«Ανώνυμες σκιές στο χάος της μεγαλούπολης, εθισμένες σε ουσίες, αδιάκοπα περιφερόμενες σε αναζήτηση της δόσης τους. Νέοι άντρες και γυναίκες, καθηλωμένοι σε ένα ακινητοποιημένο παρόν. Τους βλέπουμε στα πάρκα, στις γωνιές των δρόμων, στα στενά του κέντρου, μας συγκλονίζει αυτή η σπατάλη ζωής, η περιθωριοποίηση, η μοναξιά, η εξαθλίωση. Και αισθανόμαστε ανήμποροι να βοηθήσουμε, μπροστά στην άρνηση ή την αδυναμία τους να προσεγγίσουν ψυχοκοινωνικές υπηρεσίες ή και υγειονομικές δομές» ανέφερε, μεταξύ άλλων, η ανάρτηση της Προέδρου της Δημοκρατίας, Κατερίνας Σακελλαροπούλου, πριν συνεχίσει διαφημίζοντας το έργο του Οργανισμού Κατά των Ναρκωτικών – ΟΚΑΝΑ.

Σε αυτήν την προβληματική τοποθέτηση της Προέδρου αντέδρασαν με κείμενό τους οι Συλλογικές Δράσεις Κοινωνικής Αλληλεγγύης του 18 ΑΝΩ και τα μέλη τους, θέλοντας να στείλουν το μήνυμα «μέσα από τη δική τους προσωπική εμπειρία, ότι μπορούν να κόψουν τα ναρκωτικά και να γίνουν καλύτεροι άνθρωποι, αρκεί να πάρουν την απόφαση και να ενταχθούν σε ένα στεγνό, θεραπευτικό πρόγραμμα απεξάρτησης. Έτσι θα αρχίσουν να κάνουν όνειρα, σαν μαχητές της ζωής».

«Δεν είναι ατομική ευθύνη. Υπάρχει κοινωνική βάση του προβλήματος» – «Όσο βαθαίνει η κρίση, τόσο μεγαλώνουν και φαινόμενα με τα οποία εκφράζεται αυτή η κρίση»

Η Κατερίνα Μάτσα είναι ψυχίατρος στα Κοινωνικά Ιατρεία, πρώην υπεύθυνη του 18 ΑΝΩ και ασχολείται εδώ και 48 χρόνια με το θέμα της απεξάρτησης. Μιλώτας στο TPP, ξεκίνησε λέγοντας ότι η Πρόεδρος της Δημοκρατίας «παρουσιάζει το πρόβλημα σαν ένα πρόβλημα του ατόμου, της ατομικής ευθύνης. Ξαναγυρίζουμε πάλι στο θέμα της ατομικής ευθύνης. Και κρύβει εντελώς το ρόλο της ίδιας της κοινωνίας και της κρίσης της που ωθεί κάποιους πολύ ευαίσθητους ανθρώπους στο να αναζητήσουν ένα τρόπο φυγής απ’ αυτήν την πραγματικότητα την οποία δεν αντέχουν. Και δεν την αντέχουν, γιατί βιώνουν με πολύ πολύ οδύνη τις συνέπειες αυτής της κρίσης. Στην οικογένεια, στο σχολείο, στην κοινωνία συνολικά, στον πολιτισμό ας δούμε τι γίνεται. Τι μέλλον έχουν αυτά τα παιδιά;».

