«Για την πόλη μου είναι, για τη Βηρυττό»

Οι φωτογραφίες είναι του Κωνσταντίνου Ζήλου

Η φωνή της Φαϊρούζ. Να τραγουδά τη Βηρυττό. Li Beirut. Τελειώνει και ξαναρχίζει. Li Beirut. Περπατάμε με τον φωτογράφο μας, τον Κωνσταντίνο Ζήλο, μες στα κατασκότεινα στενά του τόπου της πιο μεγάλης ζημιάς, πάνω από την εστία της έκρηξης, όταν αρχίζει να ακούγεται. Γύρω μας, μες στο σκοτάδι, τα παιδιά συνεχίζουν να καθαρίζουν, να φτυαρίζουν, να σκουπίζουν. Είμαστε στην καρδιά της καταστροφής. Εκεί που σου λένε «συγγνώμη, είμαι πολύ κουρασμένος για να σας μιλήσω» και φτυαρίζουν πάλι. Στο σκοτάδι μέσα, στο απόλυτο σκοτάδι που το σπάνε μόνο τα φώτα των αυτοκινήτων. Κι ύστερα, Li Beirut… ακολουθούμε τη μουσική, που ακούγεται όλο και πιο δυνατά, εκεί, στην ερειπωμένη οδό της Αρμενίας, μες στο σκοτάδι. Ένα αυτοκίνητο, φορτηγάκι ενάμισυ τόνου, γράμματα αράβικα πάνω, στην σκεπή του ηχεία τεράστια. Li Beirut. Πίσω του ψηλός, με λευκό γένι περιποιημένο, όμορφος, ο κύριος Ρέμι. «Βάζετε μουσική για τους ανθρώπους που δουλεύουν εδώ;». Όχι, «Για την πόλη μου βάζω μουσική, για τη Βηρυττό. Γι’ αυτό είναι λυπημένη». Η Φαϊρούζ, ξανά και ξανά.

Για τους ανθρώπους έχει φέρει φαγητό και νερό – η μουσική είναι για την πόλη. Ο κύριος Ρέμι έχει εστιατόριο. Όχι, δεν έπαθε τίποτε, μια χαρά το μαγαζί. Δεν το ανοίγει όμως. Τον χρειάζεται η πόλη του τώρα. Κάθε μέρα, μαζί με τους εργαζόμενούς του, έρχονται εδώ. Με δύο φορτηγάκια. Ένα για τη Φαϊρούζ. Κι ένα γεμάτο φαγητό, σάντουιτς, και ψυγεία με μπουκαλάκια κρύο νερό.

Για τη Βηρυτό,
Απ’ την καρδιά μου χαιρετάω τη Βηρυτό,
τη θάλασσα της και τα σπίτια που είναι εδώ,
το βράχο που θυμίζει γέρο ναυτικό,

Η πόλη αυτή,
χτισμένη απ’ των ανθρώπων την ψυχή,
από το κρασί τους, τον ιδρώτα, το ψωμί, το γιασεμί,
Και τώρα η γεύση της,
είναι γεύση από φωτιά και καμμένη γη

Στη Βηρυτό,
οι στάχτες μαρτυρούν τις δόξες που πενθώ,
η πόλη μου τώρα έχει το φανάρι της σβηστό,
στα χέρια το αίμα των παιδιών της πορφυρό,
την πόρτα έκλεισε και στέκει μοναχή,
μέσα στη νύχτα, στο σκοτάδι το βαρύ,

Είσαι δική μου, είσαι δική μου,
είσαι δική μου, πάρε με αγκαλιά,
είσαι η σημαία μου, του αύριο το θεμέλιο,
όλα όσα διέσχισα τα χίλια κύμματα,
του λαού μου τα βάσανα ανθίσαν τελικά,
και των μανάδων άνθισαν τα δάκρυα,
Είσαι δική μου, είσαι δική μου,
έλα, πάρε με αγκαλιά!

