Ελευθερία λόγου Ίντερνετ
Πασχίζουν να ξανακάνουν τη δημοσιογραφία “κλειστό επάγγελμα”; Ζηλεύουν την ελευθερία του λόγου στο Ίντερνετ και ονειρεύονται απαγορεύσεις…
Τα legacy media φοβούνται. Γενικά. Και αντιδρούν σπασμωδικά. Μια πρώτη ερμηνεία αφορά στον ξεπεσμό και στην οικονομική κρίση αυτών των παραδοσιακών μέσων ενημέρωσης. Περικοπές στους ανταποκριτές και downsize στο ρεπορτάζ έχουν οδηγήσει εφημερίδες-ραδιόφωνα-τηλεοράσεις σε κουραστική ανακύκλωση ελάχιστων πηγών και πρακτορείων, καθώς και σε ξεδιάντροπη αντιγραφή του ενός από τον άλλο. Η ένδεια και η αναζήτηση του φτηνού υποκατάστατου έχουν μετατρέψει τις εφημερίδες σε περιοδικά και τα δελτία ειδήσεων σε μαγκαζίνο και talk show. Η σκηνοθετημένη φημολογία και οι βολικά ανώνυμοι insiders αντικατέστησαν την έρευνα. Δεν υπάρχουν χώρος και χρόνος και χρήμα για πραγματικά νέα, για διαφορετικές απόψεις ή για αξιολόγηση και φιλτράρισμα όσων γίνονται και λέγονται στον Κόσμο. Απέναντι σε αυτή τη σούπα για το μέσο γούστο και τα μάλλον χαμηλά ένστικτα, που στοχεύει να ρίξει κουτσομπόληδες και χασομέρηδες στα δίχτυα ρουτινιάρηδων διαφημιστών, τα blog έχουν τρεις στρατηγικές νίκης: μπορούν να αντικαταστήσουν, να παρωδήσουν ή να υπερθεματίσουν.
Η παρωδία, η οποία κυριαρχεί στην ελληνική μπλογκόσφαιρα, δεν ενοχλεί ιδιαίτερα τους δεινόσαυρους. Η αντικατάσταση, από μια δημοσιογραφία των πολιτών που θα καλύψουν το κενό των χαμένων ή φιμωμένων ρεπόρτερ και ανταποκριτών και θα ανοίξουν μια δημόσια συζήτηση με πρωτότυπες αναλύσεις, προσωπικό χαρακτήρα, ακτιβιστικές προοπτικές και ευρύτερο πλαίσιο αναφοράς, έχει όντως επαναστατική δυναμική – αλλά αποτελεί μελλοντικό και μάλλον πολύ έμμεσο πρόβλημα για το κατεστημένο της ενημέρωσης. Όσο οι άνθρωποι βαριούνται να σερφάρουν ερευνητικά και οι διαφημιστές προτιμούν το κοινό καθηλωμένο (με τηλεκοντρόλ και όχι ποντίκι στο χέρι), η πρωτοκαθεδρία των ΜΜΕ δεν κινδυνεύει.
Αν όμως οι blogger υπερθεματίσουν; Αν προσφέρουν ακόμα περισσότερο κουτσομπολιό, πιο τρελή φημολογία, περισσότερο λαϊκισμό, μεγαλύτερη υστερία, πιο ζουμερές αποκαλύψεις, πιο βρόμικες συνωμοσίες, the real monty απέναντι στο προβλέψιμο μικροαστικό ψου ψου και «κάποιος κυβερνητικός που ανησυχεί μου ‘πε εμπιστευτικά(!)» των παραδοσιακών μέσων ενημέρωσης; Αν οπλισμένοι με το ακαταλόγιστο πάρουν την μπουκιά από το στόμα όσων έχουν μαγαζί γωνία και άδεια και συχνότητα και ΙΚΑ; Τι θα γίνει όταν η στρόφιγγα της επιλεκτικής διαρροής σπάσει και τα επιδέξια χέρια που την ανοιγόκλειναν βρεθούν μουσκεμένα και άπραγα; Τότε τα ανώδυνα «πηγές προσκείμενες...» δεν θα συγκινούν πια κανέναν και η διανομή της είδησης θα απορρυθμιστεί. Αν «συκοφάντες» blogger στοχεύσουν στο μέσο πολιτικό γούστο, ενδέχεται να εκτοπίσουν όσους κρατούν τα προσχήματα και τηρούν το γράμμα του νόμου. Αν οι ανώνυμοι γίνουν εκδότες, ίσως οι εκδότες γίνουν ανώνυμοι.