«Ψάχνουν λοιπόν να βρούνε ένα τρόπο να ξεφύγουν, και έρχονται οι ουσίες, τα ναρκωτικά, να λειτουργήσουν σαν ένα…επειδή είναι ο ψυχισμός τους πολύ ευαίσθητος, σαν ένας χημικός νάρθηκας. Ένα τρόπο μ’ άλλα λόγια να εξακολουθήσουν να ζουν, να επιβιώσουν. Κάποιοι που έχουν μελετήσει πολύ το φαινόμενο λένε ότι είναι μια παράδοξη στρατηγική επιβίωσης. Παράδοξη γιατί οδηγεί πολύ γρήγορα στο θάνατο, αλλά στην ουσία σ’ αυτό αποβλέπουν, να αντέξουν το να ζήσουν. Να αντέξουν τη ζωή τους. Δεν είναι επομένως ατομική ευθύνη. Υπάρχει κοινωνική βάση του προβλήματος και αυτό αποκρύπτεται μέσα από τα λόγια συμπόνιας της Προέδρου» συνέχισε και πρόσθεσε:

«Όσο βαθαίνει η κρίση, τόσο μεγαλώνουν και φαινόμενα με τα οποία εκφράζεται αυτή η κρίση. Ένα από αυτά είναι και η εξάρτηση απ’ τις ουσίες. Ένα άλλο είναι η ψυχική διαταραχή. Φτάσαμε να λέμε ένας στους τέσσερις σήμερα πάσχει από κάποια μορφή ψυχικής διαταραχής. Είναι σαφές λοιπόν ότι αποκρύπτεται η κοινωνική βάση. Δεύτερον, αυτό που υπονοείται, είναι ότι αυτά τα παιδιά έχουν επιλέξει το περιθώριο. Και εδώ πάλι, το θέμα της επιλογής πρέπει να το δούμε πάρα πολύ προσωπικά, γιατί δεν επιλέγουν το περιθώριο αυτά τα παιδιά. Αυτά τα παιδιά είναι οι αποδιοπομπαίοι τράγοι τις κοινωνίας και της κρίσης της. Ωθούνται στο περιθώριο. Ωθούνται με πάρα πολλούς τρόπους. Με τον τρόπο που αντιμετωπίζεται η ίδια η εξάρτηση ως ατομικό φαινόμενο. Ωθούνται επειδή δεν βρίσκουν θέση, ρόλο στην κοινωνία. Επειδή δεν βρίσκουν προγράμματα. Επειδή οι κατασταλτικοί μηχανισμοί και οι επιχειρήσεις – “σκούπα”, που είναι πολύ εμφανές αυτό, αλλά με κάθε τρόπο κατασταλτικός μηχανισμός, τους στέλνει στο περιθώριο. Πόσο εύκολα ένας τοξικομανής θα πάει στην φυλακή; Είκοσι φορές περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο κάνει ένα αντίστοιχο πλημμέλημα».

«Πογκρόμ» πριν και μετά την επίσκεψη Σακελλαροπούλου – «Η Αστυνομία προωθεί τους ανθρώπους προς άλλες περιοχές και φτιάχνονται καινούριες πιάτσες»

Αμέσως μετά την επίσκεψη της Προέδρου, ξεκίνησαν οι πληροφορίες για μαζικές προσαγωγές τοξικοεξαρτημένων ατόμων, στο κέντρο της Αθήνας. «Πογκρόμ έγινε. Πογκρόμ έγινε και αυτό σας το βεβαιώνω, διότι υπήρχαν παιδιά που τελείωσαν το πρόγραμμα του “18 ΑΝΩ” και βρήκαν δουλειά σε άλλους χώρους. Όπως είναι ας πούμε κάποια προγράμματα του ΟΚΑΝΑ. Με διαβεβαίωσαν ότι όντως υπήρχε κάτι τέτοιο. Και πριν, την προηγούμενη μέρα καθάρισαν την Ομόνοια» απάντησε ξεκάθαρα η Κατερίνα Μάτσα. Στη συνέχεια αναφέρθηκε λεπτομερώς στο τι συνέβη, αλλά και εξήγησε τι σημαίνουν αυτές οι βίαιες προσαγωγές, που δεν καταπολεμούν το πρόβλημα, απλώς «αλλαζουν τις πιάτσες»:

