της Νεκταρίας Ψαράκη, στη μνήμη του αγαπημένου της θείου Ιάκωβου Τζαγκαράκη 

Ο σεισμός των 6 Ρίχτερ χτύπησε την Κρήτη, έχοντας επίκεντρο το Αρκαλοχώρι του Δήμου Μινώα Πεδιάδος. Η περιοχή ήταν ανέκαθεν σεισμογενής, ωστόσο η ένταση αυτή τη φορά ήταν πρωτοφανής. Λίγα λεπτά αργότερα, χτυπάει το κινητό μου. «Καλά είσαι;», μου λέει η μάνα μου. «Καλά. Εσείς;». «Καλά. Νεκταρία, δε βρίσκουμε το θείο», με την ανησυχία που συνηθίζει να έχει στη φωνή της, οπότε δε δίνω και πολλή σημασία. «Ε, εντάξει, κάπου θα είναι, πώς κάνεις έτσι;», της λέω, με τη γνωστή αφέλεια που συνηθίζω να έχω στη δική μου φωνή. «Δεν με κατάλαβες. Ήταν στην εκκλησία του Προφήτη Ηλία. Η εκκλησία έπεσε», λέει.

Η εκκλησία του Προφήτη Ηλία ήταν ανυψωμένη σε έναν λόφο του Αρκαλοχωρίου. Η αναστήλωσή της είχε ξεκινήσει εδώ και κάποιες ημέρες. Η πρόσβαση δεν είναι δύσκολη, αλλά ούτε και εύκολη. Οι δρόμοι ήταν κατακλεισμένοι από δυνάμεις της Πολιτικής Προστασίας, της Πυροσβεστικής, της Αστυνομίας, του ΕΚΑΒ και της ΕΜΑΚ. Οι κάτοικοι ήταν έξω, στους δρόμους. Τα σπίτια είχαν υποστεί ανυπολόγιστες ζημιές. Γιαγιάδες και παππούδες είχαν βγάλει έξω απ’ τις αυλές τους καρέκλες και τραπεζάκια, ενώ οι χωριανοί είχαν διασπαρθεί στο χωρίο, βοηθώντας όπου μπορούσαν. Οι πιο κεντρικοί δρόμοι του Αρκαλοχωρίου ήταν κλειστοί. Υπήρχαν παντού μπάζα από κατεδαφισμένα μπαλκόνια, σοβάδες από τοίχους, γυαλιά και σίδερα. Η αστυνομία και οι υπόλοιπες δυνάμεις ήλεγχαν την κυκλοφορία και απομάκρυνε τον κόσμο από τα επικίνδυνα σημεία.

Στη Βουλή από το Ν. Ηγουμενίδη η αποκατάσταση της εκκλησίας του Προφήτη Ηλία στο Αρκαλοχώρι

Αστυνομικός βρισκόταν αρκετά μέτρα μακριά από τον λόφο όπου στεκόταν κάποτε η εκκλησία του Προφήτη Ηλία. Δεν επέτρεπε τη διέλευση αυτοκινήτων, ενώ προειδοποιούσε τους πεζούς για την επικινδυνότητα της περιοχής. Εμείς περάσαμε. Φτάνοντας στους πρόποδες του λόφου, δεν μας επετράπη να συνεχίσουμε παραπέρα. Στο σημείο βρίσκονταν κλιμάκια της 1ης και της 2ης ΕΜΑΚ, διασώστες, αστυνομικοί, πυροσβέστες και δημοσιογράφοι. Η εκκλησία πλέον φαινόταν καθαρά. Είχε υποστεί ολική κατεδάφιση. Εκσκαφέας επιχειρούσε απομακρύνοντας τα μπάζα με προσοχή. «Βρήκατε τον Ιάκωβο; Είναι εκεί;», ρωτάει η μάνα μου έναν Πυροσβέστη. «Ψάχνουμε κυρία μου, αλλά δεν μπορείτε να πλησιάσετε. Βρίσκεται ήδη πάνω η σύζυγος με τον γιο», μας απαντάνε. Βλέπω τον πατέρα μου να πλησιάζει, μέσα σε μία καρότσα ενός 4×4 της Πολιτικής Προστασίας. Μόλις φτάνει, εντοπίζει έναν διασώστη. Καταλαβαίνω ότι γνωρίζονταν. «Πες μου μία κουβέντα μόνο. Σε παρακαλώ φίλε», του λέει. «Αριστείδη, λυπάμαι», του απαντάει.

