Για αυτά που πιστεύουμε πως έχουν σημασία

του Αντώνη Φάρα

Έχουμε την χαρά αυτή τη κουβέντα να την ανοίγουν η Αλίκη Κοσυφολόγου, ο Θανάσης Καμπαγιάννης, η Βαγγελιώ Σωτηροπούλου και ο Γιώργος Βασσάλος. Συντρόφισσες/οι με διαφορετικές πολιτικές διαδρομές, ο καθένας/μία τους όμως με μια πολυτιμή ανιδειοτέλεια στην υποστήριξη της πλευράς των αγώνων.

Αυτή την πλευρά είναι που θέλουμε να δείξουμε, να δυναμώσουμε, να την συγκροτήσουμε ώστε να γίνει ορατή η πολιτική της σημασίας. Ενάντια σε μία μοιραλατρία του μικρότερου κακού ή της αέναης προσμονής γεγονότων, θέλουμε να καταθέσουμε μια πρόταση που νομίζουμε ότι θέτει μία νέα φιλοδοξία για την αριστερά, με αφορμή τις ευρωεκλογές: την φιλοδοξία του να σκέφτεται και να σχεδιάζει με όρους κοινωνικής πλειοψηφίας.

Όχι γιατί δεν δεν γνωρίζει τους συσχετισμούς, τις δυσκολίες και τις αδυναμίες της αλλά γιατί, όπως έγραφε ο Τρόντι:

“η έννοια του κομμουνισμού είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την πλειοψηφία. Δεν γίνεται να την εκχωρούμε σε μια πρωτοπορία,σε μια μειοψηφία,σε μια γκρούπα.

Είναι κάτι που εξορισμού απαιτεί μια τεράστια δύναμη,όπως τεράστια είναι και η φιλοδοξία του κομμουνιστικού πλάνου”.

Σε αυτή τη προσπάθεια καταγράφω κάποιες συλλογικές μας σκέψεις σαν προσκλητήριο διαλόγου. Με την διάθεση τα λόγια να γίνουν πράξεις.

Τι συμβαίνει στην Ευρώπη;

Ιδιαίτερα μετά τον COVID, οι δυτικές κοινωνίες βρίσκονται μπροστά σε μία ερώτηση: γιατί πάνε, ταυτόχρονα, τόσα πολλά πράγματα στραβά; Σε αντίθεση με κοινωνικές συνθήκες τα προηγούμενα χρόνια (όπως η λιτότητα και ο διαχωρισμός ευρωπαικού νότου-βορρά), πλέον αναδεικνύονται ζητήματά σε όλη την ήπειρο με παρεμφερή τρόπο. Κρισιακά επεισόδια αναπτύσσονται στην οικονομία (πληθωρισμός και ύφεση), στο περιβάλλον (κλίμα και πανδημία) και στην γεωπολιτική (πόλεμος και διεθνείς διαιρέσεις). Παράλληλα όμως, ευτυχώς, αναπτύσσονται και κινήματά/πρωτοβουλίες αμφισβήτησης (όπως οι νέες μορφές περιβαλλοντικής δράσης σε δυτικές χώρες, το αντιπολεμικό κίνημα), οι οποίες αδυνατούν να συναντηθούν.

Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, αναπτύσσονται δύο μεγάλες πολιτικές ομαδοποιήσεις. Από την μία, όσοι/ες προσπαθούν να αναπτύξουν τεχνοκρατικές λύσεις για την διαιώνιση της κερδοφορίας του κεφαλαίου συγχρόνως με τη προσαρμογή για μία ενδεχόμενη κρίση. Από την άλλη, όσοι/ες ενσωματώνονται γύρω από την έννοια των πολυκρίσεων και προσπαθούν να θέσουν ζητήματά ρύθμισης και νεο-κενσυανών πολιτικών. Η αντιπαράθεση αυτή θα εκφραστεί στις ευρωεκλογές (των οποίων ο τρόπος διεξαγωγής αλλάζει σε πολλές χώρες – όχι, τυχαία) και θα αποκρυσταλλωθεί στις θέσεις για την ενεργειακή μετάβαση, για το Ταμείο Ανάκαμψης και για τον σχεδιασμό των ενωσιακών προγραμμάτων επιχορηγήσεων, για την τραπεζική πολιτική αλλά και για την γεωπολιτική στάση. Δυστυχώς, δεν υπάρχει ένας τεκμηριώμενος αριστερός δρόμος αυτή τη στιγμή – τουλάχιστον ένας που να είναι πιο κοντά σε εμάς και να έχει μία ζωτική ορατότητα. Αντίθετα, ρεύματα στρέφονται μεταπανδημικά προς την ακροδεξιά, η οποία μοιάζει να μετασχηματίζει τις αιχμές της διεθνώς.