«Και καθάρισαν τι σημαίνει; Βίαιες προσαγωγές στο αστυνομικό τμήμα, και όταν λέω βίαιες εννοώ βαρβαρότητα, έτσι; Και υπήρχαν απ’ ό,τι μου είπαν και μάνικες για να μην ξαναπλησιάσουν. Αυτό συνεχίστηκε και τις επόμενες 3-4 ημέρες. Έγινε πριν πάει η Πρόεδρος, εν όψει της επίσκεψης και τρεις μέρες μετά την επίσκεψη. Στα στέκια, στις πιάτσες του κέντρου της Αθήνας. Ένας λόγος ήταν για να καθαρίσουν το κέντρο και να δώσουν την εικόνα που θέλουνε και ο άλλος λόγος είναι προφανώς, το κάνουν συνεχώς, να μετακινήσουν τις πιάτσες. Να τις πάνε σε άλλο μέρος. Να καθαρίσουν το κέντρο για να μπορεί και ο Μπακογιάννης να κάνει την ανάπλασή του σε πολλά εισαγωγικά. Είναι πάρα πολύ υποκριτικό να λέει κανείς ότι διαλέγουν το περιθώριο. Δεν διαλέγουν το περιθώριο. Και το πιο σημαντικό που τονίζει αυτή η ανακοίνωση είναι γιατί η Πρόεδρος επέλεξε να πάει αυτή την επίσκεψη για να καταλήξει ότι η μόνη ελπίδα είναι ο ΟΚΑΝΑ;

Προσάγονται βίαια στα τμήματα και απαγορεύεται να ξαναγυρίσουν στην παλιά πιάτσα. Θυμηθείτε λιγάκι τη Νομική Σχολή και απ’ έξω την πιάτσα. Πώς έφυγε; Τις προωθούν σε άλλες, η αστυνομία η ίδια, προωθεί τους ανθρώπους προς άλλες περιοχές και φτιάχνονται καινούριες πιάτσες. Δεν εξαφανίζονται οι πιάτσες. Απλά από μια περιοχή πάνε σε άλλη περιοχή. Τώρα σε λίγο θα δούμε πού τους έχουνε πάει. Αυτό είναι το φοβερό. Και μετά μιλάμε για επιλογή περιθωρίου; Ποιος τα περιθωριοποιεί αυτά τα παιδιά;»

Τι είναι ένα «στεγνό πρόγραμμα» απεξάρτησης (και γιατί δεν προβάλλεται)

Η συζήτηση στη συέχεια πήγε στις διαφορές μεταξύ των στεγνών προγραμμάτων απεξάρτησης και αυτών που «μειώνουν τη βλάβη» με υποκρατάστατα. «Το σύστημα όχι μόνο εδώ στην Ελλάδα, αλλά σε όλη την Ευρώπη, προωθεί τα υποκατάστατα. Είναι η λεγόμενη πολιτική μείωσης της βλάβης. Που έχει πίσω της την αντίληψη ότι δεν γίνεται καλά ο τοξικομανής. Ότι έτσι είναι και τι θα κάνουμε; Να μην πεθάνει, ας του δώσουμε το υποκατάστατο. Και είναι ολέθριο, εγκληματικό λάθος να περνάει αυτό το μήνυμα στην κοινωνία. Μπορεί να γίνει καλά και να γίνει όπως είπα και πριν καλύτερος άνθρωπος. Αρκεί να μπει σε ένα πρόγραμμα απεξάρτησης. Γι’ αυτό είναι τόσο σοβαρή αυτή η ανακοίνωση, το σχόλιο, η εντύπωση της προέδρου. Καμία αναφορά σε στεγνό πρόγραμμα, δηλαδή σε δυνατότητα θεραπείας. Όχι θεραπεία αλλά συντήρηση» τόνισε η Κατερίνα Μάτσα.

