της Ειρήνης Κοσμά

«Μπορούμε να φανταστούμε την τέχνη να αναπτύσσεται χωρίς κάποιες βασικές προϋποθέσεις ελεύθερης έκφρασης; Μπορούμε να φανταστούμε τον καλλιτέχνη να δρα υπό συνθήκες λογοκρισίας, καταστολής και καταπίεσης; Η απάντηση και στα δύο ερωτήματα είναι καταφατική. Ακόμα και στις πιο σκοτεινές περιόδους της ανθρωπότητας, από την αρχαιότητα ως τις μέρες μας, οι καλλιτέχνες, βαδίζοντας ακόμα και στο περιθώριο της κοινωνίας, αρνούνται τους όρους και τα όρια των κάθε μορφής περιορισμών και ενώ αγωνίζονται για την ελευθερία της Τέχνης, στην ουσία, δημιουργούν τις προϋποθέσεις για την τέχνη της Ελευθερίας, όχι μόνο στην καλλιτεχνική σφαίρα, αλλά σαφώς στην πολιτική και την κοινωνική. Στους καιρούς της βαρβαρότητας που ζούμε, η τέχνη, από την ίδια της τη φύση οφείλει να υπερασπίζεται την ελεύθερη ζωή της ανθρώπινης ψυχής και του πνεύματος».

Με αυτό τον πρόλογο του σκηνοθέτη Σάββα Στρούμπου στο πρόγραμμά του, το 3ο Φεστιβάλ Εταιρικών Θιάσων του Σωματείου Ελλήνων Ηθοποιών (ΣΕΗ), δίνει το στίγμα της φετινής διοργάνωσης… αν όχι μιας ολόκληρης εποχής. Η φετινή γιορτή των θιάσων είναι επετειακή, καθώς συμπληρώνονται 40 χρόνια (1975-2016) από την επανασύσταση του Οργανισμού Εταιρικών Θιάσων (ΟΕΘ) μετά τη μεταπολίτευση και είναι αφιερωμένη στην ελεύθεση έκφραση στο θέατρο και στην Τέχνη.

Τι είναι όμως οι εταιρικοί θίασοι και ποιά η ανάγκη για την ύπαρξη του εν λόγω Φεστιβάλ; Δημιουργήθηκαν για την αντιμετώπιση του προβλήματος της ανεργίας, που απασχόλησε τους ηθοποιούς από πολύ νωρίς. Μια πρώτη προσπάθεια ίδρυσης των εταιρικών θιάσων εντοπίζεται ήδη από το 1918, δηλαδή λίγο μετά την ίδρυση του Σωματείου Ελλήνων Ηθοποιών το 1917.

Οι θίασοι των ηθοποιών

Η πορεία τους είναι παράλληλη με του Σωματείου Ηθοποιών, καθώς ανήκουν στο ΣΕΗ, εξηγεί στο ThePressProject ο Ανδρέας Κουτσουρέλης, αναπληρωτής Γενικός Γραμματέας – Έφοροςτου ΟΕΘ. Στις σημερινές συνθήκες της κρίσης, μετά βίας επιβίωνουν περίπου 14, εκ των οποίων μόνο οι εννέα διαθέτουν έτοιμες παραγωγές και συμμετέχουν στο Φεστιβάλ.

Ως προς το πλαίσιο λειτουργίας των εταιρικών θιάσων, ισχύουν τα εξής:

• Κάθε θίασος αποτελείται από μέλη του Σωματείου Ηθοποιών και δεν είναι εκμισθωμένος από εργοδότη
• Ο θίασος λειτουργεί επί τη βάσει μεριδίων και όλα τα μέλη του είναι ισότιμα, ως προς την καλλιτεχνική συμμετοχή και τις οικονομικές αποδοχές τους
• Ο κάθε θίασος διαθέτει τουλάχιστον τέσσερα μέλη, στα οποία διασφαλίζονται πλήρως μισθολογικά και ασφαλιστικά δικαιώματα.

Αυτούς τους στοιχειώδεις κανόνες για τη λειτουργία των θιάσων, που η ελεύθερη αγορά έχει προ πολλού «ξεπεράσει», αγωνίζονται να διασφαλίσουν τα μέλη και η διοίκηση του Σωματείου Ηθοποιών και φυσικά, ο ΟΕΘ. Ωστόσο η προσπάθεια γίνεται κάθε χρόνο πιο δύσκολη.

Το ταμείο… μείον

Με την κατάργηση του Οργανισμού Εργατικής Κατοικίας, ο οποίος  διέθετε δελτία θεατρικών παραστάσεων, καταργήθηκε και ο βασικός πόρος του ΟΕΘ και κατ’ επέκταση των θιάσων. Και αυτό, διότι μέρος των εσόδων από τα εργατικά εισιτήρια διατίθενταν για την ασφαλιστική κάλυψη των μελών των εταιρικών θιάσων.

Έτσι, προέκυψε η ανάγκη για τη δημιουργία του Φεστιβάλ, το οποίο χρηματοδοτείται από το αποθεματικό του ΟΕΘ.

Με τα πενιχρά μέσα που διαθέτει ο οργανισμός, την πρώτη χρονιά παρείχε σε κάθε θίασο που συμμετείχε, 50 ένσημα για κάθε ηθοποιό, ενώ τη δεύτερη, αγόρασε τις παραστάσεις των θιάσων που συμμετείχαν, ως μια μικρή βοήθεια στο έργο τους.