Ενδεικτικό είναι ότι, σε πάλαι ποτέ κραταιές οικονομίες όπως της Ιταλίας, το Ταμείο Ανάκαμψης αποτέλεσε κεντρικό επίδικο των πρόσφατων εθνικών εκλογών και έγιναν απευθείας επεμβάσεις από τις Βρυξέλλες. Μέχρι τότε φαίνεται ότι η ιταλική κυβέρνηση θα δυσκολευτεί να αποκτήσει πρόσβαση στο 50% περίπου του μεριδίου της Ιταλίας στα κεφάλαια ανάκαμψης από την ΕΕ. Βλέπουμε σε αυτό το παράδειγμα, μία αντιστροφή του τρόπου άσκησης δημοσιονομικής πειθαρχίας: αντί της δημοσιονομικής λιτότητας με συρρίκνωση των κρατικών παροχών, αναπτύσσεται ο εκβιασμός στη βάση της πρόσβασης στην “ανάκαμψη” ή όχι. Αυτή η πρόσβαση είναι καθοριστική για την επιβιώση των ευρωπαϊκών κρατών, σε μία συνθήκη που:

• Το παγκόσμιο εμπόριο μειώνεται με τον ταχύτερο ρυθμό από την εποχή της πανδημίας. Η Κίνα, ο μεγαλύτερος εξαγωγέας αγαθών στον κόσμο, σημείωσε ετήσια πτώση 1,5%, η Ευρωζώνη συρρίκνωση 2,5% και οι ΗΠΑ μείωση 0,6%.
• Ο ΟΟΣΑ εκτιμά ότι ο πληθωρισμός δεν θα επιστρέψει σύντομα στα προ της πανδημίας επίπεδα, οπότε οι κεντρικές τράπεζες πρέπει να διατηρήσουν τα επιτόκια σε υψηλά επίπεδα.
• Υπάρχει η αποδυνάμωση της κυριαρχίας των ΗΠΑ στις παγκόσμιες υποθέσεις. Η “παγκοσμιοποίηση” του εμπορίου και της οικονομίας τα τελευταία 40 χρόνια υπό την ηγεμονία των ΗΠΑ έχει κλονιστεί. Η ικανότητα του αμερικανικού κεφαλαίου να επεκτείνει τους παραγωγικούς πόρους και να διατηρήσει την κερδοφορία έχει μειωθεί.

Τα παραπάνω είναι σημαντικά καθώς δείχνουν την ειδική συνθήκη που επικρατεί: αυτό που έχει γίνει ορατό ως σημερινή κρίση δημοκρατικού ελλείματος στην ΕΕ καθώς και το σύμπλεγμα των μεταβολών που γίνονται αντιληπτές ως κρίσεις, είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με το καθεστώς συσσώρευσης. Η ανεξέλεγκτη χρηματιστικοποίηση κατακλύζει το πολιτικό πεδίο, μειώνοντας τις εξουσίες του σε σημείο που να μην μπορεί να επιλύσει πιεστικά προβλήματα, συμπεριλαμβανομένων εκείνων, όπως η κλιματική αλλαγή, που θέτουν σε κίνδυνο τις μακροπρόθεσμες προοπτικές της συσσώρευσης, για να μην αναφέρουμε τη ζωή στον πλανήτη Γη. Σε αυτή τη φάση του καπιταλισμού, όπως και σε κάθε άλλη, η δημοκρατική κρίση δεν είναι απλώς τομεακή, αλλά μια πτυχή ενός ευρύτερου συμπλέγματος κρίσεων που περιλαμβάνει και άλλες πτυχές -οικολογικές, κοινωνικο-αναπαραγωγικές και οικονομικές. Άρρηκτα συνυφασμένη με αυτές τις άλλες, η σημερινή δημοκρατική μας κρίση αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της γενικής κρίσης του χρηματιστικού καπιταλισμού. Δεν μπορεί να επιλυθεί χωρίς την επίλυση της γενικής κρίσης – άρα χωρίς να μετασχηματιστεί ριζικά η υπάρχουσα κοινωνική τάξη.

