκληρη η βασική γραμμή) θα χρειαστεί να αποπερατωθούν έως το 2025, και όλα αυτά τα ποσά που δεν μπορούν καν να υπολογιστούν, θα επιβαρύνουν, χωρίς κανένα λόγο, τον Έλληνα φορολογούμενο. Στην περίπτωση της επιλογής της λύσης κατά χώραν διατήρησης των αρχαιοτήτων, οι 12 σταθμοί της βασικής γραμμής θα αποπερατωθούν το 2022 και θα παραδοθούν σε χρήση, με το ανάλογο κοινωνικό όφελος, αλλά και το οικονομικό όφελος από τα εισιτήρια της λειτουργίας του Μετρό. Μόνον ο Σταθμός Βενιζέλου θα απομείνει να αποπερατωθεί με εθνικούς πόρους, με ποσά που δεν ξεπερνούν τα 40 εκ. ευρώ, μετά το 2023.

Στο σημείο αυτό θα θέλαμε να επισημάνουμε ότι η πολιτική αλλά και η ποινική ευθύνη για την κατασπατάληση εθνικών πόρων, στην περίπτωση της πρώτης επιλογής, βαρύνει όλους όσοι θα λάβουν αυτές τις αποφάσεις.

5. Είναι ασφαλής η απόσπαση-επανατοποθέτηση των αρχαιοτήτων;

Δεν υπάρχει καμία ανάλογη περίπτωση απόσπασης 1300 τμ ενιαίου αρχαιολογικού χώρου, με επάλληλες αρχαιολογικές και αρχιτεκτονικές φάσεις, παρά μόνο μεμονωμένων μνημείων. Επίσης οι αποσπάσεις ως τώρα έχουν γίνει από ανοιχτά φρεάτια, χωρίς να εμποδίζονται από πλάκα οροφής. Η αυθεντικότητα θα πληγεί ανεπανόρθωτα με τον τεμαχισμό για την απόσπαση από τα φρεάτια. Η επανατοποθέτηση με την ίδια διαδικασία (από τα φρεάτια) είναι επισφαλής, η στατικότητα των αρχαιοτήτων που θα επιστρέψουν είναι επισφαλής, ενώ η πρόβλεψη είναι οι αρχαιότητες να επανατοποθετηθούν σε μια πλάκα από τσιμέντο, με ό,τι σημαίνει για την αυθεντικότητά τους. Οι αρχαιολογικοί χώροι δεν είναι παζλ και μαστορέματα! Το ΥΠΠΟΑ και η Αττικό Μετρό ισχυρίζονται ότι θα επανατοποθετηθεί το 92% των αρχαιοτήτων. Το ποσοστό αυτό είναι παραπλανητικό γιατί υπολογίζει μόνο την επιφάνεια των αρχαιοτήτων και όχι τον όγκο τους (θεμέλια, αγωγοί, υποκείμενα στρώματα), που παραμένει στη θέση του με τη λύση της κατά χώραν διατήρησης, αλλά καταστρέφεται ολοσχερώς με τη λύση της απόσπασης. Επισφαλές είναι και τι από όλα θα επανατοποθετηθεί και σε ποια κατάσταση θα είναι, και αν στην πορεία θα επιλεγεί η λύση του να δημιουργηθεί μια «μουσειακή έκθεση» με αρχαιότητες διαφόρων περιόδων, όπως αφήνει να εννοηθεί τόσο η Υπουργός Πολιτισμού στις δηλώσεις της, όσοι και η ΥΑ 326790/9.07.2021.

Τα μάτια της διεθνούς αρχαιολογικής κοινότητας είναι στραμμένα στη Θεσσαλονίκη. Η επιστημονική κοινότητα διεθνώς έχει ταχθεί εξολοκλήρου με τη διατήρηση των αρχαιοτήτων στη θέση τους. Η Διεθνής Συνέλευση του ΙCΟΜΟΣ έβγαλε ψήφισμα με συντριπτική πλειοψηφία (621 υπέρ, 4 κατά). Ο διεθνής τύπος ασχολείται με το θέμα (βλ. πρόσφατα ρεπορτάζ σε Frankurter Allgemeine και Spiegel). Το θέμα της διαχείρισης των αρχαιοτήτων του Σταθμού Βενιζέλου είναι ένα θέμα πολύ σοβαρό και διασαλεύει τη σταθερή θέση που είχε ανέκαθεν η χώρα σε θέματα προστασίας αρχαίων μνημείων. Η αναφορά των 200 πανεπιστημιακών του εξωτερικού στον βομβαρδισμό του Παρθενώνα από τον Μοροζίνι δεν είναι τυχαία και προφανώς δεν είναι καθόλου κολακευτική για την κυβέρνηση. Σε περίπτωση υλοποίησης της πρότασης για τη διάλυση του μνημειακού συνόλου στον Σταθμό Βενιζέλου κρούουμε τον κώδωνα του κινδύνου για τη βέβαιη υποβάθμιση της θέσης που κατέχει επάξια η Ελλάδα στον παγκόσμιο πολιτιστικό χάρτη ως θεματοφύλακας του ελληνικού πολιτισμού, και δη εκείνου της Βυζαντινής Εποχής. Από την πρωτοπορία στον τομέα αυτό απειλούμαστε να βρεθούμε στη θέση του παραδείγματος προς αποφυγή, ειδικά για τη μεταχείριση βυζαντινών μνημείων, πλάι στην Τουρκία του Ερντογάν. Η χώρα θα απωλέσει αυτόματα όσα έχει τόσα χρόνια επενδύσει σε ζητήματα κεφαλαιώδους σημασίας, όπως αυτό της Επανένωσης των Γλυπτών του Παρθενώνα. Τυχόν κατακρήμνιση της Ελλάδας από την κορυφαία θέση που κατέχει σε ηθικά ζητήματα γύρω από το Δίκαιο των Αρχαιοτήτων θα αποβεί εθνικά επιζήμια.

