Επιστροφή ΕΥΔΑΠ – ΕΥΑΘ στο Δημόσιο (και παράδοση στο Υπερταμείο)

του Θάνου Καμήλαλη

Σύμφωνα με διυπουργική απόφαση, που δημοσιεύτηκε στο Φύλλο Εφημερίδας της Κυβέρνησης, επιστρέφουν στο Δημόσιο 16.967.000 μετοχές της ΕΥΔΑΠ (ποσοστό 15,97 % του μετοχικού κεφαλαίου της Επιχείρησης) και 3.630.001 μετοχές της ΕΥΑΘ. Όπως αναφέρει το Αθηναϊκό Πρακτορείο η απόφαση αυτή «έρχεται σε συμμόρφωση με την απόφαση της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας (αρ.1906/2014), από την οποία προκύπτει ότι δεν είναι συνταγματικώς ανεκτή η αποξένωση του ελληνικού Δημοσίου από την πλειοψηφία του μετοχικού κεφαλαίου της ΕΥΔΑΠ. Παράλληλα, από το πνεύμα της εν λόγω απόφασης προκύπτει ότι το Δημόσιο είναι σκόπιμο να μην αποξενωθεί από την πλειοψηφία του μετοχικού κεφαλαίου της ΕΥΑΘ.»

Από την Παρασκευή, η είδηση κυκλοφορεί, αυτούσια ή ελαφρώς παραλλαγμένη, σε σωρεία ΜΜΕ, ενώ μάλιστα δημοσιεύτηκε και στη σελίδα της ελληνικής κυβέρνησης. Ο τίτλος της είναι σχεδόν παντού ίδιος: «Επιστρέφει στο ελληνικό Δημόσιο η πλειοψηφία των μετοχών της ΕΥΔΑΠ και της ΕΥΑΘ». Μολονότι η είδηση δεν είναι, στη συγκεκριμένη χρονική στιγμή, ψευδής, είναι παραπλανητική για τον πολύ απλό λόγο ότι, από το ελληνικό Δημόσιο τα «πακέτα» της ΕΥΔΑΠ και της ΕΥΑΘ προβλέπεται να μεταβιβαστούν στη συνέχεια στο Υπερταμείο. Το οποίο δεν είναι ακριβώς… δημόσιο. Ενώ παράλληλα, η πώληση του 23% της ΕΥΑΘ και του 11% της ΕΥΔΑΠ, που προβλέπονται από τα σχέδια του ΤΑΙΠΕΔ, θα προχωρήσουν κανονικά.

Ανάμεσα στα προαπαιτούμενα της τρίτης αξιολόγησης, τα οποία η ελληνική κυβέρνηση ψήφισε με συνοπτικές διαδικασίες τον Δεκέμβριο και τον Ιανουάριο, ήταν και η μεταφορά (άρθρο 380 ν. 4512/2018) 14 Δημοσίων Επιχειρήσεων και Οργανισμών στο νέο Υπερταμείο, ή αλλιώς (όπως ονομάζεται επίσημα) στην Ελληνική Εταιρεία Συμμετοχών και Περιουσίας. Ανάμεσα σε αυτές, όπως προβλέπει το σχετικό παράρτημα, συμπεριλαμβάνονται η ΕΥΔΑΠ και η ΕΥΑΘ, ενώ η μεταφορά των συμμετοχών του Δημοσίου στο Υπερταμείο θα πραγματοποιηθεί σταδιακά, το επόμενο διάστημα. Επομένως η επιστροφή των μετοχών στο Δημόσιο από το ΤΑΙΠΕΔ, είναι απλά το πρώτο βήμα, πριν αυτές μεταβιβαστούν στο Υπερταμείο, όπως σημειώνουν το Συμμετοχικό Ενωτικό Κίνημα Εργαζομένων και Συνταξιούχων της ΕΥΔΑΠ αλλά και το Σωματείο Εργαζομένων της ΕΥΑΘ.

