Ο υφυπουργός Παιδείας της αριστείας, καθηγητής Πανεπιστημίου, κος Συρίγος, που τον καιρό των σπουδών του πάω στοίχημα πως διάβαζε, αποκλειστικώς, και δεν είχε χρόνο για κοινωνικούς αγώνες και τα τοιαύτα, αποφάσισε να τα βάλει με την αγωνιστική παράδοση του φοιτητικού κινήματος, και με τον, κατ’ αυτόν, «μύθο» του Πολυτεχνείου ― και μαζί, κι ας κάνει πως τα αγνοεί, των «Πολυτεχνείων» όλου του κόσμου.

Βγήκε, λοιπόν, να χαρακτηρίσει «για ψύλλου πήδημα» τις φοιτητικές κινητοποιήσεις, να θυμηθεί τις «συστηματικές καταστροφές του δημόσιου πανεπιστημίου» που «είναι ενέργειες της αντιεξουσιαστικής Αριστεράς», καταλήγοντας με την καταδίκη του «Εμπρός για τις γενιάς μας τα πολυτεχνεία». Να ξαναθυμίσει δηλαδή όλα τα διαστρεβλωμένα γεννήματα κάθε απολυταρχικής εξουσίας. Κάποιος μπορεί να πει πως δεν αξίζει καν απάντησης. Αλλά καλό είναι ορισμένα πράγματα να μην μένουν αναπάντητα ― να μη μένει η λάσπη.

Το Πανεπιστήμιο, όπως το οραματίστηκαν τα προοδευτικά πνεύματα κάθε εποχής, και κάθε τόπου ― από την εν βρασμώ Ευρώπη του 19ου αιώνα, έως τις μεταπολεμικές φοιτητικές νεολαίες παγκόσμια ― είναι τόπος συνάντησης και από τα κάτω παραγωγής πολιτικής, τόπος καταγραφής των κοινωνικών θέσεων και των ροπών προς τα εμπρός. Γι’ αυτό και Πανεπιστήμιο δεν είναι το εγκύκλιο πρόγραμμα ή οι καθηγητές, Πανεπιστήμιο είναι οι φοιτητές. Οι τεντυμπόηδες, οι ταραξίες, ο «ανθός της ελληνικής νεολαίας», που κατασυκοφαντείται δεκαετίες τώρα, που ματώνει από τη βαρβαρότητα των κυβερνήσεων, που διαβάλλεται και υποσκάπτεται, γιατί δεν συμμορφώνεται προς τας υποδείξεις.

Όπου και όποτε το φοιτητικό κίνημα ανάσαινε και δημιουργούσε, εκφράζοντας την κοινωνία ολόκληρη, τα αιτήματα παρέμεναν τα ίδια με του Πολυτεχνείου, αυτές οι τρεις λέξεις που, με το πολιτικό τους υπόβαθρο, τόσο ενοχλούν τις εξουσίες: Ψωμί, Παιδεία, Ελευθερία.

Από το 1956-1957, που το φοιτητικό κίνημα οργανώνεται, κατ’ αρχήν για να στηρίξει την Κύπρο και τον ηρωικό αγώνα της νεολαίας της και των μαθητών της, δέχεται την επίθεση της εξουσίας. Όχι μόνον γιατί απαιτεί την ελευθερία του νησιού, αλλά και γιατί προσθέτει αιτήματα κατά της αύξησης διδάκτρων και εξετάστρων, την τρίτη εξεταστική… «15% Προίκα στην Παιδεία και όχι στη Σοφία», είναι το σύνθημα όταν η Ελλάδα πληρώνει κερατιάτικα για να πάρει τη Σοφία ο Χουάν Κάρλος, το 1962 που ο κρατικός προϋπολογισμός δίνει κάπου 0,05% για την παιδεία.

Οι διαδηλώσεις των φοιτητών, χαρακτηρισμένες και τότε ως παράνομες, ακόμη έχουν σταθερή κατακλείδα συλλήψεις, διώξεις, ξύλο, ή ακόμα και βασανιστήρια και δολοφονίες. Και ας μη μιλήσουμε για τις διαδηλώσεις του 1-1-4… Γιάννης Γιαννουλόπουλος, 5 Μαρτίου 1962: «Τα κλομπ με πρωτοφανή βία, μίσος και βαρβαρότητα έπεφταν ενάντια σε οποιονδήποτε φοιτητή χωρίς διάκριση. Από πού αντλεί η Αστυνομία το δικαίωμα να φέρεται με τον βάρβαρο αυτόν τρόπο στους αυριανούς επιστήμονες, στα νεαρά βλαστάρια της ελληνικής κοινωνίας; (…)».

Οι Λαμπράκηδες δίνουν τον τόνο στα πανεπιστήμια. Τρία χρόνια αργότερα δολοφονείται ο Σωτήρης Πέτρουλας. Το Γενάρη του 1967, με τους φοιτητές να διαδηλώνουν για σεβασμό στο άσυλο, ο αρχίμπατσος της εποχής, εμπλεκόμενος στη δολοφονία Λαμπράκη, συνταγματάρχης χωροφυλακής Κωνσταντίνος Δόλκας, σπάει το άσυλο με την δήλωση: «Δεν αναγνωρίζω ότι ο χώρος του Πανεπιστημίου είναι Ιερός. Αλλά και να είναι, εμείς είμαστε ανίεροι για να εισέλθουμε;».

