Ένα μικρό χρονικό για την «ελεύθερη ραδιοφωνία»

Οι άνθρωποι που (μας) έδωσαν φωνή
Κατέλαβαν συχνότητες,  εφάρμοσαν το Σύνταγμα

του Βασίλη Κουφόπουλου


Πέρασαν 24 χρόνια από την έναρξη της “ ελεύθερης ραδιοφωνίας “,  των μύθων ,  των αυθαίρετων νομιμοποιήσεων και των αγώνων για την “ελεύθερη ραδιοφωνία”. Το TMP παρουσιάζει σήμερα μια παλαιότερη έρευνα του Media View (Ιούλιος 1996 ) καταγραφής  της ιστορίας της ιδιωτικής ραδιοφωνίας, με κάποιες νέες προσθήκες και ελπίζουμε απαλλαγμένη από τα λάθη της πρώτης έκδοσης. Σήμερα παρουσιάζουμε το πρώτο μέρος της έρευνας έως και την έναρξη των πρώτων μη κρατικών ραδιοφωνικών σταθμών.

Το ραδιόφωνο με τη έκρηξη του  ‘87 πέρασε, από τη “ακινησία” της τότε κρατικής (γραφειοκρατικής και στην πλειονότητά της ρουσφετολοογικής ) ραδιοφωνίας και τους υπόλοιπους οικοπεδάδες, στη σημερινή ελευθερία  της αγοράς, της δημιουργίας των ομίλων χωρίς εργαζόμενους και των μουσικών ραδιοφωνικών σταθμών με τα play list.  Κι όπως αποδείχθηκε η ελεύθερη ραδιοφωνία των δημάρχων δεν   ήταν ούτε -ασφαλώς  ελεύθερη , δεν ήταν ούτε μόνο των δημάρχων! Αυτό όμως δεν αναιρεί την προσπάθεια των ανθρώπων  για την άρση του κρατικού μονοπωλίου στην πληροφόρηση. Στόχος που επιτεύχθηκε με καταλήψεις συχνοτήτων και με παράνομες εκπομπές (ακόμη και ο 9,84 ήταν παράνομος στις 31.05.1987) κόντρα στις φωνές , περί νόμου, τάξης και «κινημάτων κατσαρόλας».

Ελεύθερη ραδιοφωνία ήταν αυτή των πειρατών με τις αφιερώσεις, των παιδιών του Πολυτεχνείου, οι σταθμοί των καταλήψεων των φοιτητών στη Πάτρα το ‘ 77 , αργότερα το χειμώνα του ΄79 και στη συνέχεια μια σειρά από πρωτοβουλίες από πιτσιρικάδες.”Αφιερωμένο εξαιρετικά “ τραγούδι ύμνος για τους πειρατές του ραδιοφώνου στις αρχές τη δεκαετία του ΄80. Και η απάντηση; Ο τότε κυβερνητικός εκπρόσωπος Σωτήρης Κωστόπουλος έλεγε στις 14 Δεκεμβρίου ότι «αν λειτουργήσει  ο ραδιοφωνικός σταθμός του περιοδικού Αντί. Θα υπάρξει άμεση αντίδραση του υπουργείου Συγκοινωνιών. Ειδικό συνεργείο του υπουργείου θα εντοπίσει (με ραδιογωνιόμετρο) τη θέση του ραδιοσταθμού και θα προβεί στην κατάσχεσή του.  Και «συμπλήρωνε» ο Δημήτρης Μαρούδας: «Στη χώρα μας δεν μπορεί να υπάρχουν δυο κατηγορίες πολιτών. Εκείνοι που υπακούουν και σέβονται τις συνταγματικές επιταγές και τους νόμους και εκείνοι που αδιαφορούν και πιστεύουν πως πρέπει να έχουν το προνόμιο από την Πολιτεία να συμπεριφέρονται ανάλογα με τις επιθυμίες τους . Για το Σύνταγμα και τους νόμους δεν υπάρχουν πολίτες επαΐοντες και όχι»
 