Η κηδεία του Ιάκωβου Τζαγκαράκη ήταν όπως ακριβώς έπρεπε να είναι. Ήταν ζηλευτά αγαπητός. Είχε πολλούς φίλους, ενώ του άρεσε να ανακατεύεται με τα κοινά. Λάτρευε το ποδόσφαιρό. «Ακούραστο εργάτη του τοπικού ποδοσφαίρου», τον χαρακτήρισαν οι ομάδες Πήγασος και Πατούχας, όπου ήταν για χρόνια παράγοντας. Τον αγαπούσαν πολύ και τα στελέχη της τοπικής αυτοδιοίκησης. Λάτρευε τον τόπο του και πάντα βοηθούσε για την ανάπτυξή του. Όχι μόνο τη Μάρθα Πεδιάδος, από όπου καταγόταν, αλλά και τα γύρω χωριά τόσο του Δήμου Βιάννου όσο και του Δήμου Μινώα Πεδιάδος. Λάτρευε επίσης και την οικογένειά του. Ήταν απ’ τους πατέρες που όλες οι θυσίες, οι προσπάθειες, ο λόγος της ύπαρξής του, ήταν για την οικογένεια. Για την Κατερίνα, τη Μελίνα, τον Μιχάλη, τον Μάνο, την μικρή Κατερίνα μας, τις τρεις αδελφές του, τα ανίψια του. Ήρθαν, τον έκλαψαν και τον αποχαιρέτησαν εκατοντάδες κόσμου. Πριν μερικές ημέρες, πραγματοποιήθηκε το μνημόσυνο. Ένας χρόνος χωρίς τον Ιάκωβο. Αλλά η μνήμη του παραμένει ζωντανή.

Ένα χρόνο μετά, δεν έχει αλλάξει τίποτα

Ο φονικός σεισμός δεν πήρε μαζί του μόνο τον Ιάκωβο. Το Αρκαλοχώρι, το Χουμέρι, το Αρχοντικό, η Μαχαιρά, ο Σαμπάς, η Ζίντα, το Θραψανό, ο Πατσίδερος, η Βόνη, ο Γαλατάς, τα Ρουσσοχώρια, οι Πουλιές, το Ίνι, το Λευκοχώρι, το Μοναστηράκι και δεκάδες άλλα χωριουδάκια του Ηρακλείου της Κρήτης, έχουν υποστεί ολέθρια καταστροφή, με τους κατοίκους τους, να βιώνουν στο πετσί τους τι εστί ξεριζωμός και προσφυγιά. Το The Press Project, είχε βρεθεί στο Δήμο Μινώα Πεδιάδος, προχωρώντας σε μία αυτοψία των υλικών καταστροφών. Κάτοικοι του Αρκαλοχωρίου και του Χουμερίου τότε μιλούσαν για ανυπολόγιστες καταστροφές, ξεκαθαρίζοντας ότι χωρίς τη γενναία βοήθεια της πολιτείας θα ήταν αδύνατον να ξανασηκωθούν στα πόδια τους. Ένα χρόνο μετά, η κατάσταση δεν είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντική.

«Σε ορίζοντα δεκαετίας θα ξεμπερδέψουμε, το είπε η ίδια η διευθύντρια φυσικών καταστροφών», δηλώνει στο TPP ο πρόεδρος του Συλλόγου Σεισμοπλήκτων του Δήμου Μίνωα Πεδιάδος «Ελπίδα», Κώστας Γκαντάτσιος. «Πραγματοποιήθηκαν 20.000 αυτοψίες, οι οποίες κατέληξαν στο ότι 7.000 σπίτια πρέπει να φτιάξουν φυσικό φάκελο, ώστε μόλις εγκριθεί η άδεια να ξεκινήσουν οι διαδικασίες επισκευών με τις ανάλογες επιδοτήσεις. Σήμερα, ο Υφυπουργός στον Πρωθυπουργό, Χρήστος Τριαντόπουλος, όταν ερωτήθηκε σε τι κατάσταση βρίσκεται το ζήτημα των φυσικών φακέλων είπε ότι έχουν δημιουργηθεί οι 900 από τους 7.000. Τον Απρίλιο, ήταν 189. Φαντάζεστε πόσο καιρό θα πάρει έτσι;», εξηγεί.