Ο κύριος Ρέμι είναι η πόλη του. Τα παιδιά που σηκώνουν κουρνιαχτό φτυαρίζοντας είναι και αυτά η πόλη του. Ο Χασάν, που αφήνει για λίγο το φτυάρι για να μου πει ότι είναι φοιτητής, όχι εργαζόμενος όπως βιάστηκα να συμπεράνω. «Θα ήθελα να δουλεύω αλλά δεν υπάρχουν δουλειές». Θυμωμένος με τους πολιτικούς αλλά «τώρα είναι εθνική ανάγκη». Το αγόρι που σπουδάζει βυζαντινή μουσική και δε θέλει να μιλήσει ον κάμερα αγγλικά – «δεν είναι καλά τα αγγλικά μου»-, αλλά στεκόμαστε και μιλάμε δέκα λεπτά στη μέση του δρόμου. Είναι από το βόρειο Λίβανο, έρχεται να βοηθήσει. «Ερχόμαστε από παντού, είναι ανάγκη να βοηθήσουμε». Σπουδάζει βυζαντινή μουσική, πόσο αγαπάει την Ελλάδα! «Καλησπέρα!». Το λέει ελληνικά.  Και φεύγει με τους φίλους του, γελαστός – μας ευχαριστεί! Οπως και το κορίτσι με τη σημαία, η Τζενάν. «Σας ευχαριστούμε που είστε εδώ, σημαίνει τόσα πολλά για μας!». Που τι; Που προσφέρουμε την παρηγορία ότι ο κόσμος νοιάζεται.. Ο 25χρονος νέος άντρας με το ιατρικό κολλάρο στο λαιμό. «Ήμουν στο λιμάνι, δούλευα. Δεν κατάλαβα τι έγινε. εκεί που όλα ήταν ήσυχα, ξαφνικά φουπ!», ανοίγει τα χέρια του. Σκέπτομαι πόσο ντροπαλός είναι. Μου λέει σεμνά, τόσο ήσυχα, απαλά και σεμνά «δεν είναι μόνο ο λαιμός, ξέρεις, έχασα και την ακοή μου από εδώ», από το δεξί του αυτί. Συνειδητοποιώ ότι είναι εκατοντάδες οι άνθρωποι που θα έχουν πάθει το ίδιο, που θα κουβαλούν σημάδια από αυτή την έκρηξη όλη τους τη ζωή – όχι μόνο τα κοινά σημάδια, όχι, και από τα άλλα, τα απολύτως προσωπικά.

Κι όμως. Στους δρόμους της Βηρυττού, η Βηρυττός νικάει. Δεν έχει χρόνο να σκεφτεί τους πολιτικούς, κι όταν το κάνει, γιατί ρωτάει η ξένη δημοσιογράφος, μόνο περιφρόνηση έχει για αυτούς. Όχι όμως για το λαό, για τους εαυτούς τους. Ξέρουν ποιοί είναι, ξέρουν πως έχουν αγώνες νικηφόρους πίσω τους. Ξέρουν γιατί κάνουν ότι κάνουν. Και οι θυσίες τους, ε, δεν είναι και για να τις μελετάς. Είτε είναι ένα κλειστό μαγαζί κι ένα μπουκαλάκι κρύο νερό είτε ένα σεμνό «έχασα την ακοή μου, εδώ»..

«Έκαναν τους αθώους προσάναμμα για να πετύχουν τα σχέδιά τους»

Η μέρα μου όμως, οφείλει να είναι και πολιτική σήμερα. Θέλω δε θέλω. Στις 5:30μμ της Παρασκευής, τελευταίας μέρας του δημόσιου πένθους, ο Χασάν Νασράλλα, ηγέτης της Χεσμπολλάχ, απηύθυνε το διάγγελμα που περιμέναμε τρεις μέρες τώρα. Σιωπούσε ενώ η Χεσμπολλάχ είχε γίνει ήδη στόχος, το όνομά της ήταν σε τίτλους εφημερίδων και σάιτς όλου του πλανήτη. Οι θεωρίες συνομωσίας έδιναν και έπαιρναν, όλες φτιαγμένες για να στρέψουν το λαό του Λιβάνου ενάντια στη Χεσμπολλάχ. Γιατί αυτή η σιωπή του, λοιπόν; Γιατί άφησε τις μέρες να περάσουν έτσι;

