Δύσκολα διακρίνει κανείς, στη διάρκεια της ημέρας, μέσα στο χρωματιστό ζωντανό πλήθος που κατακλύζει την κεντρική πλατεία του Αγίου Παντελεήμονα στην Αχαρνών κάτι που να προδίδει το σκηνικό τρόμου το οποίο ανοίγεται, στην ίδια περιοχή, τη νύχτα. Συμμορίες «χπυπούν» καταστήματα και οπλοφόροι γαζώνουν καφετέριες, λίγα μέτρα από το αστυνομικό τμήμα… Οι παλιοί κάτοικοι της περιοχής εύχονται να μπορούσαν να φύγουν. Πολλοί το κάνουν. Ο Αγιος Παντελεήμονας κινδυνεύει να γίνει το πρώτο γκέτο της Αθήνας.
Το πρώτο γκέτο στην πρωτεύουσα
Η κατάσταση στον Αγ. Παντελεήμονα Αχαρνών ωθεί, τελευταία, τους μόνιμους κατοίκους σε σταδιακή εγκατάλειψη της περιοχής
Του Κωστα Ονισενκο
Ούτε οι συνεχείς δολοφονίες, ούτε οι καθημερινοί δημόσιοι καβγάδες αλλοδαπών στους δρόμους και τις πλατείες του Αγ. Παντελεήμονα Αχαρνών δεν είναι αρκετές για να περιγράψουν τις δυσκολίες και τις ιδιαιτερότητες της συγκεκριμένης περιοχής. Μιας περιοχής με τη μεγαλύτερη συγκέντρωση αλλοδαπών σε όλη την Αττική, με χιλιάδες λαθρομετανάστες χωρίς έγγραφα παραμονής να στοιβάζονται σε ετοιμόρροπες πολυκατοικίες, με ένα Αστυνομικό Τμήμα που έχει προ πολλού σηκώσει τα χέρια ψηλά. Μιας περιοχής που εγκαταλείπεται από τους μόνιμους κατοίκους και μετατρέπεται σταδιακά στο πρώτο γκέτο της Αθήνας.
Ο Αγιος Παντελεήμονας, η συνοικία με την ομώνυμη εκκλησία, τη μεγαλύτερη των Βαλκανίων, παλαιότερα συμπεριλαμβανόταν στις «καλές» περιοχές της Αθήνας, όπως και η Κυψέλη. Αυτό φαίνεται από τα δεκάδες νεοκλασικά που, αν και ετοιμόρροπα, αφήνουν μια αίσθηση παλιάς αρχοντιάς. Τα περισσότερα είναι εγκαταλελειμμένα, κάποια φιλοξενούν λαθρομετανάστες, πολλά οίκους ανοχής, ενώ ένα ή δύο έχουν καταληφθεί από αντεξουσιαστές. Τα λίγα κτίρια που ανακαινίζονται, δίνοντας μια πνοή ανάπτυξης, ανήκουν κυρίως σε οργανισμούς, όπως το Κέντρο Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων.
Ησυχα την ημέρα
Κατά τη διάρκεια της ημέρας η περιοχή είναι πολύ ζωντανή. Ενα πολύχρωμο πλήθος κατακλύζει τα κεντρικά σημεία της. Το χρώμα δίνουν τα εκατοντάδες καταστήματα αλλοδαπών, οι νοικοκυρές που ψωνίζουν, οι ηλικιωμένοι που ξεκουράζονται στα παγκάκια, τα μικρά παιδιά που παίζουν στους δρόμους και στην κεντρική πλατεία. Η πραγματικότητα δύσκολα διακρίνεται με «γυμνό μάτι» μέρα μεσημέρι. Καθημερινές συμπλοκές ομάδων, ληστείες και διαρρήξεις, κάγκελα και φόβος συμπληρώνουν το παζλ. «Πριν από ένα χρόνο με λήστεψαν στη μέση του δρόμου», περιγράφει εργαζόμενη σε κατάστημα ΠΡΟ-ΠΟ της περιοχής, συμπληρώνοντας πως πολλά από τα γύρω μαγαζιά έχουν πέσει θύματα κλοπών και διαρρήξεων. «Σχεδόν κάθε μέρα «ανοίγουν» και κάποιο μαγαζί. Και εγώ και άλλα μαγαζιά εδώ γύρω βρίσκουμε κάθε τόσο πειραγμένες τις κλειδαριές. Κάποια στιγμή, αν δεν γίνει κάτι, θα γίνουν χειρότερα», συμπληρώνει καταστηματάρχης της περιοχής.