Η απόφαση του ΣτΕ, που εφαρμόζεται τέσσερα σχεδόν χρόνια μετά από την κυβέρνηση, ήταν ένα σημείο – σταθμός στον αγώνα κατά της ιδιωτικοποίησης του νερού, σε συνδυασμό και με το άτυπο δημοψήφισμα που πραγματοποιήθηκε, την ίδια μέρα, στη Θεσσαλονίκη. Συγκεκριμένα, τον Μάιο του 2014 το Συμβούλιο της Επικρατείας δικαίωσε κατοίκους της Αθήνας, ακυρώνοντας την επιχειρούμενη ιδιωτικοποίηση του 51% της ΕΥΔΑΠ (κατ' επέκταση και της ΕΥΑΘ), από την τότε κυβέρνηση Σαμαρά – Βενιζέλου και το ΤΑΙΠΕΔ. Υποχρέωσε επίσης το ΤΑΙΠΕΔ να επιστρέψει μερος των μετοχών που κατείχε στο ελληνικό Δημόσιο. Σύμφωνα με την απόφαση (μία από τις ελάχιστες που έχουν εκδοθεί αντίθετα στη μνημονιακή πολιτική) το ΣτΕ αποφάνθηκε ότι «η κατ' ουσίαν μετατροπή της δημόσιας επιχειρήσεως σε ιδιωτική, που λειτουργεί με γνώμονα το κέρδος, καθιστά αβέβαιη τη συνέχεια της εκ μέρους της παροχής προσιτών υπηρεσιών κοινής ωφέλειας και δη υψηλής ποιότητας, η οποία δεν εξασφαλίζεται πλήρως με την κρατική εποπτεία».

Ενώ σε άλλο σημείο, το ΣτΕ ανέφερε ανάγκη δημόσιου έλεγχου των εταιρειών ύδρευσης από το κράτος, τονίζοντας ότι ο χαρακτήρας της δημόσιας επιχείρησης «αναιρείται στην περίπτωση της αποξενώσεως του Ελληνικού Δημοσίου από τον έλεγχο της ΑΕ διά του μετοχικού κεφαλαίου, ήτοι της αποξενώσεώς του από εκείνο το ποσοστό των μετοχών που εξασφαλίζει τα ιδιοκτησιακά δικαιώματα».

Το ερώτημα λοιπόν είναι εύλογο: Είναι το Υπερταμείο, που στο άμεσο μέλλον θα κατέχει την πλειοψηφία των μετοχών, δημόσιο; Η απάντηση είναι, όχι. Σύμφωνα με τον ιδρυτικό του νόμο (ν.4389/2016), το νέο Υπερταμείο «δεν ανήκει στο δημόσιο ή ευρύτερο δημόσιο τομέα, όπως αυτός εκάστοτε ορίζεται. Οι διατάξεις που αναφέρονται σε δημόσιες επιχειρήσεις, υπό την έννοια του ν. 3429/2005 (Α’314), δεν εφαρμόζονται ως προς την Εταιρεία, εκτός αν αυτό ρητά προβλέπεται στον παρόντα νόμο».

To Υπερταμείο κινείται σε πολύ «θολό» πλαίσιο (δεν είναι δημόσιο, δεν είναι ιδιωτικό), όπου όμως, η εποπτεία των δανειστών είναι αρκετά ισχυρή και οι στόχοι του είναι η «αξιοποίηση της δημόσιας περιουσίας», δηλαδή η μεγιστοποίηση των κερδών. Μπορεί η ελληνική κυβέρνηση να είχε το δικαίωμα επιλογής των τριών από τα πέντε μέλη του εποπτικού συμβουλίου, ωστόσο, αφενός οι δανειστές είχαν το δικαίωμα βέτο, αφετέρου για τη λήψη κάποια απόφασης χρειάζεται η διευρυμένη πλειοψηφία των τεσσάρων πέμπτων του Συμβουλίου. Κάτι που σημαίνει ότι, καμία απόφαση δεν θα γίνεται να ληφθεί χωρίς τη σύμφωνη γνώμη των δανειστών.

Τελικά όμως, η κυβέρνηση περίμενε σχεδόν τέσσερα χρόνια για να υλοποιήσει την απόφαση του ΣτΕ , μολονότι, ήδη από το πρώτο εξάμηνο του 2015, βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ ρωτούσαν «πότε θα αποκατασταθεί η συνταγματική νομιμότητα στην ΕΥΔΑΠ και την ΕΥΑΘ». Τότε, 31 βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ, μερικοί εκ των οποίων βρίσκονται ακόμα στην κυβερνητική πλειοψηφία, όπως η Ε.Αυλωνίτου, ο Γ.Μπαλαούρας, ο Α.Τριανταφυλλίδης και ο νυν  αναπληρωτής υπουργός Περιβάλλοντος Σωκράτης Φάμελλος, χαρακτήριζαν αντισυνταγματική την κατοχή μειοψηφικού πακέτου από το Δημόσιο, τονίζοντας ότι «το γεγονός ότι μοναδικός μέτοχος της ΤΑΙΠΕΔ Α.Ε. είναι το Ελληνικό Δημόσιο δεν αίρει, προφανώς, την αντισυνταγματικότητα αυτή, αφού καμία σημασία δεν έχει το συγκεκριμένο για το ΣτΕ». Και το Υπερταμείο δεν έχει καμία διαφορά από το ΤΑΙΠΕΔ, ως προς την υπαγωγή του ή όχι στο ελληνικό Δημόσιο.

