Κείμενο: Orsetta Bellani

Φωτογραφία: Isabel Mateos

Πηγή: Pie de Pagina

Μετάφραση: Νίκος Κατσικάνης

Ο Δρ Luis Enrique Fernández Máximo έμαθε για τον «κόκκινο συναγερμό» του Στρατού Εθνικής Απελευθέρωσης (EZLN) των Ζαπατίστας μέσω του Διαδικτύου. Απομακρύνθηκε από την αυτόνομη κλινική των Ζαπατίστας στην κοινότητα Λας Τασας (Las Tazas), όπου συνεργάζεται και αγόρασε μια κάρτα που του επιτρέπει να συνδεθεί στο δίκτυο ακόμη και σε αυτήν την περιοχή της ζούγκλας Λακαντόνα (selva Lacandona) όπου δεν υπάρχει σήμα. Από τότε που έφυγε από την Τλαχκάλα (Tlaxcala) για να συνεργαστεί με τη μη κυβερνητική οργάνωση Sadec (Health and Community Development) σε αυτήν την κοινότητα, ο νεαρός γιατρός ανακάλυψε όχι μόνο ότι αγαπά την απλή ζωή και τις νυχτερινές σιωπές της ζούγκλας, αλλά και την πραγματική του ανάγκη να συνδεθεί με το Διαδίκτυο είναι μερικές ώρες την εβδομάδα.

Ήταν στις 16 Μαρτίου 2020 και στο Μεξικό υπήρχαν μόνο 82 άτομα θετικά στον κοροναϊό. Ο Luis Enrique Fernández διάβασε τη δήλωση του EZLN στο κινητό του τηλέφωνο:

«Λαμβάνοντας υπόψη την πραγματική, επιστημονικά αποδεδειγμένη απειλή για την ανθρώπινη ζωή που προκαλείται από τη μετάδοση του Covid-19 , λαμβάνοντας υπόψη την επιπόλαια ανευθυνότητα και την έλλειψη σοβαρότητας των κακών κυβερνήσεων», γράφει η Clandestine Revolutionary Indigenous Committee (CCRI) – Γενική Διοίκηση του EZLN.

Λαμβάνοντας υπόψη την έλλειψη ακριβών και έγκαιρων πληροφοριών σχετικά με το εύρος και τη σοβαρότητα της μετάδοσης, καθώς και την απουσία πραγματικού σχεδίου αντιμετώπισης της απειλής. Λαμβάνοντας υπόψη τη δέσμευση των Ζαπατίστας στον αγώνα μας για τη ζωή. Αποφασίσαμε: να εκδώσουμε την «κόκκινο συναγερμό» στις πόλεις, τις κοινότητες, τις γειτονιές μας και σε όλες τις οργανωτικές βαθμίδες των Ζαπατίστας».

Όταν διάβασε τη δήλωση, ο νεαρός γιατρός πίστευε ότι το EZLN επρόκειτο να τον καλέσει να φύγει από την επικράτειά του. Αυτό έγινε με τους άλλους τέσσερις γιατρούς της Sadec και δύο οδοντιάτρους, οι οποίοι εργάζονταν σε τέσσερις κοινότητες στους δήμους Παλένκε (Palenque) και Οκοσίνγκο (Ocosingo). Ωστόσο, δεν έγινε έτσι. Αντιθέτως, επιτράπηκε η διαμονή τους  ώστε να υποστηρίξουν τον μοναδικό «προαγωγό της υγείας», όπως λένε οι Ζαπατίστας,  που θεραπεύει με βότανα και με δυτική ιατρική.

Όταν το 1994 έγινε η ένοπλη επανάσταση, το EZLN ανέκτησε περισσότερα από 150.000 εκτάρια γης, μέσα στα οποία δημιούργησε ένα σύστημα διακυβέρνησης, δικαιοσύνης, εκπαίδευσης και υγείας που ήταν εντελώς αυτόνομα από το κράτος. Αυτό σε περιοχές όπου δεν έφτασαν δάσκαλοι, γιατροί και δικηγόροι, το έκανε με την υποστήριξη και  αλληλεγγύη ορισμένων συλλογικών και εθνικών και διεθνών οργανισμών, όπως ο Sadec. Από το 1995 συνεργάζεται σε ιατρικές διαβουλεύσεις σε ορισμένες αυτόνομες κοινότητες και σε εκπαιδευτικά σεμινάρια για προαγωγούς υγείας, πολλοί από τους οποίους είναι επίσης εκπαιδευτές των δικών τους συναδέλφων.

Las Tazas, Chiapas. Πλάνο της αυτόνομης «κλινικής των φτωχών» στην κοινότητα Las Tazas.

 

Ο Joel Heredia, ιδρυτής του Sadec, λέει ότι από αυτούς έμαθε ότι η υγεία είναι πολύ περισσότερο από την απουσία ασθένειας και έχει να κάνει με την «ικανότητα να αισθάνεσαι τη διάθεση να ξυπνάς, να περπατάς, να γελάς, να πηγαίνεις στο χωράφι. Υγεία είναι όταν η καρδιά σας είναι ευτυχισμένη, όταν αισθάνεστε άνετα με τον εαυτό σας και τους άλλους.

Παράλληλα με τον «κόκκινο συναγερμό», το EZLN έκλεισε τα Caracoles (αυτολεξεί: σαλιγκάρια, είναι τα de facto αυτόνομα κέντρα στην περιοχή της Τσιάπας) και τα Κέντρα Αντίστασης και Επαναστάσεως. Ομοίως, τα «διοικητικά κέντρα» οπου είναι η έδρα της διακυβέρνησης και οι μεγαλύτερες και πιο εξοπλισμένες αυτόνομες κλινικές. Οι υπεύθυνοι για την υγεία εκπαιδεύτηκαν στην πρόληψη του covid-19. Τότε στάλθηκαν στις δικές τους κοινότητες, επίσης και στις πιο απομακρυσμένες, όπου υπάρχουν μικρά αυτόνομα κέντρα υγείας.

“Πρόκειται για μια σαφώς στρατηγική προσέγγιση: δεν έχει κινητικότητα ώστε να αποτρέψει την εξάπλωση του ιού και έχει την ικανότητα να παρακολουθεί εποχιακά, τοπικά, σε κάθε σημείο όπου υπάρχει υπεύθυνος για την υγεία”, εξηγεί ο Joel Heredia. «Είμαι έκπληκτος που δεν έχουν εγκαταστήσει ένα« αυτόνομο κέντρο Covid », για να απομονώσουν ύποπτες περιπτώσεις. Υποθέτω ότι όταν έκαναν έναν υπολογισμό του κόστους και των παροχών, υπέθεσαν ότι δεν άξιζε να παρακολουθηθεί το μέρος της εκπαίδευσης υγειονομικής περίθαλψης, δεδομένου του υψηλού κινδύνου μετάδοσης του ιού από το προσωπικό υγείας, οπότε επικεντρώθηκαν στην κοινοτική προληπτική δράση. Χωρίς αμφιβολία, έθεσαν την ισορροπία ότι αυτό συνεπάγεται ένα κόστος, καθώς τα άτομα με άλλες ασθένειες δεν αντιμετωπίζονται. ”

Το στοιχείο που περιπλέκει αυτήν τη στρατηγική είναι ότι το έδαφος υπό την επιρροή του EZLN δεν οριοθετείται σαφώς. Σε αυτό, οι Ζαπατίστας συνυπάρχουν με αντάρτες, και είναι πολύ δύσκολο για τις αυτόνομες αρχές να ασκήσουν αυστηρό υγειονομικό έλεγχο.

Όπως και σε πολλές γωνιές του κόσμου, μία από τις μεγαλύτερες ανησυχίες του EZLN είναι η υποδοχή μεταναστών που επιστρέφουν στις κοινότητές τους αφού έχασαν τη δουλειά τους στα maquilas (μακίλας είναι παραρτήματα των πολυεθνικών κυρίως των ΗΠΑ, που βρίσκονται σε Μεξικάνικο έδαφος και απασχολούν Μεξικανούς με απάνθρωπα ωράρια εργασίας και πενιχρούς μισθούς, ώστε να έχουν το χαμηλότερο κόστος παραγωγής για τα προϊόντα τους, Σ.τ.Μ.) του Βορρά ή στις παραλίες της Καραϊβικής. Η σύσταση της δοιήκησης (Zapatista Comandancia) ήταν να μπουν σε καραντίνα.

«Γνωρίζουμε ότι τα αδέλφια μας ορισμένων κοινοτήτων που προέρχονται από έξω, τα έχουν απομονώσει. Μετά από 15 ή 30 ημέρες μπαίνουν με τις οικογένειές τους », λέει ο Διοικητής Tacho σε έναν ήχο WhatsApp που μεταδόθηκε μεταξύ των βάσεων υποστήριξης του EZLN. «Αυτή η φροντίδα που κάνατε είναι η σωστή. Έτσι είμαστε σίγουροι ότι αποφεύγουμε τη μόλυνση που μπορεί να προέρχεται από έξω. Δεν το επιθυμούμε για κανέναν, αλλά πρέπει να λάβουμε τις απαραίτητες προφυλάξεις. Για να βγούμε όλοι από αυτό ζωντανοί, για να αντιμετωπιστεί αυτή η ασθένεια που έχει εξαπλωθεί τόσο πολύ σε διάφορα μέρη του κόσμου.»

Las Tazas, Chiapas. Πλάνο της αυτόνομης «κλινικής των φτωχών» στην κοινότητα Las Tazas.

Η Αυτόνομη Κλινική των Φτωχών

Η αυτόνομη κλινική του Λας Τασας (Las Tazas) άνοιξε το 1995 και βρίσκεται στην περιοχή Dolores Hidalgo, ένα από τα νέα Ζαπατιστικά Caracoles που ανακοινώθηκε μόλις πριν από ένα χρόνο. Πρόκειται για ένα μπλε βαμμένο κτήριο λάσπης, με τοιχογραφίες γυναικών με στηθοσκόπια, φυτά και κουκούλες. Ένα πλαστικό μουσαμά που κρέμεται από έναν εξωτερικό τοίχο εξηγεί τα συμπτώματα του νέου κοροναϊού και τα μέτρα πρόληψής του. Έξω, μια αφίσα προειδοποιεί για τους νέους κανόνες: «Για λόγους έκτακτης ανάγκης μόνο δύο άτομα θα περάσουν μέσα στην κλινική κάθε φορά.»

Η Αυτόνομη Κλινική των Φτωχών διαθέτει φαρμακείο, οι γνωματεύσεις είναι δωρεάν, αλλά τα φάρμακα έχουν κόστος. Διαθέτει επίσης οδοντιατρείο και ιατρικό γραφείο με υπερηχογράφημα και συσκευή doppler. Ο υπεύθυνος υγείας των Ζαπατίστας και ο γιατρός που εργάζεται στο Sadec, βρίσκονται εκεί κάθε μέρα της εβδομάδας ,το απόγευμα και το πρωί Πριν από την κατάσταση έκτακτης ανάγκης που προκλήθηκε από τον νέο coronavirus, έκαναν κι επισκέψεις κατ’ οίκον. Δέχονται περίπου δέκα ασθενείς την ημέρα, που προέρχονται από το Λας Τασας (Las Tazas) και οκτώ άλλες κοινότητες.

Η αυτόνομη κλινική υπηρεσία είναι απαραίτητη για τον πληθυσμό της περιοχής: Ζαπατίστας και ανταρτών, δεδομένου ότι η Αγροτική Ιατρική Μονάδα του IMSS στο Λας Τασας (Las Tazas) ανοίγει μόνο τρεις ημέρες την εβδομάδα και τον Μάιο ο γιατρός πήγε μόνο λίγες μέρες.

«Πολλοί άνθρωποι που έρχονται στην αυτόνομη κλινική έχουν ήδη επισκεφθεί την κλινική IMSS και μας ρωτούν αν η διάγνωση του άλλου γιατρού είναι εντάξει», λέει ο Luis Enrique Fernández του Sadec.

Κάθε είκοσι ημέρες, ο Luis Enrique αλλάζει βάρδια στην αυτόνομη κλινική του Las Tazas με τον Juan Carlos Martínez Vásquez. Αυτός είναι ένας άλλος νεαρός γιατρός από την Πόλη του Μεξικού που, πριν φτάσει στη ζούγκλα Λακαντονα (Lacandona), δεν γνώριζε τη σκέψη και την πρακτική του Ζαπατίστας. Η μεγαλύτερη δυσκολία τους είναι η επικοινωνία στα Tzeltal (τοπική διάλεκτος των Μάγιας, Σ.τ.Μ.), καθώς ένα μεγάλο μέρος των ασθενών δεν μιλά ισπανικά. Βέβαια, ο υπεύθυνος υγείας τον βοηθά στη μετάφραση, και χάρη σε αυτήν, ο Juan Carlos Martínez έμαθε πολλά φαρμακευτικά φυτά και έμαθε αυτό που δεν διδάσκεται στα πανεπιστήμια: να αντιμετωπίζει ανθρώπους αντί για ασθένειες. «Αν μια μέρα δείτε έναν θεραπευτή να μιλάει σε έναν ασθενή, είναι πραγματικά η πιο ανθρώπινη προσέγγιση που θα είχατε ποτέ», λέει.

Μέχρι στιγμής, έξι ασθενείς με συμπτώματα Covid19 έχουν έρθει σε κλινικές Las Tazas, οι οποίες προστατεύονται στο σπίτι. Οι πιο σοβαρές περιπτώσεις θα πρέπει να μεταφερθούν στο Κέντρο Αναπνευστικής Φροντίδας που άνοιξε το Υπουργείο Υγείας στο Ocosingo. Αυτό είναι τρεις ώρες μακριά.

Σύμφωνα με τον Joel Heredia, ιδρυτή του Sadec, στο Οκοσίνγκο (Ocosingo) και το Παλένκε (Palenque), η φροντίδα στο σύστημα δημόσιας υγείας βελτιώθηκε παράδοξα με την πανδημία. «Πριν, τα νοσοκομεία δεν είχαν χώρους εντατικής θεραπείας ή ασθενοφόρα. επειδή εκείνες που το χρειάζονταν περισσότερο ήταν αυτόχθονες γυναίκες που είχαν επιπλοκές κατά τον τοκετό.»

«Αυτή η πανδημία μας έδειξε την ευπάθεια όλων, ακόμη και ενός δημοτικού προέδρου ή ενός αναπληρωτή. Δεν είναι η καλοσύνη της πανδημίας, είναι το τρομερό πράγμα της πανδημίας» είπε κλείνοντας ο Heredia.