Αστυνομικοί της περιοχής ομολογούν πως η κατάσταση δεν ελέγχεται ενώ η ηγεσία της ΕΛ.ΑΣ. υπόσχεται να αντιμετωπίσει το πρόβλημα με ενίσχυση του προσωπικού. Το Αστυνομικό Τμήμα που εγκαινίασε την καθημερινή αστυνομική παρουσία στους δρόμους (μέσω του θεσμού του Αστυνομικού της Γειτονιάς) σήμερα μετά βίας καταφέρνει να στελεχώσει καθημερινά τη σκοπιά. Για περιπολίες ούτε λόγος. Κανένας αστυνομικός διευθυντής δεν θέλει να αναλάβει το τμήμα και ο σημερινός -σύμφωνα με πληροφορίες- έχει ζητήσει μετάθεση. Καθόλου άδικα ίσως αφού, σύμφωνα με ειδικούς, η ευθύνη της Αστυνομίας για τη σταδιακή γκετοποίηση του Κέντρου είναι μικρότερη από αυτή που της αποδίδεται. Σύμφωνα με τον Θ. Παπαθεοδώρου, καθηγητή Αντεγκληματικής Πολιτικής στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου και επισκέπτη καθηγητή Ποινικού Δικαίου στο Πανεπιστήμιο του Μπορντό, η κατάσταση που δημιουργείται σήμερα στον Αγ. Παντελεήμονα παραπέμπει στην αντίστοιχη των γαλλικών προαστίων, λίγα χρόνια νωρίτερα. Σύμφωνα με τον ίδιο, η γκετοποίηση θα έπρεπε να αντιμετωπιστεί με συνολική πολιτική, αφού τα αμιγώς αστυνομικά μέτρα είναι απλώς άχρηστα. «Το ζήτημα της έκρηξης των προαστίων του Παρισιού το 2006 μας διδάσκει ότι εκεί που η φτώχεια παντρεύεται με τον αποκλεισμό παράγεται κοινωνική κρίση. Αυτό θα πρέπει να αποφευχθεί άμεσα στην Ελλάδα με ολοκληρωμένη πολιτική, μέτρα κοινωνικής βοήθειας και χωροταξική αναμόρφωση αυτών των περιοχών». αναφέρει.
«Είναι άσχημη η κατάσταση, έχω το μαγαζί πολλά χρόνια, αλλά τώρα έχουμε φτάσει στη χειρότερη φάση των τελευταίων ετών» περιγράφει ο κ. Γ. Παπαδόγιαννης, που διατηρεί βιβλιοπωλείο επί της Ν. Μεταξά, δίπλα σε καφενείο όπου έγινε συμπλοκή με δύο νεκρούς τον Οκτώβριο του 2001. «Δεν ανοίγουν πια νέα εμπορικά καταστήματα στην περιοχή, παρά μόνο κάτι “περίεργα” μπαράκια και καφετέριες. Πάντως, έχουν να κάνουν με τα εγκληματικά στοιχεία και όχι με τους μετανάστες. Σας πληροφορώ ότι πάρα πολλοί ξένοι είναι οικογενειάρχες και δεν δημιουργούν προβλήματα. Μπορεί να είναι φτωχοί, όμως δίνουν όσα μπορούν για να αγοράσουν τα καλύτερα προϊόντα για τα παιδιά τους. Επίσης, έχω διαπιστώσει πως οι περισσότεροι μετανάστες φοβούνται τους εγκληματίες πολύ περισσότερο από τους Ελληνες. Αυτό είναι ένα κριτήριο νομίζω».