H διαδικασία κατά την οποία η γενική κρίση οδηγεί σε κοινωνική αναδιοργάνωση έχει διαδραματιστεί αρκετές φορές στη σύγχρονη ιστορία – σε μεγάλο βαθμό προς όφελος του κεφαλαίου. Ό,τι κι αν συμβεί, ένα πρέπει να μας είναι ξεκάθαρα: τέτοιες κρίσεις δεν συμβαίνουν κάθε μέρα. Ιστορικά σπάνιες, αντιπροσωπεύουν σημεία καμπής στην ιστορία του καπιταλισμού, στιγμές απόφασης όπου η μορφή της κοινωνικής ζωής είναι υπό αμφισβήτηση.

Σε τέτοιες στιγμές, τα ερωτήματα  είναι:

Ποιος θα καταφέρει να οικοδομήσει μια βιώσιμη αντιηγεμονία και σε ποια βάση;

Ποιος, με άλλα λόγια, θα καθοδηγήσει τη διαδικασία του κοινωνικού μετασχηματισμού, προς όφελος ποιου και με ποιο σκοπό;

Η παρουσία μας και η ενδεχόμενη παρέμβαση μας στις ευρωεκλογές γίνεται κάτω από αυτή τη συνθήκη – όχι επειδή εμείς (θα) το θέλαμε αλλά γιατί ο αντιπάλος πρέπει είτε να κινηθεί είτε να υποχωρήσει. Για να είναι η αριστερά επίκαιρη ξανά, πρέπει να σηκώσει το γάντι.

Τι συμβαίνει στην Ελλάδα;

Το ευρωπαικό και διεθνές σύμπλεγμα κρίσεων, επηρεάζει άμεσα και την χώρα. Το πιο απλό και σύνηθες, είναι ότι επιτρέπει στις κυβερνήσεις Μητσοτάκη να εμφανίζονται ως “καλοί καπεταναίοι σε φουρτουνιασμένες θάλασσες”. Η προσφιλής και συνήθης απάντηση των κυβερνήσεων αυτών, ήταν/είναι και μάλλον θα παραμένει: “κάναμε ότι μπορούσαμε, αλλά αυτά έρχονται απ΄το εξωτερικό”. Αυτή η αφήγηση έχει ριζώσει – σε κάποιο βαθμό- και σε κομμάτια της κοινωνίας που αντιπαθούν την διακυβέρνηση ΝΔ αλλά συναινούν στη λογική της διατήρησης της (μίζερης) σταθερότητας που εξασφαλίζει. Για αυτό το λόγο, δεν έχει συγκροτηθεί ένα λαϊκό κίνημα αντιπαράθεσης με την κυβέρνηση είτε σε κινηματικό επίπεδο είτε εκφραζόμενο μέσα από την κάλπη.

Αυτή η συναίνεση στη σταθερότητα, δεν είναι φυσικά μια “ελληνική” ή κοινωνική παθολογία. Είναι μία φαινομενικά λογική στάση – μικροαστών, αγροτών αλλά και φτωχών-  αν διαισθάνονται ότι εκεί έξω τα πράγματά είναι σκούρα, γιατί να ρισκάρουν; Αν θέλουμε να αντιστρέψουμε αυτό το φαινόμενο, το πολιτικό καθήκον μας δεν είναι η αναπαραγωγή της ρητορικής των προηγουμένων ετών ως πολιτικό πρόγραμμα (πχ έξοδος από την ΕΕ, έξοδος από το ευρώ). Τα αιτήματά της αριστεράς (πρέπει να) λαμβάνουν υπόψιν τόσο το επίπεδο συνείδησης του λαού στη δεδομένη στιγμή που εκφέρονται, όσο και την ύπαρξη κρουστικών αιτημάτων/πρακτικών που θα στράφουν στην περαιτέρω πολιτικοποίηση όσων, ταξικά ή κοινωνικά, θεωρεί ότι αποτελούν κρίσιμη μαζα (πχ.νεολαία) για τα επόμενα βήματα.