Με αυτή τη δημιουργία, δια χειρός της ντόπιας εθελόντριας Ελευθερίας Νεοπούλου, υποδέχθηκαν σήμερα οι σεισμόπληκτοι τον Υφυπουργό παρά τω Πρωθυπουργώ, Χρήστο Τριαντόπουλο. Το ρολόι δείχνει 9:17. Την ώρα της καταστροφής.

Τα προβλήματα που παρουσιάζονται είναι πολλά. Ακόμη και να εγκριθούν οι αιτήσεις των σεισμόπληκτων, ακόμη και να πάρουν την άδεια, οι αποζημιώσεις που θα δοθούν υπακούν στα τιμολόγια του 2011, καθώς όπως μας ενημερώνει ο κ. Γκαντάτσιος, οι λίστες με τις τιμές δεν έχει επικαιροποιηθεί σύμφωνα με τα σημερινά δεδομένα. «Δηλαδή, θα υπολογιστεί πόσο κοστίζει η αποκατάσταση των ζημιών σύμφωνα με τις τιμές που ίσχυαν το 2011. Σήμερα, οι τιμές είναι οι τριπλάσιες. Οι αποζημιώσεις άρα που θα δοθούν, δεν θα αγγίζουν το κόστος των επισκευών. Τον Σεπτέμβριο , προσπάθησαν να κάνουν κάποιες αναβαθμίσεις, αλλά ήταν σταγόνα στον ωκεανό. Από τις 169 εργασίες που θα έπρεπε να αναβαθμιστούν στα τιμολόγια, μόλις οι 2 πήραν 100% αύξηση. Όπως για παράδειγμα τα WC των ξενοδοχειακών μονάδων. Μόνο που το Αρκαλοχώρι δεν έχει ξενοδοχεία, πόσο μάλλον WC», περιγράφει.

Τα σπίτια των σεισμόπληκτων, έχουν χαρακτηριστεί πράσινα, κίτρινα και κόκκινα. Πράσινα, θεωρούνται τα σπίτια που έχουν υποστεί ζημιές, αλλά όχι σε μεγάλο βαθμό και είναι τα 4.000. Κίτρινα, θεωρούνται τα σπίτια τα οποία κρίθηκαν μη κατοικήσιμα, αλλά επιδέχονται επιδιορθώσεις και είναι περίπου τα 2.000. Κόκκινα, κρίνονται τα σπίτια στα οποία δεν επιτρέπεται καν η είσοδος, και είναι υπό κατεδάφιση. Ανέρχονται περίπου σε χίλια. «Αν είχε απλοποιηθεί η διαδικασία των αδειών, θα μπορούσαν οι άνθρωποι να πάρουν τα χρήματά τους και να ξεκινήσουν επισκευές χωρίς κατάθεση φυσικού φακέλου, για τον οποίο μάλιστα επιβαρύνεται ο σεισμόπληκτος. Το κόστος για τη δημιουργία του κυμαίνεται από 1μιση χιλιάρικο έως 3 και επιβαρύνει τον σεισμόπληκτο. Δεν επιδοτείται. Έχουμε δει και με 5 χιλιάδες ευρώ, αλλά εξαρτάται από το μέγεθος της ζημιάς», τονίζει.

Ο υφυπουργός ανακοίνωσε ότι σήμερα αναμένεται η έκδοση νέας ΚΥΑ για την αποζημίωση της οικοσυσκευής των πληγέντων νοικοκυριών καθώς θα απλοποιηθεί η διαδικασία και θα γίνονται αυτόματα οι διασταυρώσεις που απαιτούνται. «Μένει να το δούμε να συμβαίνει», σχολιάζει ο κ. Γκαντάτσιος.

Κατά 20% έχει μειωθεί ο πληθυσμός του Αρκαλοχωρίου

1000 σεισμόπληκτοι διαμένουν εδώ και έναν χρόνο σε οικίσκους που έχουν στηθεί στα χωριά Αρκαλοχώρι, Βόνη, Αρχοντικό, Χουμέρι, Σαμπάς, Ίνι, Μοναστηράκι. Ακόμη, 3.500 κάτοικοι του Δήμου Μίνωα Πεδιάδος, έχουν φύγει. «Από την απογραφή προέκυψε ότι ο πληθυσμός μας έχει μειωθεί κατά 20%. Μένουν σε φίλους, νοικιάζουν σε άλλες περιοχές. Από τους οικίσκους, εδώ και ένα χρόνο, έχουν φύγει μόλις 3-4 οικογένειες», αναφέρει.