«Η περιοχή έχει πρόβλημα όπως και οι περισσότερες περιοχές του κέντρου. Εχει μεγάλο αριθμό μεταναστών: Οι περισσότεροι απ’ αυτούς είναι καλά παιδιά, αλλά υπάρχουν και μερικοί σκάρτοι που δημιουργούν προβλήματα», περιγράφει ο Θεόδωρος Π., βιβλιοπώλης, με κατάστημα κοντά στο Α.Τ της περιοχής του. «Αυτά τα “κακά στοιχεία” μαζεύονται σε συγκεκριμένα στέκια και κάποιος δεν δυσκολεύεται να τους ξεχωρίσει. Δεν μπορεί κανείς να πει ότι η αστυνομία δεν δουλεύει, αλλά θα περίμενε κάποιος μια πιο συχνή και τακτική παρουσία στους δρόμους. Ο κόσμος που έρχεται στο μαγαζί εκφράζει την ανησυχία του γι’ αυτά που συμβαίνουν. Προσπαθούμε να παραμείνουμε αισιόδοξοι πάντως, ίσως κάποια στιγμή, σύντομα, αν βοηθήσει και η Πολιτεία, να φτιάξουν τα πράγματα και να είναι όπως παλιότερα. Ποιος ξέρει, όμως, μπορεί και όχι» σχολιάζει.
«Η κατάσταση έχει ξεφύγει, με τους πολλούς αλλοδαπούς φοβόμαστε να κυκλοφορήσουμε στους δρόμους. Στα τόσα χρόνια που είμαι στην περιοχή, πρώτη φορά βλέπω αυτά τα πράγματα» λέει με οργή ο κ. Παύλος, ιδιοκτήτης καταστήματος ρούχων. «Τα περισσότερα μαγαζιά κλείνουν εδώ, ακριβώς στις εννέα. Παλιότερα καθόμασταν τα καλοκαίρια μέχρι πολύ αργά, πίναμε κρασιά και μιλούσαμε, τώρα φοβόμαστε ότι θα μας σκοτώσουν οι ξένοι.
Η περιοχή υποβαθμίστηκε από τους μετανάστες και κάθε χρόνο γίνεται όλο και χειρότερη. Η αστυνομία δεν κάνει απολύτως τίποτα. Δεν υπάρχουν αρκετές περιπολίες, αλλά και όταν γίνονται, οι αστυνομικοί δεν κάνουν ελέγχους, για να δουν ποιος είναι νόμιμος και ποιος παράνομος. Εχω σκεφτεί πολλές φορές να φύγω και να πάω σε άλλη γειτονιά. Αν είχα χρήματα θα το έκανα χωρίς συζήτηση».
Ο Δημήτρης Λ. έχει κατάστημα με χρώματα πίσω από την εκκλησία του Αγ. Παντελεήμονα και συνεργάζεται με πολλούς μετανάστες ελαιοχρωματιστές. Θεωρεί πως «σε μεγάλο βαθμό αυτά που ακούμε από τα ΜΜΕ για τον Αγιο Παντελεήμονα είναι υπερβολές των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης. Γίνονται φασαρίες, όπως και σε άλλες περιοχές, αλλά τα πράγματα δεν είναι τόσο δραματικά όσο μερικοί θέλουν να πιστεύουν». «Μην ξεχνάτε», συμπληρώνει, «ότι ο Αγιος Παντελεήμονας είναι μια κεντρική περιοχή από την οποία περνάνε καθημερινά χιλιάδες άνθρωποι, υπάρχει αξιόλογη οικονομική δραστηριότητα και ο κόσμος ζει κανονικά τη ζωή του».
Και προσθέτει: «Νομίζω πως σε μεγάλο βαθμό αυτοί που κάνουν τα εγκλήματα έρχονται από τις διπλανές περιοχές, όπως η πλατεία Βάθης και δεν μένουν στον Αγιο Παντελεήμονα».
Οι «εγκλωβισμένοι» ένοικοι των ανήλιαγων υπογείων
Δεκάδες αλλοδαποί μας παρακολουθούν με περιέργεια ενώ φωτογραφίζουμε για τις ανάγκες του ρεπορτάζ. Ενας μας πλησιάσει και ρωτάει σε σπαστά ελληνικά το γιατί. Επειτα από αρκετή ώρα προσπαθειών ο Μοχαμαντί, ένας νεαρός Αφγανός, πείθεται όχι μόνο να μας μιλήσει αλλά και να μας ξεναγήσει σε ένα από τα δεκάδες σπίτια της περιοχής που φιλοξενούν μεγάλο αριθμό παράνομων μεταναστών. Πρόκειται για παλιές, σχεδόν εγκαταλελειμμένες πολυκατοικίες όπου δωμάτια νοικιάζονται «με το κεφάλι». Οπως μας περιγράφει ο Μοχαμαντί, ο κάθε μετανάστης πληρώνει 70 ευρώ τον μήνα για να μένει στο ίδιο δωμάτιο με άλλους πέντε ή έξι συμπατριώτες του, υπό άθλιες συνθήκες. Τα χρήματα πηγαίνουν σε κάποιον «Αφγανό αφεντικό» ο οποίος έχει νοικιάσει όλο το κτίριο από κάποιον Ελληνα και στη συνέχεια το επενοικιάζει στους συμπατριώτες του, προφανώς με υπέρογκο κέρδος.