Σχετικά με την «καθυστέρηση», το Σωματείο των εργαζομένων της ΕΥΑΘ, τονίζει:

Στο σημείο αυτό φαίνεται ο κυνισμός της κυβέρνησης: Αν και βρίσκεται τρία χρόνια στην εξουσία, αν και είχε σημαία της ως αντιπολίτευση την μη ιδιωτικοποίηση του νερού, δεν εφάρμοσε την απόφαση του ΣτΕ από την πρώτη στιγμή που ανήλθε στην εξουσία, παρά μόνο όταν ήρθε η ώρα να εξυπηρετήσει τους δανειστές και το Υπερταμείο! Μια απόφαση σταθμός ενάντια στις πολιτικές των μνημονίων, μια απόφαση που δημιούργησε ρήγμα στο απόρθητο ΤΑΙΠΕΔ, μια απόφαση που έκανε τους Σαμαρά – Βενιζέλο να σταματήσουν την ιδιωτικοποίηση του νερού, χρησιμοποιήθηκε από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ για να βοηθήσει στην ένταξη των ΕΥΑΘ – ΕΥΔΑΠ στο Υπερταμείο.

Τα παραπάνω όμως, δεν σημαίνουν ότι με τη μεταφορά τους στο Υπερταμείο, τα πλειοψηφικά πακέτα των ΕΥΔΑΠ και ΕΥΑΘ θα τεθούν προς πώληση. Λόγω και της «ευαίσθητης» φύσης του ζητήματος του νερού, η κυβέρνηση καθυστερεί, όσο γίνεται, τις διαδικασίες εδώ και περίπου δύο χρόνια. Στόχος της πλέον είναι, όπως δήλωσε την Παρασκευή ο υφυπουργός Οικονομίας, Στέργιος Πιτσιόρλας, να «ξεκινήσουν μέχρι τον Αύγουστο οι διαδικασίες» για την πώληση του 11% της ΕΥΔΑΠ και του 24% της ΕΥΑΘ σε ιδιώτες, ενώ το Υπερταμείο θα κρατήσει το 50+1% των μετοχών. Ωστόσο, στην πράξη, κάτι τέτοιο δεν διασφαλίζει ότι οι δύο εταιρείες δεν θα λειτουργούν προς όφελος των ιδιωτών και δεν θα χρησιμοποιούν ένα δημόσιο αγαθό για χάρη του κέρδους.

Η πρόσφατη εμπειρία στην ΕΥΔΑΠ, για παράδειγμα, δείχνει του λόγου το αληθές. Από τα 4,2 εκατ. μέρισμα στους μετόχους της, το 2011, η ΕΥΔΑΠ έφτασε να δίνει, μέσω ουσιαστικά μιας πολιτικής λιτότητας σε δαπάνες κι επενδύσεις, «έκτακτα» μερίσματα 40 εκατ. ευρώ, μειώνοντας επικίνδυνα το αποθεματικό της, βάσει μιας μελέτης του διεθνούς χρηματοοικονομικού συμβούλου Ernst & Young, που κρατιόταν μυστική από το ΤΑΙΠΕΔ. Ο λόγος που κρατιόταν μυστική ήταν, ότι στη μελέτη, που αποκάλυψε το TPP, δεν εξετάστηκε «ως εκτός αντικειμένου η πλέον βασική παράμετρος που είναι η ύπαρξη ρευστότητας και κατ’επέκταση βιωσιμότητας της εταιρείας.».

Η διανομή του μερίσματος τότε, ήταν προαπαιτούμενο των δανειστών, που θα συνεχίσουν ουσιαστικά να ελέγχουν, εκτός του ΤΑΙΠΕΔ και το νέο Υπερταμείο. Επομένως τι αλλάζει; Πρακτικά, όσον αφορά τη διαχείριση και τη διοίκηση, τίποτα. Δυστυχώς, βάσει του τρίτου μνημονίου, μία εμβληματική νίκη της μάχης ενάντια στην ιδιωτικοποίηση του νερού, που θα μπορούσε να θωρακίσει τον δημόσιο χαρακτήρα του, μετατράπηκε σε τυπική διαδικασία, προκειμένου αυτό να καταλήξει τελικά σε ιδιώτες και Υπερταμείο.

Υ.Γ: Το «Σ.Ε.Κ.Ε.Σ – ΕΥΔΑΠ» υποστηρίζει ότι στην διυπουργική  απόφαση έχει γίνει ένα λάθος στις πράξεις και το ποσοστό της ΕΥΔΑΠ στο Υπερταμείο θα είναι 49,965%. Το αν πρόκειται όντως για μαθηματικό λάθος ή για μεθόδευση με το βλέμμα στο μέλλον, θα φανεί.