Οικίσκοι στο Εκθεσιακό Κέντρο Αρκαλοχωρίου.

Ο κ. Γκαντάτσιος, διαμένει ο ίδιος σε οικίσκο στον καταυλισμό που έχει στηθεί στο Εκθεσιακό Κέντρο Αρκαλοχωρίου. Ουσιαστικά, σήμερα κλείνει ένα χρόνο ο ίδιος άστεγος. «Μένω σε κοντέινερ στον καταυλισμό στο Αρκαλοχώρι. Όταν ο σεισμός δημιούργησε φθορές στο σπίτι μας, έφυγα με τον γιο μου, ο οποίος έδινε τότε πανελλήνιες. Στην αρχή πηγαίναμε σε ξενοδοχεία, μετά σε γήπεδο μπάσκετ, σε σκηνή. Μείναμε και στο αμάξι μια βδομάδα. Μετά έφτασαν οι οικίσκοι», περιγράφει.

Έργο στον τοίχο του 2ου Δημοτικού Σχολείου Αρκαλοχωρίου, δια χειρός της Νίκης Γκοράνοβα: «Τα παιδιά ξαναχτίζουν τα σπίτια μας»

Ο κάθε οικίσκος είναι περίπου 24 τετραγωνικά. Έχει κουζίνα και μπάνιο. «Πέρυσι τον χειμώνα, στον μεγάλο χιονιά, δεν δούλευαν τα air condition. Μετά, έφεραν μία γεννήτρια. Το καλοκαίρι δεν δοκιμάσαμε τις αντοχές μας διότι δεν είχαμε τόσο μεγάλους καύσωνες. Όμως φανταστείτε ότι το air condition απαιτείται να δουλεύει όλη μέρα, διότι το κοντέινερ υιοθετεί αμέσως την εξωτερική θερμοκρασία», αναφέρει.

Στους οικίσκους μένουν επίσης 30 παιδάκια. Το 1ο και το 2ο Δημοτικό Αρκαλοχωρίου έχουν κριθεί ακατάλληλα για να φιλοξενούν μαθητές. Έτσι, κάποιοι κάνουν μάθημα σε κοντέινερ, ενώ άλλοι πάνε στο χωριό Θραψανό.

Έργο από τη μικρή Δέσποινα: 27 Σεπτεμβρίου

Έργο της μικρής Ηλέκτρας: Ελπίζουμε για το μετά 

Μόνο που… δεν είναι μόνο το Αρκαλοχώρι

Λίγο πιο πέρα από τα φώτα της δημοσιότητας του Δήμου Μίνωα Πεδιάδος, βρίσκεται ο Δήμος Αρχανών Αστερουσίων. Εκεί, η πολιτική ηγεσία δεν εμφανίζεται. Δεν φωτογραφίζεται. Παρά το γεγονός ότι τα χωριά Εκκλησιές, Αλάγνι, Μελέσες, Αγιές Παρασκιές, Αστρίτσι, Χουδέτσι, Τεφέλι κ.α. έχουν υποστεί εξίσου μεγάλες καταστροφές. Ο δήμαρχος Αρχανών – Αστερουσίων, Μανώλης Κοκοσάλης, δεν ήταν σήμερα καλεσμένος στη συνάντηση με τον κ. Τριαντόπουλο.

«Χθες ήμουν στο Υπουργείο Εσωτερικών. Εγώ δεν θέλω να μπω σε αντιπαράθεση με κανέναν. Το μόνο που ζητάω, είναι να γίνει επιτέλους κάτι δραστικό για τα σπίτια των κατοίκων του δήμου μου. Δεν γίνεται να συνεχίσουμε άλλο υπό αυτές τις συνθήκες», δηλώνει στο TPP.