Στις 15 Δεκεμβρίου  1983 οι Μανώλης Αναγνωστάκης , Δήμητρα Γαλάνη, Ηλίας Ηλίου, Π.Κανελλόπουλος, Λουκιανός  Κηλαηδόνης, Διονύσης Σαββόπουλος και Κώστας Ζουράρις διεκδικούν το δικαίωμα  τους στον ελεύθερο λόγο από τα ερτζιανά με το πειραματικό σταθμό του περιοδικού Αντί, το Ράδιο Αντίλαλος. Υπάρχει ήδη το “μικρόβιο” άλλωστε από το ΑΝΤΙ Φεστιβαλ του Μαρτίου του 1982 που ένας μικρός σταθμός μετέδιδε τα δρώμενα. Το Ράδιο Αντίλαλος εκπέμπει δυο μέρες  και το υπουργείο συγκοινωνιών τους εντοπίζει με τα ραδιογωνιόμετρα. Ο Διονύσης Σαββόπουλος παίζει πιάνο. Θα συνεχίσουν το “ πάρτυ “ , που είχαν ξεκινήσει στο αστυνομικό τμήμα. Μάταια προειδοποιούσε το Αντί  στις 23 Δεκεμβρίου με αφορμή τα γεγονότα:”Αν η κυβέρνηση λοιπόν δεν υπέκυπτε τόσο εύκολα, στην ισχύ του νόμου, θα διαπίστωνε πως η πρόταση του νόμου, θα διαπίστωνε πως η πρόταση του Ράδιο Αντίλαλος είναι ο μόνος τρόπος να μην υποκύψει αύριο στην σ  ισχύ των συγκροτημάτων”.

Τίθεται και επισήμως θέμα ερμηνείας του άρθρου 15 ,παράγραφος 2 του Συντάγματος. «Η ραδιοφωνία και η τηλεόραση υπάγονται στον άμεσο έλεγχο του κράτους και έχουν σκοπό την αντικειμενική και με ίσους όρους μετάδοση των πληροφοριών και ειδήσεων, καθώς και προϊόντων λόγου και τέχνης πρέπει να εξασφαλίζεται η ποιοτική στάθμη των εκπομπών που επιβάλλει η κοινωνική αποστολή τους και η πολιτιστική ανάπτυξη της Χώρας”.  Τελικά το Ράδιο Αντίλαλος θα “ τιμωρηθεί ‘ και δεν θα πάρει άδεια από την επιτροπή το 1989.Μήπως υπάρχει τελικά και άλλη ραδιοφωνία εκτός από την κρατική. Μήπως στην δημοκρατία έχουν κι άλλοι το δικαίωμα να πουν ελεύθερα τη γνώμη τους;Σ’ ένα προφητικό της άρθρο η Καθημερινή , στις 18 Δεκεμβρίου θα προτείνει: “Ας γεννηθεί ένας “Σταθμός 15” προς τιμήν του “άρθρου 15” και θα είμαστε στο πλευρό του” 

Στη συνέχεια  τη διακίνηση της ιδέας αναλαμβάνει ο πατέρας της ελεύθερης ραδιοφωνίας - όσο εκείνη διήρκεσε- ο Ρούσσος Κούνδουρος. Η πρώτη εκπομπή γίνεται στις 8 Ιουνίου 1985, πριν από τις βουλευτικές εκπομπές . Ένα χρόνο αργότερα , στο τέλος Ιουνίου του 1986  και  το Κανάλι 15 αμφισβητεί την  κυβερνητική ερμηνεία του άρθρου 15 για κρατικό μονοπώλιο στα ηλεκτρονικά ΜΜΕ. Μαζί με το Ρούσσο Κούνδουρο συμμετέχουν 34 άνθρωποι  και 17 από αυτούς  θα συλληφθούν  από τον εισαγγελέα Π. Αθανασίου.Τον εισαγγελέα συνδράμουν ο τεχνικός του υπουργείου Συγκοινωνιών Γ. Εμμανουήλ και ο ανθυπαστυνόμος Ν. Αθανασίου .Θα περάσουν δυο ακόμη χρόνια πίεσης , μέσω ημερίδων και μαχητικής αρθρογραφίας κυρίως της ομάδας του Ρ. Κούνδουρου αλλά και έκρηξης “παράνομων ραδιοφωνικών σταθμών”,  για να βγει ο “ πρώτος ελεύθερος ραδιοφωνικός σταθμός” , ο Αθήνα 9,84.