Το πολιτικό καθηκόν, λοιπόν, αλλά και ο τρόπος άσκησης του σήμερα, περνάει μέσα από τη δημιουργία νέων αφηγήσεων και νέων αιτημάτων. Η πολλαπλότητα των κρίσεων, το δημοκρατικό έλλειμα, η σύνδεση τους με τη περιόδο οικονομικού και κοινωνικού μετασχηματισμού, είναι καθοριστικοί παράγοντες για τη συγκρότηση αφήγησης, και, εν τέλει, γραμμής. Έτσι, για αρχή, στην Ελλάδα, πρέπει να δείξουμε τις συνδέσεις: και οι καπετάνιοι είναι κακοί (εκάστοτε κυβέρνηση), και η θάλασσα είναι φουρτονιασμένη (συγκυρία). Μάλλον όμως δεν είναι γερό ούτε το πλοίο (η καπιταλιστική απάντηση).

Χρησιμοποιούμε αυτή την αλληγορία για να δείξουμε την ενότητα των επιχειρήματων: δεν μπορείς να λές/βλέπεις μόνο κάποια/ο από τα συστατικών. Αυτή η έλλειψη ήταν καθοριστική για τις απώλειες που γνώρισαν οι περισσότερες δυνάμεις της αριστεράς στις πρόσφατες βουλευτικές εκλογές. Είτε ο ΣΥΡΙΖΑ που έβαλλε αποκλειστικά κατά του Μητσοτάκη και δεν είχε απάντησει στο “τι θα κάνατε διαφορετικά, αφού έρχονται απ’εξω αυτά;”. Είτε το ΜέΡΑ25-ΣγτΡ που δεν έπεισε την κοινωνία με την πρόταση του για “πραγματική ρήξη” με αναφορές στο 2015 και τη πρόσπαθεια ανάδειξης του σε “μέτωπο των δικαιωμένων ηττημένων του τότε ”. Είτε οι δυνάμεις της εξωκοινοβουλευτικής αριστεράς που δεν αναγνωρίζουν διαχωρισμούς μεταξύ των συστατικών. Είτε άλλες δυνάμεις της εξωκοινοβουλευτικής αριστεράς (όπως εμείς) που δεν μπόρεσαν να συμμετάσχουν για πρακτικούς/πολιτικούς λόγους ετοιμότητας.

Αυτή τη φορά, φιλοδοξούμε ανοίγοντας την κουβέντα έγκαιρα, να απάντησουμε στα ερώτηματά παρέμβασης – κινούμενοι/ες από την επιθυμία για μία τέτοια παρέμβαση. Αυτό δεν το κάνουμε επειδή η αποδιάθρωση του ΣΥΡΙΖΑ ανοίγει κάποια κερκόπορτα για να “μαζέψουμε” κόσμο. Θέλουμε να πιστεύουμε ότι έχουμε τη πολιτική πείρα, μετά από μία σειρά λαθών/αδυναμίων (απαραίτητα για κάθε διαδικασία μάθησης και αλλαγής), να εντοπίσουμε το πολιτικό κενό και να διατυπώσουμε μία πρόταση δράσης – τόσο για την οργάνωση μας όσο και για την αριστερά που θέλει να βγει στο προσκήνιο και αντιλαμβάνεται τις κοινωνίες δυνατότητες για να το κάνει.

Η πρόταση μας: Να δουλέψουμε για να γίνει η αριστερά επίκαιρη ξανά.

Η πρότασή μας, όπως αναλύεται στο κείμενο παρουσίασης της αλλά και στο παρόν κείμενο,  αφορά το τί και το πως και όχι το «με ποιες δυνάμεις».

Θα καταθέσουμε μέσα εκδηλώσεις σε όσο των δυνατών περισσότερες πόλεις, μια πρόταση για μια αριστερή, εναλλακτική λίστα στις ευρωεκλογές. Η πρόταση θα προσπαθήσουμε να είναι ολοκληρωμένη – δηλαδή να εντοπίσει και να αναπτύσσει εισαγωγικές θέσεις για τα ζητήματα –  αλλά ανοικτή ως προς συνδιαμόρφωση.