«Για να το δούμε και πιο σφαιρικά το θέμα. Αυτά τα παιδιά βρίσκονται εκεί μες την απελπισία τους γιατί είναι ο εύκολος τρόπος να αντιμετωπίσουν την εξάρτησή τους. Να τη συντηρούν με τα υποκατάστατα. Αυτό κάνει ο ΟΚΑΝΑ και γι’ αυτό τα παιδιά του 18 Άνω έχουν θυμώσει. Δεν αναφέρεται ούτε το 18 Άνω, ούτε το ΚΕΘΕΑ, δηλαδή τα στεγνά προγράμματα. Υπάρχει μια ελπίδα προς τον ΟΚΑΝΑ. Δηλαδή προς τη συντήρηση. Αυτό που περνάει σαν μήνυμα είναι ότι αυτά τα παιδιά δεν μπορούν ποτέ να γίνουν καλά και άρα τι μένει; Να πάνε στη συντήρηση. Να παίρνουν το υποκατάστατο, να έχουν κάπου να πλυθούν να έχουν να φάνε» ανέφερε αρχικά και εξήγησε:

«Καταρχήν το στεγνό πρόγραμμα είναι πρόγραμμα απεξάρτησης, αυτό στο οποίο πάνε τα παιδιά για να γίνουν καλά. Όχι απλά να κόψουν τα ναρκωτικά, αλλά να κάνουν τέτοιες αλλαγές στον εαυτό τους που να μην χρειάζονται τα ναρκωτικά. Από ένα σημείο και πέρα όταν προχωρήσει η θεραπεία τους τα παιδιά αυτά δεν έχουν καμία σχέση με τις ουσίες. Αυτό σημαίνει καθαροί άνθρωποι. Βγαίνουν για να διεκδικήσουν ισότιμα στην κοινωνία δικαιώματα. Το δικαίωμα στην δουλειά, στη στέγη, στα πάντα. Αυτό όμως δεν βολεύει το σύστημα, γιατί το σύστημα τι θέλει; Θέλει ανθρώπους που να τους ελέγχει. Οι εξαρτημένοι είναι κατά τεκμήριο τα πιο ανήσυχα πνεύματα αυτής της κοινωνίας. Τα πιο ανήσυχα παιδιά. Τα πιο δύσκολα, αν θέλετε, τα πιο ιδιόρρυθμα, αλλά είναι στην πλειοψηφία τους χαρισματικά.

Εγώ έχω δουλέψει με αυτά τα παιδιά σχεδόν μισό αιώνα, 48 χρόνια. Μπορώ να διαβεβαιώσω ότι τα περισσότερα είναι χαρισματικά. Αλλά είναι πάρα πολύ ευαίσθητα. Αυτό που θέλει το σύστημα είναι να ελέγχει αυτόν τον πληθυσμό της ανήσυχης νεολαίας. Τα ναρκωτικά είναι μέσω κοινωνικού ελέγχου. Τα ελέγχει τα παιδιά. Τα ελέγχει στις πιάτσες, τα ελέγχει όπου βρίσκονται. Δεν τα θέλει το σύστημα μέσα στην κρίση του και γι’ αυτό, μολονότι το δημιουργεί ακριβώς μέσα στην κρίση του, και γι’ αυτό προβάλλει όχι τα προγράμματα που θα τα βγάλουν καθαρά στη ζωή να διεκδικούν τα δικαιώματά τους, αλλά προβάλει τα προγράμματα που θα τα κρατήσουν σε καταστολή. Το υποκατάστατο είναι μέσο καταστολής. Δεν θα μπω σε μια άλλη πτυχή ίσως κάποια άλλη φορά του συνδυασμού που κάνουν αυτά τα παιδιά με το νόμιμο υποκατάστατο και το παράνομο ναρκωτικό, συνήθως τα συνδυάζουν, αν πάτε στην πιάτσα θα το δείτε, αλλά ακόμα και μόνο το υποκατάστατο τον βάζει σε καταστολή. Είναι όπως είναι τα παιδιά στην πιάτσα, όπως είναι όταν κάνουν χρήση σε όλο το 24ωρο. Δεν μπορούν να σκεφτούν κάτι άλλο. Πολύ λιγότερο να αγωνιστούν