Η διεθνοποίηση του θέματος έχει μια ιδιαίτερα θετική πλευρά: η μοναδική σημασία αυτού του αρχαιολογικού χώρου (λόγω της αρχαιολογικής σημασίας, της έκτασης και της άριστης διατήρησης του, που κακώς στον λόγο της πολιτικής ηγεσίας του ΥΠΠΟΑ συνεχώς συγκρίνεται με άλλα ευρήματα για να υποβαθμιστεί η σημασία του) έχει αποκτήσει διεθνή ακτινοβολία. Οι πολύ σημαντικές υπογραφές στην έκκληση που σας απηύθυναν οι 200 πλέον ειδικοί επιστήμονες από Πανεπιστήμια του εξωτερικού συμβαδίζουν και με το ενδιαφέρον
αυτών των Πανεπιστημίων να έρθουν στην Θεσσαλονίκη για να επισκεφτούν τον μοναδικό αρχαιολογικό χώρο.

Οι πολίτες της Θεσσαλονίκης, σύμφωνα με πρόσφατη δημοσκόπηση (εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, 18/7/2021) τάσσονται σε ποσοστό 62% υπέρ της κατασκευής του Σταθμού Βενιζέλου με τις αρχαιότητες κατά χώραν και διεκδικούν την όσο το δυνατόν πιο σύντομη παράδοση της βασικής γραμμής του Μετρό.

Η αλλαγή του σχεδιασμού, με την επαναφορά της τμηματικής παράδοσης του ΜΣΘ και την διατήρηση των αρχαιοτήτων κατά χώραν μπορεί να συμβεί, ακόμη και σήμερα, με πολιτική απόφαση της κυβέρνησης. Μια απόφαση η οποία θα εξασφαλίσει την παράδοση του Μετρό της Θεσσαλονίκης πριν από τον Απρίλιο του 2023 και την καλή φήμη της χώρας στον τομέα της διαχείρισης της πολιτιστικής κληρονομιάς.

Σε κάθε περίπτωση, οι αντιδράσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό δεν θα σταματήσουν. Ο Σύλλογός μας ξεκινά απεργιακές κινητοποιήσεις, ενώ θα καταθέσουμε εκ νέου αίτηση ακύρωσης στο ΣτΕ για την Υπουργική Απόφαση της απόσπασης που βλάπτει τις αρχαιότητες. Το πρόβλημα στη «λύση» της Αττικό Μετρό και του ΥΠΠΟΑ είναι ότι οποιαδήποτε νέα καθυστέρηση δεν αφορά τον Σταθμό Βενιζέλου, αλλά επεκτείνεται αναγκαστικά σε όλη τη βασική γραμμή του ΜΣΘ.

Εν κατακλείδι, η αλλαγή του σχεδιασμού, ακόμη και σήμερα, διαφυλάσσει τις αρχαιότητες, παραδίδει τη βασική γραμμή του Μετρό στους πολίτες της Θεσσαλονίκης το 2022, κατευνάζει τον διχασμό που αποτυπώθηκε ακόμη και στο ΣτΕ και δείχνει ότι η κυβέρνηση τείνει ευήκοον ους στους ειδικούς επιστήμονες.

Η μη αλλαγή σχεδιασμού βλάπτει την εικόνα της χώρας, μεταθέτει το Μετρό στο 2025, με άγνωστες συνέπειες για τον χρόνο και για τον προϋπολογισμό του έργου, και οδηγεί το έργο του ΜΣΘ σε νέα αδιέξοδα και νέες επισφάλειες.

Φωτορεπορτάζ Konstantinos Tsakalidis / SOOC: