γράφει η Εβελίνα Μάνου*
Πριν από περίπου έναν μήνα, την Τετάρτη, 11 Ιουνίου, πραγματοποιήθηκε η τελετή απονομής των Βραβείων Ίρις της Ελληνικής Ακαδημίας Κινηματογράφου. Με ελάχιστες εξαιρέσεις όλοι και όλες όσοι και όσες ανέβηκαν στη σκηνή εκείνο το βράδυ αναφέρθηκαν στην Παλαιστίνη. Από το κάλεσμα για λευτεριά μέχρι την απότιση φόρου τιμής στα μέλη της ελληνικής αποστολής του March to Gaza που την ημέρα εκείνη αναχωρούσαν για Αίγυπτο. Μέλη της πρωτοβουλίας, μάλιστα, που κλήθηκαν συμβολικά από την Ακαδημία να απονείμουν τα Βραβεία Ήχου και Πρωτότυπης Μουσικής στο πλαίσιο της διοργάνωσης τόνισαν τη σημασία της άμεσης απόσυρσης κάθε ελληνικής ταινίας από τις ισραηλινές αίθουσες, ως ένδειξη έμπρακτης αλληλεγγύης στον παλαιστινιακό αγώνα για απελευθέρωση.
Το εν λόγω κάλεσμα δεν ήρθε τυχαία καθώς περίπου έναν μήνα πριν την διεξαγωγή της τελετής και συγκεκριμένα στις 8 Μαΐου, η ταινία «Υπάρχω» του Γιώργου Τσεμπερόπουλου έκανε την πρεμιέρα της σε 34 κινηματογραφικές αίθουσες στο κράτος του Ισραήλ. Μια απόφαση που εν μέσω των σφοδρών συγκρούσεων, που σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη του Harvard ευθύνονται για πάνω από 377.000 αγνοούμενους Παλαιστινίους, προκάλεσε γενικευμένες αντιδράσεις στον χώρο του κινηματογράφου με σημαντική μερίδα του κοινού να ζητά την άμεση απόσυρσή της από τη συγκεκριμένη αγορά.
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
Τη διανομή της ταινίας έχει αναλάβει εν προκειμένω η ελληνική εταιρεία παραγωγής Tanweer. Αυτό σημαίνει ότι ο ίδιος ο σκηνοθέτης, όπως και το υπόλοιπο συνεργείο, κατά πάσα πιθανότητα δεν είχαν εμπλοκή στη λήψη της απόφασης. Παρ’ όλα αυτά το δίκτυο των εργαζομένων στον κινηματογράφο για μια ελεύθερη Παλαιστίνη, Filmmakers for Palestine Greece, γνωστοποίησε στους εμπλεκόμενους συντελεστές το περιστατικό και τους κάλεσε να πάρουν θέση, απευθύνοντάς, μάλιστα, και δημόσια έκκληση μέσω των λογαριασμών τους στα social media. «Η παγκόσμια άνοδος του φασισμού σχετίζεται άμεσα με τη σιωπή απέναντι σε εγκλήματα όπως αυτά που διαπράττονται σήμερα στην Παλαιστίνη. Τώρα είναι η ώρα να σταθούμε απέναντι: με τις φωνές μας, με την παρουσία μας, με την τέχνη μας», αναφέρεται μεταξύ άλλων, στην ανακοίνωση του δικτύου. Από την πλευρά των συντελεστών της ταινίας η απάντηση ήταν εκκωφαντικά… σιωπηρή.
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
Με τα μηνύματα στήριξης στον Παλαιστινιακό λαό κατά τη διάρκεια της απονομής των Βραβείων Ίρις και δεδομένων των καλεσμάτων, καθώς και των όσων είχαν προηγηθεί το προηγούμενο διάστημα με την ταινία, το κοινό περίμενε με ιδιαίτερο ενδιαφέρον την τοποθέτηση της Κλέλιας Ρένεση όταν ανακοινώθηκε η επικράτησή της στην κατηγορία Β’ Γυναικείου Ρόλου για τον ρόλο της ως Καίτη Γκρέυ στο «Υπάρχω», δεδομένης και της δημόσιας στήριξής της προς τον παλαιστινιακό λαό. Δυστυχώς, ούτε η ίδια ούτε η κυρία Κοντοδήμα που βραβεύτηκε με το βραβείο ενδυματολογίας χρησιμοποίησαν την πλατφόρμα που τους δόθηκε για την ανάδειξη του παλαιστινιακού.