Παράλληλα, οι διοργανωτές φιλοδοξούν μέσω του Φεστιβάλ να διασφαλίσουν χορηγίες και ενισχύσεις, προκειμένου να συνεχίσουν τη στήριξη. Το εγχείρημα αποδεικνύεται αρκετά δύσκολο.

Φέτος, το ταμείο του ΟΕΘ βρίσκεται στο κόκκινο, τονίζει ο Α. Κουτσουρέλης, προειδοποιώντας ότι τα χρήματα που υπάρχουν επιτρέπουν τη συνέχιση της διοργάνωσης το πολύ για άλλα δύο χρόνια.

Ο αναπληρωτής ΓΓ του ΟΕΘ κρούει καμπανάκι κινδύνου για το μέλλον του Φεστιβάλ, αλλά και της πολιτιστικής δημιουργίας γενικά, με δεδομένο και το 0,2% της χρηματοδότησης από τον κρατικό προϋπολογισμό.

Φτερά ελευθερίας

Παρά τις δυσμενείς οικονομικές συνθήκες, ο ΟΕΘ δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην ανάγκη της συνέχισης του θεσμού των εταιρικών θιάσων. Ο Σάββας Στρούμπος στο κείμενο με το οποίο προλογίζει το Φεστιβάλ αναφέρει:

«Στην εποχή μας, στον χώρο της τέχνης και όχι μόνο, ζούμε μια δομική αντίφαση, προϊόν και αυτή της βαθιάς κρίσης του καπιταλισμού: Ελλείψει της οποιασδήποτε μέριμνας από πλευράς της πολιτείας, το μεγαλύτερο μέρος της καλλιτεχνικής δημιουργίας στηρίζεται, χρηματοδοτείται και κατά συνέπεια, ελέγχεται από επιχειρηματικούς ομίλους και ιδρύματα. Σήμερα, η έννοια της ελευθερίας της τέχνης είναι ένα από τα μεγάλα άλλοθι των παραπάνω φορέων:  ‘Πολιτικό θέατρο’ από τη μία ‘γιατί το μαγαζί είναι γωνία’, ξέπλυμα χρήματος από την άλλη. Ίσως πρέπει να αρχίσουμε και πάλι να σκεφτόμαστε και να πράττουμε με όρους αντι-κουλτούρας. Με αυτή την έννοια, η πλήρης ανεξαρτησία της τέχνης και των καλλιτεχνών είναι απαραίτητη. Και μόνο εφόσον τολμήσουμε να συναντηθούμε και να κινηθούμε προς αυτή την κατεύθυνση, καλλιτέχνες και θεατές, θα ανοίξει η φαντασία μας και θα γεννηθούν νέοι τρόποι καλλιτεχνικής δημιουργίας, αλλά και θα αρχίσουμε να ζούμε σύμφωνα με την τέχνη της Ελευθερίας, για το κάθε άτομο ξεχωριστά και για την κοινωνία ως σύνολο».

Το 3ο Φεστιβάλ Εταιρικών Θιάσων, εκτός από τις χρηματοδοτικές ανάγκες που φιλοδοξεί να εξυπηρετήσει, ως θεατρική πράξη, αποτελεί το πιο δυνατό επιχείρημα για την αναγκαιότητα ύπαρξης εταιρικών θιάσων των ηθοποιών. Φρέσκιες ιδέες, κέφι και ενέργεια που ξεχειλίζει στη σκηνή, από ανθρώπους που αγαπούν το θέατρο και το αποδεικνύουν στην πράξη.

Η είσοδος σε όλες τις παραστάσεις είναι δωρεάν. Απαραίτητη κράτηση θέσης στα τηλέφωνα 210-3833742 και 210-3817369

Αναλυτικά, το πρόγραμμα:

1. ΟΜΑΔΑ ΚΡΙΣΗΣ  
«Ειρήνη» Αριστοφάνη, Διασκ. Γ. Καλαντζόπουλου
(Παιδικό-Πρωί) Κυριακή 10/4

2. ΟΜΑΔΑ ΘΕΣΗ                                                                                           
«Όνειρο Καλοκαιρινής Νύχτας» του William Shakespeare    
Κυριακή 10/04

3. 4FRONTAL                                                                                             
«Οικογένεια Μπες-Βγες»  Διασκ. του μυθιστ. του Γιάννη Ξανθούλη     
Δευτέρα 11/4

4. aRT      
«The Lyons» του Nicky Silver                                                                    
Τρίτη  12/4

5. ΣΥΝΑRΤΗΣΗ
«Ράφτης Γυναικών» του Ζωρζ Φεϋντώ                                                  
Τετάρτη 13/4

6. ΟΜΑΔΑ ΔΥΝΑΜΟ                                                                                            
«Αποσύμπλεξη» του Remi De Vos                                                            
Πέμπτη 14/4

7. ΟΜΑΔΑ ΓΕΦΥΡΑ                                                                                              
«Sex Cells» (Τα Μωρά της Αφροδίτης) της Anna Longaretti            
Παρασκευή 15/4

8. ΣΥΝ-ΘΗΚΗ                                                                                               
«ΦΡΟΥΡΑ ΣΤΟ ΡΗΝΟ» της Λίλιαν Χέλμαν                                          
Σάββατο 16/4

9. ΣΗΜΕΙΟ ΜΗΔΕΝ
«Αποστολή» του Χάινερ Μύλλερ
Κυριακή 17/4