Οι υφιστάμενες δομές είναι όλες του ΟΚΑΝΑ. Έχει πολλές δομές ο ΟΚΑΝΑ. Έχει ξενώνες, έχει το ένα, έχει το άλλο, διάφορα κέντρα, streetwork, και τα προγράμματα συντήρησης. Πάρα πολλές, ονομάζει ψυχοκοινωνικές και αυτούς τους ξενώνες που έχει, αλλά δεν είναι θεραπεία απεξάρτησης και όταν ο ανώτατος πολιτειακός παράγοντας δεν κάνει καν νύξη για τα προγράμματα που θα ‘πρεπε να διαφημίζει το κράτος και πολύ περισσότερο που είναι δωρεάν αυτά τα προγράμματα, είναι εγκληματικό για τα παιδιά που είναι τώρα στην πιάτσα. Γιατί με ρωτήσατε “τι να κάνουμε;”. Πρώτα  απ’ όλα να τους ανοίξουμε ένα δρόμο, να τους πολύμε ότι υπάρχει και αυτό. Από την ομάδα που αποφάσισε το κείμενο που έχετε στα χέρια σας, 8 στα 10 παιδιά που ήτανε μέλη της κοινωνικής επανένταξης του 18 ΑΝΩ, είχαν περάσει από τον ΟΚΑΝΑ από προγράμματα. Και έφυγαν γιατί δεν άντεχαν τον εαυτό τους να σέρνεται στους δρόμους. Να είναι όλο το 24ωρο φτιαγμένος. Και έτσι ήρθαν στο 18. Κάποιοι άλλοι το έμαθαν. Κάποιοι άλλοι δεν ξέρουν καν τι στεγνά προγράμματα και γιατί έχουν σημασία τα στεγνά προγράμματα»

«Δεν θα έπρεπε λοιπόν να τα προβάλει η ίδια η Πολιτεία;» αναρωτήθηκε. «Δεν είναι τυχαίο όμως αυτό. Δεν είναι τυχαίο γιατί μην ξεχνάμε ότι ένα δυο μήνες πριν και ο πρωθυπουργός είχε πάει σε δομή του ΟΚΑΝΑ, και μίλαγε σαν να μην υπήρχε τίποτε άλλο πέρα από το πρόγραμμα του ΟΚΑΝΑ» πρόσθεσε. «Είναι πάρα πολύ κρίμα να μηδενίζεται αυτή η προσπάθεια ζωής. Δεν είναι εύκολο να απεξαρτηθείς, αλλά είναι δυνατό αν το αποφασίσεις και βρεις το πρόγραμμα το στεγνό που σου ταιριάζει, ναι είναι δυνατό να απεξαρτηθούν. Αυτό έχει τη μεγαλύτερη σημασία».

«Εχει πολύ μεγάλη ευθύνη η Πρόεδρος και γενικά η Πολιτεία, για το ότι είναι τόσο μειωμένα τα κονδύλια που πάνε στα στεγνά προγράμματα»

«Όταν σου παρουσιάζεται αυτός ο δρόμος σαν μονόδρομος, TINA, δεν υπάρχει εναλλακτική, είναι μονόδρομος, “μπες στον ΟΚΑΝΑ”, θα μπεις εκεί. Όταν δεν σου ανοίγεται άλλη προοπτική» τόνισε η ψυχίατρος και στη συνέχεια κατηγγειλε την απαξίωση των στεγνών προγραμμάτων από την Πολιτεία, με συνεχώς μειωμενα κονδύλια.