Όσον αφορά τις δημόσιες υποδομές, σε ένα βαθμό έχουν αποκατασταθεί. Όχι όμως όλες. Έχουν γίνει γενναία έργα σε σχολεία, αποχετευτικά, δημόσια κτίρια. Έχει εξασφαλιστεί προσωρινή στέγαση και σίτιση. «Το πρόβλημα όμως είναι τα σπίτια. Από τους 7.000 δεν έχει εγκριθεί ούτε ένας φάκελος. Τα χρήματα των αποζημιώσεων, όσα μπήκαν δηλαδή από τον πρώτο έλεγχο έχουν μπει στις τράπεζες και οι άνθρωποι δεν μπορούν να τα αξιοποιήσουν για να φτιάξουν το σπίτι τους γιατί δεν έχουν δοθεί οι άδειες. Και μάλιστα, το κράτος σου λέει μην φτιάξεις το σπίτι σου χωρίς να δοθεί η άδεια, διότι αν έρθω και το δω φτιαγμένο, θα σου κόψω τα λεφτά. Τα κίτρινα σπίτια, έχουν φάει ήδη μία βροχή από τον προηγούμενο χειμώνα. Οι κατασκευές δεν είναι σύγχρονες. Οι τοίχοι έχουν λάσπη. Φουσκώνουν, και πέφτουν. Συνέβη σε αρκετά σπίτια το χειμώνα. Όπως και στο δικό μου. Η γραφειοκρατία είναι μεγάλη. Οι διαδικασίες καθυστερούν αδικαιολόγητα», εξηγεί.

Εκείνη την ώρα, στο γραφείο του κ. Κοκοσάλη ήταν ο Σήφης Αλεξάκης, κάτοικος του Δήμου Αρχανών – Αστερουσίων, του οποίου το σπίτι έχει χαρακτηριστεί κίτρινο. «Σήμερα ήρθε τρίτη επιτροπή στο σπίτι μου. Μου είπαν, προστάτευσε το να μην μπαίνουν νερά, και τώρα σιγά σιγά θα πάρω την άδεια να ξεκινήσω εργασίες από τον Μάρτη και μετά. Μένω μέσα σε κίτρινο σπίτι, στον κάτω όροφο. Ο πάνω όροφος είναι σε κρίσιμη κατάσταση. Αν περάσει και δεύτερο χειμώνα θα ξαναπέσει. Είναι σοβάς με ασβέστη. Και δεν είμαι μόνο εγώ το πρόβλημα. Έχουν υπάρξει ήδη 13-14 κατεδαφιστέα σπίτια στο δήμο μας. Υπάρχει πρόβλημα με τη γραφειοκρατία. Πρέπει όλα να γίνουν γρήγορα και ηλεκτρονικά. Να δοθούν προτεραιότητες σε επικίνδυνα σπίτια, σε όσους έχουν παιδιά. Κι εγώ να πεις, άστο. Έχω κάπου να πάω. Έχουμε στο χωριό μία χήρα άνεργη με ένα παιδί που δεν εργάζεται. Πηγαίνει από εδώ και από κει. Συν τοις άλλοις, ο μηχανικός που έβαλα για τη διαδικασία μου ζήτησε 4.000, τα οποία επιβαρύνουν εμένα. Δεν γνωρίζω το κόστος στο οποίο θα ανέλθει η επισκευή, και πόσα από αυτά θα πάρω πίσω. Επιδοτούν με βάση τιμολόγια δεκαετίας. Το μόνο σίγουρο είναι ότι θα μπω μέσα. Και είναι και το άλλο. Αν ξαφνικά πάρουμε τις άδειες όλοι μαζί το καλοκαίρι, τόσους μηχανικούς πού θα τους βρούμε;», διερωτάται ο κ. Αλεξάκης.

«Ναι έχετε δίκιο», η κλασική απάντηση των υπουργών

Ο κ. Τριαντόπουλος εμφανίστηκε στον Δήμο Αρχανών – Αστερουσίων μόλις μία φορά. «Όταν τα λέμε όλα αυτά στα υπουργεία, μας λένε πως έχουμε δίκιο. Έχουν δώσει 1.100.000 ευρώ για να διαχειριστώ σίτιση, προσωρινή στέγαση, κατεδαφίσεις κ.α. Πού να φτάσουν; Για να γκρεμίσω ένα μέσο σπίτι και να περισυλλέξω τα μπάζα, μου κοστίζει 6.000 ευρώ. Αν τα σπίτια είναι 300, δεν φτάνει το ποσό ούτε για τις κατεδαφίσεις. Βάλτε τα κάτω και υπολογίστε. Πέρυσι δώσαμε 61.000 μερίδες φαγητού. Και 3 ευρώ να χρεωθεί η μία, τα ποσά είναι μεγάλα. Όμως, επιμένω. Το μεγάλο πρόβλημα είναι τα σπίτια. Και δεν μπορώ να παρέμβω. Με καλούν συγχωριανοί μου. Μου λένε είμαι 95 χρονών. Θέλω να πεθάνω στον τόπο μου και όχι στη Ρόδο. Τι να τους πω;», περιγράφει ο κ. Κοκοσάλης αγανακτισμένος.