Ο ίδιος «Αφγανός αφεντικό» ενδεχομένως εμπλέκεται στο παράνομο κύκλωμα δουλεμπόρων που φέρνουν στην Ελλάδα τους λαθρομετανάστες. Οπως λέει ο Μοχαμαντί, ο ίδιος χρωστάει στο κύκλωμα δουλεμπόρων 3.000 ευρώ. Και αφήνει να εννοηθεί πως δεν μπορεί να δραπετεύσει χωρίς να ξεχρεώσει τον δουλέμπορο, επειδή το κύκλωμα μπορεί να βλάψει τους συγγενείς του στο Αφγανιστάν. Ζει εγκλωβισμένος. Μένει στον Αγ. Παντελεήμονα και κάθε πρωί στις 6 πηγαίνει στο Καματερό για το μεροκάματο. Αλλες μέρες βρίσκει δουλειά, άλλες όχι. Ισχυρίζεται πως ποτέ δεν έχει κάνει κακό σε κανέναν.
Πηγαίνουμε σε διαφορετικά «ξενοδοχεία» που φιλοξενούν Αφγανούς μετανάστες. Μας λένε ότι δεν έχουν δουλειά, κάποιοι καταγγέλλουν βίαιη συμπεριφορά αστυνομικών, ενώ άλλοι ρωτούν πώς μπορούν να βγάλουν νόμιμα χαρτιά παραμονής. Σε κάποιο από τα σπίτια συναντάμε δύο Ιρακινούς, που ήρθαν στην Ελλάδα πρόσφατα και πήραν το σπίτι από άλλους Ιρακινούς, οι οποίοι συνέχισαν το ταξίδι της προσφυγιάς για τις χώρες της Βόρειας Ευρώπης.
Τα σπίτια στα οποία μένουν μετανάστες σε άθλιες συνθήκες είναι δεκάδες στον Αγ. Παντελέημονα και ίσως εκατοντάδες σε όλη την περιοχή. Οι μόνοι που ενίοτε ασχολούνται μαζί τους είναι οι άντρες της αστυνομίας, με αφορμή κάποιο νέο αιματηρό περιστατικό. Κανένας άλλος δεν ασχολείται με τους μετανάστες ούτε με την περιοχή του Αγίου Παντελεήμονα, που σταδιακά μετατρέπεται σε γκέτο καταπιεσμένων και καταπιεστών.
