Έρευνα και Ιδιώτευση στα Ελληνικά Πανεπιστήμια

της Δρ. Τόνιας Παντελαίου, Οικονομολόγου, Εκπαιδευτικού

Αυτό που διαφοροποιεί ένα πανεπιστήμιο από ένα σχολείο (ή κολέγιο, ή μπακάλικο, ή σαλόνι μόδας) είναι ότι δεν μεταδίδει απλά γνώση (όπως κάνει ένα σχολείο), δεν δίνει απλά πτυχία χρήσιμα για το βιοπορισμό (όπως δίνει σαρδέλες το μπακάλικο), δεν προσφέρει άνεση και καλές υπηρεσίες στους πελάτες του (όπως το σαλόνι μόδας) αλλά παράγει νέα γνώση, αμφισβητεί και αναθεωρεί την παλαιότερη, στηρίζει την πνευματική και τεχνολογική ανάπτυξη της χώρας και των ανθρώπων της, μας σώζει από την καθήλωση και την εξάρτηση της σκέψης και της γνώσης, που όταν σταματήσουν να ανανεώνονται καταντούν περιοριστικά και αποστειρωμένα δόγματα.

Και αυτό ακριβώς είναι το διακύβευμα πίσω από την μάχη υπέρ ή κατά της ίδρυσης ιδιωτικών πανεπιστημίων στην Ελλάδα. Και αυτός είναι ό λόγος της συνταγματικής κατοχύρωσης της σημασίας και της αυτοτέλειάς τους. Και αυτή είναι και η αιτία και το μέτρο της ποιότητας των πανεπιστημιακών σπουδών. Οι καθηγητές είναι ερευνητές, παράγουν νέα γνώση, δεν μεταδίδουν μόνο. Σε όλες τις διεθνείς κατατάξεις των πανεπιστημίων αυτό είναι το βασικό κριτήριο ποιότητας: Η ερευνητική προσφορά του ιδρύματος και των διδασκόντων του. Κριτήριο στο οποίο, τα παραρτήματα των δευτεροκλασάτων πανεπιστημιακών ιδρυμάτων που ετοιμάζονται να καταλάβουν την ελληνική αγορά πτυχίων και να διεκδικήσουν μερίδιο στην χρηματοδότηση από το Ελληνικό κράτος, δεν πρόκειται ποτέ να ανταποκριθούν.

Και το μέγα πρόβλημά με την έλλειψη χρηματοδότησης και τη γενικότερη απαξίωση των ελληνικών πανεπιστημίων είναι επίσης αυτός: Υποσκάπτονται οι δυνατότητες ερευνητικής προσφοράς τους προς την Ελληνική κοινωνία και το Ελληνικό κράτος. Και (έμμεσα ή άμεσα) η χρηματοδότηση της έρευνας καθώς και οι ερευνητικοί στόχοι και σκοποί μεταβιβάζονται σε διάφορους φορείς (πχ πολυεθνικές) των οποίων τα συμφέροντα και τα ενδιαφέροντα δεν υπάρχει κανένας λόγος να συμπίπτουν με εκείνα της ελληνικής κοινωνίας και πολιτείας. Μπορεί να είναι ακόμα και ευθέως επιβλαβή γι αυτήν.

Όχι πως οι υπηρεσίες που προσφέρει το σχολείο, το μπακάλικο ή το σαλόνι μόδας είναι ασήμαντες. Τόσο το σχολείο όσο και το μπακάλικο επιτελούν θεμελιώδεις λειτουργίες για την ευημερία και την πρόοδο της κοινωνίας μας. Το σαλόνι μόδας, όχι τόσο θεμελιώδη, αλλά πάντως όχι παντελώς άχρηστη ή επιβλαβή. Όμως είναι εντελώς άλλη ποιότητας τα κριτήρια με τα οποία πρέπει να αξιολογείται ένα καλό μπακάλικο ή ένα σαλόνι μόδας και άλλα εντελώς αυτά με τα οποία αξιολογείται η προσφορά ενός σχολείου και πολύ περισσότερο η προσφορά ενός πανεπιστημίου. Το μπακάλικο και το σαλόνι μόδας μια χαρά μπορούν να τα αξιολογήσουν οι πελάτες τους. Με όποια κριτήρια επιθυμούν, όπως η εξυπηρετικότητα του προσωπικού, η ποιότητα των προϊόντων του, οι τιμές του, οι εγκαταστάσεις του, κ.λ.π. Όμως τα κριτήρια αξιολόγησης ενός σχολείου και ακόμα περισσότερο ενός πανεπιστημιακού ιδρύματος δεν μπορούν να είναι του ίδιου είδους. Δεν μπορούν να αξιολογούνται από τους «πελάτες» τους.

Γιατί τα σχολεία και τα πανεπιστήμια και η έρευνα, με την οποία τα πανεπιστήμια συνδέονται άρρηκτα, αποτελούν τη δύναμη κρούσης για το παρόν και το μέλλον μιας χώρας σαν σύνολο. Είναι πιο σημαντικά για την επιβίωση μιας χώρας και την διατήρηση της κοινωνικής συνοχής και της φυσιογνωμίας της απ΄ όσο είναι ο στρατός. Μπορεί κανείς να σκεφτεί τον ελληνικό στρατό να ελέγχεται από πολυεθνικές; Μπορεί κανείς να σκεφτεί την αποτελεσματικότητα του ελληνικού στρατού να κρίνεται από τους πελάτες του;

(Ποιοί είναι αυτοί άραγε, αυτοί που θα δουν τις βόμβες του να πέφτουν στα κεφάλια τους; Ή μήπως οι στρατιώτες και αξιωματικοί του;) Μπορεί κάνεις να σκεφτεί να κρίνει την ποιότητα του ελληνικού στρατού από την ομορφιά των κτιρίων του, ή την ποιότητα των συσσιτίων που προσφέρει;

Αν ναι, τότε κανένα πρόβλημα να συνεχίσουμε να συζητάμε για τα πανεπιστήμια μας προτάσσοντας το κριτήριο της ζήτησης και προσφοράς, την ποιότητα υπηρεσιών και εγκαταστάσεων, και άλλα τέτοια.

Αν όχι, ας εστιάσουμε στην ύψιστη αναγκαιότητα της διατήρησης του δημόσιου ελέγχου της έρευνας στην Ελλάδα και την απόλυτη κρισιμότητα της στήριξη των δημόσιων σχολείων και πανεπιστημίων. Ας φροντίσουμε επιτέλους για την ουσιαστική εφαρμογή και όχι την κατάργηση του άρθρου 16 του Ελληνικού Συντάγματος.