Την ακόμη μεγαλύτερη απουσία της πολιτείας από τα χωριά εκτός του Αρκαλοχωρίου πάντως, την παραδέχεται έμπρακτα και ο κ. Τριαντόπουλος, επιβεβαιώνοντας ότι τα μέτρα που λαμβάνει η κυβέρνηση για τους σεισμόπληκτους είναι περισσότερο κινήσεις εντυπωσιασμού παρά ουσιαστική βοήθεια. Ουσιαστικά, ο υφυπουργός ανακοίνωσε ότι θα δοθεί ένα ποσό επιχορήγησης στης επιχειρήσεις της Δημοτικής Ενότητας Αρκαλοχωρίου. «Το θεωρώ λάθος. Όταν μιλάμε για σεισμόπληκτους, μπορεί σημειολογικά να εννοούμε του Αρκαλοχωρίου, αλλά δεν είναι μόνο αυτοί. Πριν λίγο καιρό, είχαμε ζητήσει από τον δήμο την απαλλαγή των δημοτικών τελών. Προσφύγαμε στην αποκεντρωμένη διοίκηση, έκαναν σιωπηρή απόρριψη. Το συνεχίσαμε, πήγαμε στην τριμελή επιτροπή, προσφύγαμε κατά του Δήμου Μινώα Πεδιάδος και της αποκεντρωμένης, και κερδίσαμε την απαλλαγή των δημοτικών τελών. Όμως, ζητήσαμε να συμβεί και στους υπόλοιπους δήμους και έγινε. Είμαστε όλοι μαζί στην ίδια κατάσταση», αναφέρει ο κ. Γκαντάτσιος.

 

Αξίζει να σημειωθεί, ότι σήμερα, τελέστηκαν το πρωί σε πανηγυρικό κλίμα, παρουσία υπουργών, βουλευτών και τοπικών φορέων τα εγκαίνια της μικρής εκκλησίας του Προφήτη Ηλία, που πριν ένα χρόνο καταπλάκωσε τον Ιάκωβο. Γνωρίζω πολύ καλά την εξέχουσα θέση που έχει το ξωκκκλήσι στις καρδιές των ντόπιων. Δεν θα μπορούσαμε όμως να μη σχολιάσουμε τις προτεραιότητες της πολιτείας. Τον φετινό χειμώνα, τον ιδιαίτερα «δύσκολο χειμώνα», όπως τον αποκαλούν τα ίδια τα κυβερνητικά χείλη, πολλές οικογένειες θα τον περάσουν στα κοντέινερς, αντιμέτωπες με το κρύο, μακριά από το σπίτι τους, το οποίο θα γεμίσει ζωή ξανά μετά από χρόνια. Τα υπουργικά πόδια, δεν καταδέχονται να πατήσουν στις Μελέσες, στις Εκκλησιές, στο Τεφέλι και σε άλλα χωριουδάκια που δεν έλαμψαν ποτέ κάτω από τα δημοσιογραφικά φώτα. Όπως μάθαμε σήμερα, δεν έχει εγκριθεί ούτε μισή αναστήλωση σπιτιού. Τις παραπάνω δυσκολίες που περιγράψαμε, φαίνεται ότι το εκκλησάκι τις ξεπέρασε. Ταχύτατα. Είναι πλέον έτοιμο, ολοκαίνουριο. Έλαμψε από ευχαριστήρια, η πολιτεία, ήταν παρούσα. Το κλίμα συγκινησιακό. Όμως, αν δεν απατώμαι, τόσο η χριστιανοσύνη, όσο και η πολιτεία, διατείνονται ότι προτεραιότητα είναι ο άνθρωπος. Ή μήπως όχι;

Υ.Γ. Μας λείπεις πολύ. Είναι σαν ψέματα.