Αντρας 31 ετών κειτόταν αιμόφυρτος στο πάτωμα του καφενείου επί της οδού Νεοφύτου Μεταξά 16, απέναντι από τον σταθμό Λαρίσης, την ώρα που μια 44χρονη γυναίκα άφηνε την τελευταία της πνοή στον Ευαγγελισμό. Μια ώρα νωρίτερα άγνωστοι που επέβαιναν σε αυτοκίνητο πλησίασαν το καφενείο και «γάζωσαν» τους θαμώνες του με ένα καλάσνικοφ και ένα πιστόλι αφήνοντας πίσω τους δύο νεκρούς. Στην κατοχή του νεκρού βρέθηκαν ηρωίνη και κάνναβη, οδηγώντας την αστυνομία σε σκέψεις πως ίσως να επρόκειτο για ξεκαθάρισμα λογαριασμών στο βρώμικο κύκλωμα διακίνησης ναρκωτικών. Ακόμα δεν έχει ξεκαθαριστεί το τι ακριβώς συνέβη εκείνο το βράδυ της 21ης Οκτωβρίου 2007…
Το ξεκαθάρισμα στη Νεοφύτου Μεταξά δεν ήταν ούτε το πρώτο ούτε το σκληρότερο στα χρονικά της ΕΛ.ΑΣ., όμως σηματοδότησε μια περίοδο κατά την οποία οι μαφιόζικες εκτελέσεις στις περιοχές του κέντρου (Αγ. Παντελεήμονας, Κολωνός, Πατήσια) άρχισαν να συμβαίνουν σχεδόν κάθε Σαββατοκύριακο. Μουδιασμένες οι αστυνομικές αρχές απέδιδαν ανεπίσημα πολλές από τις επιθέσεις σε «κανούν», την αλβανική βεντέτα, ενώ κάποιες φορές μιλούσαν και για πόλεμο αλβανικών συμμοριών με αντικείμενο τον έλεγχο της περιοχής, το εμπόριο ναρκωτικών και τους οίκους ανοχής. Οι περισσότερες υποθέσεις παραμένουν σε εκκρεμότητα και η αστυνομία ευελπιστεί πως κάποια στιγμή θα καταφέρει να κλείσει τον κύκλο του αίματος, συλλαμβάνοντας τους δράστες. Πολλές φορές συμπλοκές στον Αγιο Παντελεήμονα έχουν αιματηρή κατάληξη. Αξίζει να θυμηθούμε:
– Στις 14 Μαΐου 2008, άγνωστοι που επέβαιναν σε Ι.Χ. πυροβόλησαν κατά θαμώνων καφενείου που βρίσκεται στη συμβολή των οδών Αλκιβιάδου και Παιωνίου, στον Αγιο Παντελεήμονα, σκοτώνοντας δύο Αλβανούς και έναν Ρουμάνο. Ο τελευταίος πέθανε στα χέρια της γυναίκας του, που εργάζεται στο κατάστημα. Πιθανολογείται ότι οι δύο από τους τρεις νεκρούς ήταν «παράπλευρες απώλειες» των κακοποιών. Είναι η πιο πρόσφατη περίπτωση που συγκλόνισε το πανελλήνιο.
– Πέντε μήνες νωρίτερα, στις 12/12/07, πάλι σε καφενείο επί της οδού Παιωνίου δολοφονήθηκε 47χρονος Αλβανός. Δύο άγνωστοι που φορούσαν κράνη τον εκτέλεσαν μπροστά στα έκπληκτα μάτια των θαμώνων του καφενείου. Από τον τρόπο δράσης πιθανολογείται ότι οι κακοποιοί δεν ήταν… πρωτάρηδες.
– Στις 16/3/08 ένας 20χρονος Αλβανός δολοφονήθηκε ενώ έπαιζε μέσα σε Ιντερνετ καφέ στα Κάτω Πατήσια. Η αστυνομία τον βρήκε καθισμένο μπροστά στον υπολογιστή, με τα ακουστικά στο κεφάλι. Πιθανολογείται ότι ενδεχομένως να μην πρόλαβε καν να αντιληφθεί την επίθεση. Αυτόπτες μάρτυρες ήταν κυρίως μικρά παιδιά που βρίσκονταν στο ίδιο κατάστημα την ώρα του φόνου, ένα εκ των οποίων κατέρρευσε ψυχολογικά όταν ήρθαν οι αστυνομικοί.
– Στις 9/03/08 ένας Πακιστανός σκοτώθηκε όταν -μαζί με συμπατριώτες του- δέχτηκε επίθεση από δύο αγνώστους με κίνητρο τη ληστεία. Χτυπήθηκε με μαχαίρι και πέθανε κατά τη διακομιδή του στο «Ελπίς».
– Την 1/03/08 ένας ακόμα 20χρονος Αλβανός πυροβολήθηκε θανάσιμα, ενώ στάθμευε τη μοτοσικλέτα του έξω από κατάστημα επί της οδού Αχαρνών.
– Στις 25/02/08 28χρονος Ρουμάνος σκοτώθηκε κατά τη διάρκεια συμπλοκής ομάδας Αλβανών με Ρουμάνων έξω από κατάστημα του Αγ. Παντελεήμονα.
Στην καταγραφή μπορεί να προστεθούν και δεκάδες επεισόδια μεταξύ αλλοδαπών, με τραυματισμούς. Και ο κατάλογος μακραίνει…