Η ηθοποιός αφού ευχαρίστησε τους συντελεστές της ταινίας και τους συνεργάτες της, ανέφερε: «Να θυμηθούμε ποια είναι η δουλειά μας. Να λέμε ιστορίες στον κόσμο, να τον ταξιδεύουμε. Να του θυμίζουμε από τι είναι φτιαγμένος. Τη θάλασσα μέσα του, τα δάκρυα, τον ιδρώτα, μια ταχυκαρδία, ένα σκοτάδι, μια συννεφιά, έναν ήλιο, μια χαρά. Αυτή είναι η δουλειά μας. Αυτό το μαγικό όταν αγγίζουμε γαληνεύει η ψυχή μας. Και οι ιστορίες μας να ταξιδεύουν και να αγκαλιάζουν τους καταπιεσμένους, τους πονεμένους, τους ανθρώπους που έχουν την ανάγκη αυτή, να πάρουν μια ανάσα μέσα από τα λόγια μας, την καρδιά μας και την αγάπη μας. Το Βραβείο αυτό το αφιερώνω στη μεγάλη Καίτη Γκρέυ».
Σε μια γενοκτονία όμως δεν αρκεί να αγκαλιάσουμε τους κατατρεγμένους. Σε μια γενοκτονία είναι ανάγκη να παίρνουμε θέση κάθε μέρα, με κάθε μας επιλογή, σε κάθε πλαίσιο, ακόμα κι όταν αυτό μας ξεβολεύει. Με αφορμή τα παραπάνω και μετά από περισσότερες από 600 μέρες βαρβαρότητας εναντίον του παλαιστινιακού λαού, το δίκτυο των Filmmakers for Palestine Greece αποφάσισε να συνταχθεί με το BDS GREECE (Boycott, Divest, Sanction) ένα διεθνές κίνημα που στηρίζει τις αυθεντικές εκκλήσεις των Παλαιστινίων για Μποϊκοτάζ, Απόσυρση Επενδύσεων και Κυρώσεις κατά του Ισραήλ.
Στην Ελλάδα έχουν ήδη καταγραφεί περιπτώσεις που ο αντίκτυπος της αλληλεγγύης έφερε αποτέλεσμα. Για παράδειγμα τον Σεπτέμβριο του 2024 το Φεστιβάλ AnimaSyros διέκοψε τους δεσμούς με την ισραηλινή πρεσβεία και τον Απρίλη του 2024 ακυρώθηκε η συναυλία του ΟΠΑΝΔΑ στο θέατρο Ολύμπια υπό την αιγίδα της πρεσβείας του Ισραήλ.
Αλλά και σε διεθνές επίπεδο το BDS φέρεται να έχει συμβάλλει καταλυτικά στη διάδοση του μηνύματος της έμπρακτης αλληλεγγύης προς τον δοκιμαζόμενο παλαιστινιακό λαό. Πρόσφατο παράδειγμα η τοποθέτηση της ιρλανδικής χιπ-χοπ μπάντας, γνωστής για τον πολιτικό της στίχο, Kneecap, η οποία κατά τη διάρκεια live performance της στο φεστιβάλ Coachella πρόβαλε σε οθόνη το μήνυμα: F**K ISRAEL/FREE PALESTINE. Αντίστοιχα, κινηματογραφιστές από την Παλαιστίνη, τον Λίβανο και άλλα συμμαχικά κράτη κατά τη διάρκεια του Διεθνούς Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ του Άμστερνταμ (IDFA) τον Νοέμβριο του 2023 απέσυραν τις ταινίες τους, μετά την άρνηση του φεστιβάλ να τοποθετηθεί επίσημα για την κατάπαυση πυρός.
Πολύ πρόσφατο παράδειγμα πολιτιστικού μποϊκοτάζ αποτελεί κι αυτό της Mubi μετά την αποκάλυψη πως η πλατφόρμα streaming έλαβε χρηματοδότηση της τάξεως των 100 εκατομμυρίων δολαρίων από την Sequioa Capital. Η εταιρεία με έδρα τη Silicon Valley είχε προηγουμένως καλύψει ολόκληρο το αρχικό κεφάλαιο ύψους περίπου 11 εκατομμυρίων δολαρίων της Kela, μιας ισραηλινής startup που ιδρύθηκε τον Ιούλιο του 2024 από τέσσερις βετεράνους του Ισραήλ με στόχο την ενίσχυση της αμυντικής βιομηχανίας του κράτους. Ως επακόλουθο της αποκάλυψης, εκατοντάδες χρήστες ακύρωσαν τις συνδρομές τους στην πλατφόρμα απαιτώντας, παράλληλα, την άμεση επιστροφή της επιχορήγησης. Σε επίσημη ανακοίνωσή της η εταιρεία υπογράμμισε πως «λαμβάνει υπόψιν το feedback της κοινότητας» ενώ τόνισε πως ο μοναδικός λόγος που δέχτηκε την επιχορήγηση ήταν προκειμένου «να δώσει πρόσβαση στο ευρύ κοινό σε τολμηρές και με όραμα ταινίες».