«Εχει πολύ μεγάλη ευθύνη η Πρόεδρος και γενικά η Πολιτεία, για το ότι είναι τόσο μειωμένα τα κονδύλια που πάνε στα στεγνά προγράμματα, μιλάω για το 18 ΑΝΩ, που τα ξέρω καλά, τόσο μειωμένα, που έχει τεράστια λειτουργικά προβλήματα, που έχει πολύ λίγο προσωπικό και που δεν μπορεί ενώ θα έπρεπε να κάνει και streetwork, ομάδες δηλαδή που θα βγουν στον δρόμο και θα καλούν τα παιδιά να μπουν στο 18 άνω και όχι στον ΟΚΑΝΑ. Αλλά δεν μπορεί να το κάνει γιατί δεν έχει προσωπικό, γιατί δεν έχει τα μέσα, γιατί λείπουν τα πάντα. Επειδή ο προϋπολογισμός έχει μόνο περικοπές. Αν λοιπόν δίνανε κάποια κονδύλια θα μπορούσαν οι άνθρωποι αυτοί να βλέπουν ότι υπάρχει και κάτι άλλο. Με αυτή την έννοια και αυτή η επιλογή είναι κοινωνική και όχι ατομική μόνο».

Απαντώντας σε ερώτηση για το αν αυτό συνέβη τα χρόνια της κρίσης γενικότερα ή ειδικά επί διακυβέρνησης της Νέας Δημοκρατίας, σχολίασε ότι «και τώρα. Ποια χρόνια της κρίσης; Από τότε έγιναν τα πράγματα πάρα πολύ δύσκολα και εξακολουθούν να είναι πάρα πάρα πολύ δύσκολα. Πάρα πολύ δύσκολα! Πάρα πολύ δύσκολα για το Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής το οποίο στενάζει δεν έχει στοιχειώδη για τους ψυχασθενείς και επειδή το 18 άνω ανήκει στο ΔΑΦΝΙ στο ΨΝΑ έχει και αυτό τη συνέπεια των περικοπών του προϋπολογισμού. Γιατί η ψυχική υγεία είναι το τελευταίο που απασχολεί την Πολιτεία. Η υγεία βεβαίως είναι στον πάτο, αλλά πιο πάτο είναι η ψυχική υγεία και τα ναρκωτικά»

«Αυτή είναι η πολιτική της μείωσης της βλάβης, η οποία έχει επιβληθεί και στην Ελλάδα. Στην Ευρώπη είναι σχεδόν κανόνας. Προσωπικά επειδή το ξέρω πολύ καλά αυτό, γιατί είχαμε….το 18 ΑΝΩ έχει ειδικά προγράμματα για γυναίκες και για μητέρες τοξικομανείς και είχαν φτιαχτεί με πρότυπο απ’ το 95΄ με πρότυπο κάποια προγράμματα ευρωπαϊκά. Το πρόγραμμα του 18 άνω για τις μητέρες και τις γυναίκες εξακολουθεί να υπάρχει ευτυχώς, της Ευρώπης όμως που ήταν πρότυπα, έκλεισαν, γιατί δεν επιχορηγήθηκαν. Προβάλλεται, προωθείται με κάθε τρόπο η μείωση της βλάβης. Τα υποκατάστατα δηλαδή. Είναι ξεγραμμένοι για το σύστημα οι εξαρτημένοι. Άντρες και γυναίκες. Αυτή είναι η πραγματικότητα η θλιβερή και γι’ αυτό πρέπει να αγωνιστούμε με όλες μας τις δυνάμεις μας ενάντια σε αυτό. Να αλλάξουμε την κατάσταση. Και μπορούμε να το κάνουμε. Αρκεί να περάσουμε τα σωστά μηνύματα στον κόσμο. Η κοινωνία θα είναι μαζί μας. Γιατί το παιδί της διπλανής πόρτας παίρνει ναρκωτικά. Είναι σίγουρο στην εποχή μας. Άρα έχουν κάθε λόγο οι άνθρωποι, οι οικογένειες να συμπαρασταθούν μαζί μας» κατέληξε.