Το πολιτικό πλαίσιο θα περιλαμβάνει συγκεκριμένες θεματικές, με βασικές αιχμές: το οικολογικό, το οικονομικό ζήτημα, το αντιπολεμικό, την υπεράσπιση των πολιτικών ελευθεριών και κοινωνικών δικαιωμάτων, την άρση της έμφυλης καταπίεσης. Η ευρωπαική διάσταση κάθε ζητήματος θα αναδεικνύεται ως κομμάτι της καταγραφής/αντίδρασης επί του μετασχηματισμού που αντιμετωπίζουν οι κοινωνίες.

Η σύνταξή του θα αποτελεί διαδικασία προτεραιοποίησης, επιλογής και συνάρθρωσης αιτημάτων, αντί για ιδεολογικό ή πολιτικό αυτοπροσδιορισμό. Το κεντρικό θέμα που θα ενώνει τις θέσεις μας είναι η στροφή στο συγκεκριμένο και κατ’ επέκταση η προσπάθεια να επιστραφεί η πολιτική στα χέρια αυτών που τη χρειάζονται για να επιβιώσουν.

Το ψηφοδέλτιο μας θα απευθύνεται κατά προτεραιότητα και σε αγωνίστριες/στες της αριστεράς, των κοινωνικών κινημάτων που δεν είναι ενταγμένοι σε οργανώσεις και θα τους αντιμετωπίζει όχι ως προβεβλημένα άτομα, αλλά σαν ίσους.  Θα κάνει ένα άλμα πίστης, γνωρίζοντας ότι άνθρωποι στους οποίους θα απευθυνθούμε είναι μαζί μας σε δεκάδες αγώνες – είτε στο φεμινιστικό, είτε στο προσφυγικό, είτε στο κίνημα υπεράσπισης των πολιτικών και κοινωνικών δικαιωμάτων.

Για εμάς ζητήματά όπως το πολιτικό πλαίσιο, η φυσιογνωμία, ο τρόπος λειτουργίας, οι δυνατότητες για την επόμενη μέρα είναι κομβικά συστατική αυτής της πρότασης.

Με γνώμονα όλα αυτά τα παραπάνω, συμπληρώνω κάποια σημεία από την πρόταση μας που κρίνουμε ως αναγκαία:

• Ακόμα και η πιο πλήρης συνένωση των ενεργών αυτή τη στιγμή αριστερών δυνάμεων δεν αρκεί. Χρειάζεται η πρόταση μας να κοιτάει προς τον κόσμο του αγώνα και προς το κόσμο που δεν τον χωράει η σημερινή κοινωνική και πολιτική συνθήκη.
• Υπάρχει ανάγκη για κάτι που είναι και φαίνεται νέο, χωρίς φυσικά να ακυρώνεται καμία δύναμη, η ιστορία και η δυναμική της. Απαιτείται όμως μια νέα ταυτότητα, με νέο κοινό όνομα, που θα συμβολίζει το από κοινού συμφωνημένο στίγμα. Φυσικά θα πρόκειται για ένα μετωπικό κατέβασμα, ωστόσο αυτό δεν πρέπει να παρουσιάζει την εικόνα μιας προεκλογικής συνεργασίας-συγκόλλησης.
• Έχει μεγάλη σημασία για ένα τέτοιο κατέβασμα η πανελλαδική παρουσία, η οργανωτική και οικονομική προετοιμασία και η ενεργή συμμετοχή ανένταχτων αγωνιστών και αγωνιστριών στη διαδικασία συγκρότησης, μέσα από ανοιχτές εκδηλώσεις και συζητήσεις. Επιδιώκουμε ένα ψηφοδέλτιο αγωνιζόμενων ανθρώπων της Αριστεράς και των κινημάτων και όχι σε μια απλή συνεργασία οργανώσεων.
• Η πρόταση αυτή πρέπει να αντιμετωπίζει ισότιμα τα κινήματα και να έχει μια διαφορετική ηθική απέναντι τους. Να προσφέρει σε αυτά ανιδιοτελώς πόρους, δυνάμεις και να τα ενδυναμώνει στο πλαίσιο κοινών αγώνων. Η αξιοπιστία ενός αριστερού χώρου δεν περνά μόνο μέσα από το πρόγραμμά του αλλά κυρίως μέσα από την εμπιστοσύνη που εμπνέει ότι μπορεί να συμβάλλει αποτελεσματικά υπέρ των κοινωνικών διεκδικήσεων.
• Το εγχείρημα πρέπει να διέπεται από τη λογική της δημοκρατίας και της διαφάνειας. Να κάνει βήματα συμμετοχικότητας και να δίνει χώρο έκφρασης. Αυτό μπορεί να αποτελέσει σημαντικό εργαλείο εμπλοκής και στη παραγωγή θέσεων αλλά και στην κινητοποίηση σε τοπικό επίπεδο. Ξέρουμε ότι αυτό δεν είναι καθόλου απλό, πρέπει όμως να αναζητήσουμε τους τρόπους.
• Η προσπάθεια πρέπει να βασιστεί σε συλλογικές διαδικασίες και αντίστοιχη εκπροσώπηση με ποσόστωση φύλου. Αυτό δίνει σημαντικό πλεονέκτημα στα κατεβάσματα της αριστεράς, αποπνέοντας μια διαφορετική αντίληψη για την πολιτική και απαντώντας με θετικό τρόπο στην κρίση αντιπροσώπευσης.
• Όλοι/ες να δεσμευτούν σε μία συλλογική γραμμή και να εναλλάσσονται στην δημόσια εκπροσώπηση του εγχειρήματος. Οι ανένταχτοι/ες υποψήφοι/ες δεν πρέπει να αντιμετωπίζονται ως προβεβλημένα άτομα-πηγές ψήφων, αλλά σαν ίσοι/ες.
• Σε περίπτωση εκλογής ξεκινάμε με τη βούληση οι θέσεις αυτές να καλυφθούν από πρόσωπα κοινής αποδοχής και με κοινή διάθεση μέρους της χρηματικής αποζημίωσης των ευρωβουλευτών σε κινηματικές διαδικασίες της επόμενης πενταετίας. Πρέπει να επιδιώξουμε να αξιοποιηθεί η λογική της εναλλαγής στη διάρκεια της θητείας στην ευρωβουλή, στο βαθμό που αυτό είναι εφικτό.

γιατί μπορεί να έχουν σημασία αυτά που λέει μία από τις τόσες οργανώσεις της αριστεράς;

Η Αναμέτρηση είναι μια μικρή οργάνωση, με δύο χρόνια περίπου ζωής.

Γιατί δεν καθόμαστε ήσυχοι, να αφήσουμε αυτά τα πράγματά σε πιο “μεγάλους”;

Γιατί εμείς που αυτοπροσδιοριζόμαστε ως αριστεροί ή/και κομμουνιστές ενδιαφερόμαστε για τις ευρωεκλογές, μιας ένωσης και ένος πλέγματός εξουσίας που αντιμαχόμαστε;

Γιατί συνδέουμε την επόμενη μέρα της αριστεράς με μια ακόμη εκλογική μάχη;Γιατί θέτουμε ένα ερώτημα που λείπει και μία απάντηση που μπορεί να εμπνεύσει.

Αναρωτιόμαστε αν:

Μπορεί ο κόσμος της εργασίας, τα κινήματα ενάντια στις ανισότητες, την πατριαρχία, την κλιματική κατάρρευση και τον πόλεμο, οι αριστερές, αντικαπιταλιστικές και κομμουνιστικές δυνάμεις να διαμορφώσουν μια εναλλακτική αγώνα και διαφορετικής προοπτικής;

Μπορούν να «πάρουν προβάδισμα» από τον σκοταδισμό, τη μισαλλοδοξία, τον «εμφύλιο των φτωχών», την ιμπεριαλιστική επιθετικότητα και τη φασιστική απειλή, ανοίγοντας τον δρόμο για ένα ένα μέλλον ισότητας, ελευθερίας, ειρήνης και προστασίας του περιβάλλοντος;

Και απαντάμε πως ναι.

Αρκεί να υπάρχει σχέδιο, πλαίσιο, κοινή προσπάθεια, πίστη στις δυνατότητες των πολλών να αλλάζουν μέρα με τη μέρα την κοινωνία!

Δείτε περισσότερα εδώ: https://www.facebook.com/events/2030826410718058
Και εδώ https://anametrisi.gr/na-kanoyme-ta-pragmata-na-pane-diaforetika/