Το BDS είναι ένα μη βίαιο, αντιρατσιστικό κίνημα που στοχεύει τους θεσμούς και όχι τα άτομα ή το περιεχόμενο του έργου τους. Βασίζεται στο διεθνές δίκαιο και απορρίπτει τη λογοκρισία ενώ ως στόχους έχει: τον τερματισμό της κατοχής από το Ισραήλ, την πλήρη ισότητα για τους Παλαιστίνιους με ισραηλινή υπηκοότητα και το δικαίωμα επιστροφής των Παλαιστίνιων προσφύγων.
Ένας από τους αρχικούς ενδοιασμούς του δικτύου Filmmakers For Palestine Greece, ήταν το κατά πόσο μια τέτοιου είδους μορφή σύνταξης θα μπορούσε με οποιονδήποτε τρόπο να αποτελεί πράξη λογοκρισίας για τους καλλιτέχνες ή τους θεσμούς που στοχεύει. «Δεν στοχεύουμε ανθρώπους ή το περιεχόμενο του έργου τους. Αυτό πρέπει να είναι ξεκάθαρο. Στοχεύουμε σε οποιοδήποτε προϊόν έχει θεσμική σχέση με το κράτος του Ισραήλ, το οποίο μέσω του artwashing, νομιμοποιεί φρικτά εγκλήματα πολέμου. Σκοπός μας είναι ο αποκλεισμός αυτός να ασκήσει πίεση και στους Ισραηλινούς καλλιτέχνες, οι οποίοι μέσω της προβολής των έργων τους στο εξωτερικό έχουν συμβατική υποχρέωση να παρουσιάσουν μια θετική εικόνα τους κρατους τους και να αποκρύψουν τα εγκληματα» τονίζει το δικτύο.
Όπως μπορεί να διαβάσει κανείς και στη σελίδα του BDS τα ισραηλινά πολιτιστικά προϊόντα (σε αντίθεση με τις δημόσιες εκδηλώσεις) που χρηματοδοτούνται από το κράτος χωρίς να συνοδεύονται από πολιτικές δεσμεύσεις δεν υπόκεινται σε μποϊκοτάζ. Αντίθετα, αν η κρατική χρηματοδότηση συνοδεύεται από την υποχρέωση να εξυπηρετούν την προπαγάνδα ή την εικόνα του κράτους, τότε θεωρούνται συνεργάσιμα και μποϊκοτάρονται.
Σε μια γενοκτονία που συντελείται σε ζωντανή μετάδοση δεν αρκεί να διατεινόμαστε πως είμαστε με την Παλαιστίνη, χωρίς αυτό να μετουσιώνεται σε πράξεις καθημερινής αντίστασης. To BDS είναι ένας τρόπος να ασκηθούν ουσιαστικές πιέσεις μέσω της τέχνης και το δίκτυο των F4P καλεί εμπλεκόμενους φορείς και ατομικότητες να συνταχθούν στο πλευρό τους. Εν προκειμένω, το αίτημα προς τους Έλληνες καλλιτέχνες και τα πολιτιστικά ιδρύματα είναι να τερματιστεί κάθε μορφή συνεργασίας με το Ισραήλ και πιο συγκεκριμένα:
- Οι σκηνοθέτες να μην επιτρέπουν την προβολή των ταινιών τους σε συνένοχα ισραηλινά φεστιβάλ ή σε διεθνή φεστιβάλ που διατηρούν συνεργασία με το Ισραήλ.
- Τα φεστιβάλ κινηματογράφου, μουσικής, τα θέατρα, οι κινηματογράφοι και όλες οι άλλες εκδηλώσεις να σέβονται τις κατευθυντήριες γραμμές του BDS ή/και να υιοθετούν ηθικές πολιτικές για τον προγραμματισμό και τις χορηγίες: Αυτό σημαίνει να μην προγραμματίζουν ισραηλινά έργα και καλλιτεχνικά προϊόντα χρηματοδοτούμενα από το κράτος του Ισραήλ και να μην συνεργάζονται με την ισραηλινή πρεσβεία, λόμπι ή πολιτιστικά ιδρύματα που είναι συνένοχα.
- Οι ελληνικές εταιρείες παραγωγής να αρνούνται συμπαραγωγές με ισραηλινές εταιρείες παραγωγής και με ελληνικά ιδιωτικά funds που συνεργάζονται με το καθεστώς απαρτχάιντ του Ισραήλ.
- Οι μουσικοί, συγγραφείς, εικαστικοί και όλοι οι πολιτιστικοί εργαζόμενοι και θεσμοί να συνεργαστούν στρατηγικά με ομάδες του BDS και δίκτυα αλληλεγγύης.
Περισσότερες πληροφορίες για το πολιτιστικό μποϊκοτάζ, εδώ.
*Δημοσιογράφος, μέλος του δικτύου Filmmakers for Palestine