Στην Ελλάδα αγαπάμε τα blog, μόνο όταν δεν μας αφορούν άμεσα. Μας αρέσουν όταν γράφουν από πρώτο χέρι για το τσουνάμι της Ινδονησίας, τη Βαγδάτη που βομβαρδίζεται ή για τις διαδηλώσεις στο Ιράν. Πρόκειται ακριβώς για την ίδια λογική που επιτρέπει σε γνωστό τηλεσχολιαστή να επιχαίρει για το κάψιμο εκατοντάδων αυτοκινήτων από «εξεγερμένους νέους» στις ταραχές του Παρισιού ή της Καλοφόρνιας, αλλά να αγανακτεί για την πυρπόληση ενός οχήματος από «κουκουλοφόρους αλήτες» στην περιοχή των Εξαρχείων. Μόλις, λοιπόν, ξεμύτισαν κάποιοι ντόπιοι ανώνυμοι Mat Drudge, με τα κουτσομπολίστικα ιστολόγιά τους που εξαπολύουν φήμες κατά δικαίων και αδίκων, οι εν δυνάμει θιγόμενοι αισθάνθηκαν παγιδευμένοι και ευάλωτοι.
Ήρθε, άραγε, η ώρα που φθονεροί γραμματείς, κακοπληρωμένοι υπάλληλοι, απατημένες σύζυγοι, εσωκομματικοί αντίπαλοι και περίεργοι γείτονες θα βρίσκουν προνομιακό χώρο για να δημοσιοποιούν κατά βούληση τα άπλυτα της ελληνικής πολιτικής και οικονομικής ελίτ; Ξεχνάμε μεν εύκολα ως κοινωνία, αλλά θεωρούμε εύλογο οτιδήποτε διαβάσουμε – η ρήση «δεν υπάρχει καπνός χωρίς φωτιά» θα μπορούσε να γραφτεί στη σημαία μας. Δεν είμαστε κατάλληλα εξοπλισμένοι για να αντιμετωπίσουμε το κακόφωνο χάος του Παγκόσμιου Ιστού, δεν είμαστε από συνήθεια δύσπιστοι και κατά κανόνα επιφυλακτικοί, δεν διπλοτσεκάρουμε τα «δεδομένα». Σε ένα τέτοιο τοπίο, τα πετυχημένα πολιτικά blog θα φάνε πολλές μηνύσεις.
Γιατί, βέβαια, εμείς είμαστε μεσογειακοί τύποι και η υπόληψή μας μετράει (πολύ) περισσότερο από την ελευθερία του λόγου. Ειδικά αν είμαστε πολιτικοί, επιχειρηματίες, δημοσιογράφοι.
Α, όλα κι όλα, εμείς είμαστε (πολύ) ευθείς άνθρωποι και ό,τι διαβάζουμε το πιστεύουμε – οπότε, όπως και να το κάνουμε, το θέλουμε το πατρονάρισμά μας. Γι’ αυτό, το δικαίωμα στη μήνυση είναι ιερότερο από το δικαίωμα στην έκφραση, τουλάχιστον την ανώνυμη. Aυτή η ευπιστία μας, αυτή θα χαντακώσει την πολιτική ανανέωση που θα έφερνε το Ίντερνετ στην Ελλάδα. Αξίζει όμως η θυσία. Για μια υπόληψη ζούμε.
Η παρωδία, η οποία κυριαρχεί στην ελληνική μπλογκόσφαιρα, δεν ενοχλεί ιδιαίτερα τους δεινόσαυρους. Η αντικατάσταση, από μια δημοσιογραφία των πολιτών που θα καλύψουν το κενό των χαμένων ή φιμωμένων ρεπόρτερ και ανταποκριτών και θα ανοίξουν μια δημόσια συζήτηση με πρωτότυπες αναλύσεις, προσωπικό χαρακτήρα, ακτιβιστικές προοπτικές και ευρύτερο πλαίσιο αναφοράς, έχει όντως επαναστατική δυναμική – αλλά αποτελεί μελλοντικό και μάλλον πολύ έμμεσο πρόβλημα για το κατεστημένο της ενημέρωσης. Όσο οι άνθρωποι βαριούνται να σερφάρουν ερευνητικά και οι διαφημιστές προτιμούν το κοινό καθηλωμένο (με τηλεκοντρόλ και όχι ποντίκι στο χέρι), η πρωτοκαθεδρία των ΜΜΕ δεν κινδυνεύει.