Νάτος, λοιπόν, ο ιδεολογικός πρόγονος των σημερινών δηλώσεων Συρίγου. Είναι η μνήμη τέτοιων ακριβώς δηλώσεων που έζησε, παρά τη χούντα της δεξιάς, και επέμεινε, και έφερε το Πολυτεχνείο. Το Δίκαιο. Το Ψωμί – Παιδεία – Ελευθερία. Και τα υπόλοιπα πολυτεχνεία μας. Τις καταλήψεις του ’79, τον αγώνα ενάντια στους άθλιους νόμους, τη δολοφονία των συντρόφων μας Κουμή και Κανελλοπούλου, τον αγώνα του ’90, τη δολοφονία του Νίκου Τεμπονέρα, μέχρι το σημερινό αγώνα ενάντια στην μετατροπή των πανεπιστημίων σε δυνάμει φυλακές, υπό αστυνομική επιτήρηση ― με τελικό σκοπό την πλήρη ιδιωτικοποίηση και εμπορευματοποίηση της Παιδείας. Από το 1910, που, επί Βενιζέλου, το πανεπιστήμιο «χωράει» και παιδιά εργατών κι αγροτών, το κίνημα αρχίζει να πετάει τις πρώτες σπίθες, και από το 1920 και μετά το Πανεπιστήμιο, ως χώρος πάλης ιδεών, γίνεται ένας χώρος που ευκολότερα ανασαίνει η αριστερά. Και βαρβαρότερα επεμβαίνει η δεξιά. Δεν είναι πια μόνο «δικά της παιδιά» οι φοιτητές. Αν και η ταξικότητα της παιδείας παραμένει σε μεγάλο βαθμό, κι οι σχολές είναι πολλών ταχυτήτων.

Οι φοιτητές είναι οι πρώτοι που αντιδρούν στο πραξικόπημα της 21ης Απριλίου. Από την πρώτη μέρα αντιστέκονται, οργανώνονται μες στα πανεπιστήμιά τους. Κι η χούντα τους μισεί. Όπως σήμερα γεμίζουν τα πανεπιστήμια μπάτσους, τότε τα γέμιζαν χαφιέδες και βάζαν στρατιωτικούς επιτρόπους. Και σ’ αυτά, και στις φοιτητογειτονιές. Ένα χαφιεδοσύστημα που ήταν υπαρκτό και όταν μπήκε η δική μου γενιά στο πανεπιστήμιο, τη δεκαετία του ΄80.

Οχι μόνο στην Ελλάδα

Τα φοιτητικά κινήματα, δεν είναι μόνο ελληνικό φαινόμενο, όλοι οι λαοί που αγωνίστηκαν έχουν τα Πολυτεχνεία τους. Από την  χρυσή αμερικανική νεολαία του ’60 που αγωνίστηκε ενάντια στον πόλεμο του Βιετνάμ, γέννησε τους Μαύρους Πάνθηρες και το ινδιάνικο απελευθερωτικό κίνημα, το γαλλικό Μάη του ’68, την Ουγγαρία του ’56, το δυτικογερμανικό φοιτητικό αγώνα του ’67 και τους δολοφονημένους ή επικηρυγμένους αγωνιστές του, την εξέγερση του Σοβέτο, των μαύρων φοιτητών, τους Ιάπωνες φοιτητές που αρνήθηκαν τη μετατροπή της χώρας τους σε προτεκτοράτο το 1960, ενάντια στο Απαρτχάιντ της Νοτίου Αφρικής, τους αγωνιστές φοιτητές της Βιρμανίας, τις διαρκείς εξεγέρσεις των τούρκων φοιτητών, που αμαύρωναν οι υπάλληλοι των ΗΠΑ, από τους αγώνες κατά της κάθε χούντας ως το Γκεζι, τους βρετανούς φοιτητές που πριν κάπου δέκα χρόνια βγήκαν στο δρόμο για φτηνότερη ή δωρεάν παιδεία, τους φοιτητικούς αγώνες της Χιλής, από την εποχή της Καμίλλα Βαγιέχο μέχρι την εξέγερση που οδήγησε στην αλλαγή του συντάγματος, από την Ταϋλάνδη που είναι γραμμένη, σύνθημα, ελληνικά, έτσι, με το Υ της εποχής στην πόρτα του Πολυτεχνείου το ’73, δίπλα στο «Εξω Αι ΗΠΑ», «Εξω το ΝΑΤΟ», και την πλατεία Τιεν Αν Μεν του Πεκίνου μέχρι την μεξικάνικη σφαγή του Τλατελόλκο, από την Ινδονησία τότε και τώρα, και την Αργεντινή που ποτέ δεν παραδίδει τα όπλα, οι φοιτητές, τα φοιτητικά κινήματα, παγκόσμια, γίνονται εκφραστές των λαϊκών δικαίων, αγωνιστές του μέλλοντος και πληρώνουν με το αίμα τους τους αγώνες για Ψωμί – Παιδεία – Ελευθερία. Ο ανθός της παγκόσμιας νεολαίας.

Ξανά. Το Πολυτεχνείο και τα Πολυτεχνεία του κόσμου μας δεν είναι ψέμματα, κι αν γίνονται Μύθοι είναι για να κρατηθεί ζωντανή η μνήμη της λαϊκής αντίστασης, η μνήμη του αίματος που χύθηκε, η αλήθεια του διαρκούς αγώνα που σημαίνουν αυτές οι τρεις λέξεις, Ψωμί, Παιδεία, Ελευθερία, για όλους τους λαούς τους πλανήτη. Και, σε αντίθεση με τις κυβερνήσεις, που πέφτουνε, είναι εδώ για να μείνουν.