Αν όμως οι blogger υπερθεματίσουν; Αν προσφέρουν ακόμα περισσότερο κουτσομπολιό, πιο τρελή φημολογία, περισσότερο λαϊκισμό, μεγαλύτερη υστερία, πιο ζουμερές αποκαλύψεις, πιο βρόμικες συνωμοσίες, the real monty απέναντι στο προβλέψιμο μικροαστικό ψου ψου και «κάποιος κυβερνητικός που ανησυχεί μου ‘πε εμπιστευτικά(!)» των παραδοσιακών μέσων ενημέρωσης; Αν οπλισμένοι με το ακαταλόγιστο πάρουν την μπουκιά από το στόμα όσων έχουν μαγαζί γωνία και άδεια και συχνότητα και ΙΚΑ; Τι θα γίνει όταν η στρόφιγγα της επιλεκτικής διαρροής σπάσει και τα επιδέξια χέρια που την ανοιγόκλειναν βρεθούν μουσκεμένα και άπραγα; Τότε τα ανώδυνα «πηγές προσκείμενες...» δεν θα συγκινούν πια κανέναν και η διανομή της είδησης θα απορρυθμιστεί. Αν «συκοφάντες» blogger στοχεύσουν στο μέσο πολιτικό γούστο, ενδέχεται να εκτοπίσουν όσους κρατούν τα προσχήματα και τηρούν το γράμμα του νόμου. Αν οι ανώνυμοι γίνουν εκδότες, ίσως οι εκδότες γίνουν ανώνυμοι.
Στην Ελλάδα αγαπάμε τα blog, μόνο όταν δεν μας αφορούν άμεσα. Μας αρέσουν όταν γράφουν από πρώτο χέρι για το τσουνάμι της Ινδονησίας, τη Βαγδάτη που βομβαρδίζεται ή για τις διαδηλώσεις στο Ιράν. Πρόκειται ακριβώς για την ίδια λογική που επιτρέπει σε γνωστό τηλεσχολιαστή να επιχαίρει για το κάψιμο εκατοντάδων αυτοκινήτων από «εξεγερμένους νέους» στις ταραχές του Παρισιού ή της Καλοφόρνιας, αλλά να αγανακτεί για την πυρπόληση ενός οχήματος από «κουκουλοφόρους αλήτες» στην περιοχή των Εξαρχείων. Μόλις, λοιπόν, ξεμύτισαν κάποιοι ντόπιοι ανώνυμοι Mat Drudge, με τα κουτσομπολίστικα ιστολόγιά τους που εξαπολύουν φήμες κατά δικαίων και αδίκων, οι εν δυνάμει θιγόμενοι αισθάνθηκαν παγιδευμένοι και ευάλωτοι.
Ήρθε, άραγε, η ώρα που φθονεροί γραμματείς, κακοπληρωμένοι υπάλληλοι, απατημένες σύζυγοι, εσωκομματικοί αντίπαλοι και περίεργοι γείτονες θα βρίσκουν προνομιακό χώρο για να δημοσιοποιούν κατά βούληση τα άπλυτα της ελληνικής πολιτικής και οικονομικής ελίτ; Ξεχνάμε μεν εύκολα ως κοινωνία, αλλά θεωρούμε εύλογο οτιδήποτε διαβάσουμε – η ρήση «δεν υπάρχει καπνός χωρίς φωτιά» θα μπορούσε να γραφτεί στη σημαία μας. Δεν είμαστε κατάλληλα εξοπλισμένοι για να αντιμετωπίσουμε το κακόφωνο χάος του Παγκόσμιου Ιστού, δεν είμαστε από συνήθεια δύσπιστοι και κατά κανόνα επιφυλακτικοί, δεν διπλοτσεκάρουμε τα «δεδομένα». Σε ένα τέτοιο τοπίο, τα πετυχημένα πολιτικά blog θα φάνε πολλές μηνύσεις.
Γιατί, βέβαια, εμείς είμαστε μεσογειακοί τύποι και η υπόληψή μας μετράει (πολύ) περισσότερο από την ελευθερία του λόγου. Ειδικά αν είμαστε πολιτικοί, επιχειρηματίες, δημοσιογράφοι.
Α, όλα κι όλα, εμείς είμαστε (πολύ) ευθείς άνθρωποι και ό,τι διαβάζουμε το πιστεύουμε – οπότε, όπως και να το κάνουμε, το θέλουμε το πατρονάρισμά μας. Γι’ αυτό, το δικαίωμα στη μήνυση είναι ιερότερο από το δικαίωμα στην έκφραση, τουλάχιστον την ανώνυμη. Aυτή η ευπιστία μας, αυτή θα χαντακώσει την πολιτική ανανέωση που θα έφερνε το Ίντερνετ στην Ελλάδα. Αξίζει όμως η θυσία. Για μια υπόληψη ζούμε.