Ο συνομιλητής μου γνωρίζει προσωπικά τον Νασράλλα. Και ξέρει, επίσης, πως να μιλάει στα μήντια. Μου δίνει τους τίτλους έναν έναν. Ατάκες που δεν ξεχνάς. Σαν το μεσότιτλο του άρθρου: «Έκαναν τους αθώους προσάναμμα για να πετύχουν τα σχέδιά τους» – δηλαδή, την καταστροφή του Άξονα της Αντίστασης και της Χεσμπολλάχ. Ή το «σε αυτόν εδώ τον τόπο ξέρουμε από σοκ, και ξέρουμε ότι πάντα ακολουθεί το άφτερσοκ». Ή ένα «Όλοι ήξεραν για το νιτρικό αμμώνιο. Ολοι είχαν μια βόμβα στα χέρια τους».

Γράφω στο τετράδιο, με στιγμές, όπως παλιά. Δεν επιτρέπονται κασσετοφωνάκια σε αυτή την κουβέντα. Ούτε ον ούτε οφ δε ρέκορντ. «Για σένα στα λέω». Γα το πρεςς, για να υπάρξει ανάλυση. Δεν είναι θυμωμένος ούτε λυπημένος. Λέει «Εθνική τραγωδία», σταθερά, με ευθύ βλέμμα. Διαπίστωση. Είναι λογικός. Κάνει συνδέσεις κι ερμηνεύει έτσι που μόνο εκπαιδευμένοι πολιτικοί νόες μπορούν. Τα αγγλικά του εξαιρετικά. Και «είναι περήφανος» για τις επιλογές του: «Γιατί να μη το πω; Ναι, είμαι περήφανος». Γιατί ήταν στον Άξονα της Αντίστασης πριν καν ονομαστεί Άξονας της Αντίστασης. Καθήμενη δίπλα του είμαι πια δύο βαθμούς Νασράλλα, σκέφτομαι. Και ρωτάω για τον ηγέτη που σήμερα έδωσε το στίγμα του έτσι που να στηρίξει το λαό, στηριζόμενος και ο ίδιος. Όχι ο ίδιος, με διορθώνει. Η Χεσμπολλάχ. Γιατί «κανείς δε μιλά εκ μέρους της Χεσμπολλάχ εκτός από το Νασράλλα. Όλοι οι άλλοι μιλάμε για τον εαυτό μας».

Η ανασκόπηση της τραγωδίας, της καταστροφής, η αρχή της ομιλίας Νασράλλα ήταν δημοσιογραφική σχεδόν. Ολο το ζήτημα σε μία παράγραφο. «Αντιμετωπίζουμε μια τεράστια ανθρωπιστική και εθνική καταστροφή, με όποιο μέτρο και αν έχεις. Οι μάρτυρες ξεπερνούν τους 150, οι περισσότεροι είναι λιβανέζοι, κι ένας μεγάλος αριθμός σύριων αλλά και από άλλες εθνικότητες. Χιλιάδες είναι τραυματίες, δεκάδες αγνοούμενοι. Δεκάδες χιλιάδες οικογένειες άφησαν τα κατεστραμμένα σπίτια τους. Η ζωή κι η ευημερία χιλιάδων έχει επιρρεαστεί κα ο πανικός κυρίευσε τις καρδιές εκατομμυρίων ανθρώπων.». Κι έμειναν πίσω τα συντρίμμια και η ανθρωπιστική, ιατρική και οικονομική κρίση που ξεκινούν από το χρόνο μηδέν και το σημείο μηδέν: το Λιμάνι της Βηρυττού, την Τρίτη 4η Αυγούστου 2020. «Αυτή η έκρηξη θα επιρρεάσει τις ζωές όλων των Λιβανέζων, από όπου κι αν προέρχονται». Και η Χεσμπολλάχ ήταν εκεί από την πρώτη στιγμή. Το θυμίζει. «Οι άνθρωποί μας, οι θεσμοί μας, οι επιτροπές μας». Έτρεξαν, δείχνοντας την ετοιμότητα του κόμματος να βοηθήσει, να προσφέρει, ειδικά στον τομέα της στέγασης όσων είδαν τα σπίτια τους να καταστρέφονται.

«Μακάρι οι ΗΠΑ να επέβαλλαν κυρώσεις μόνο στην Χεσμπολλάχ και όχι σε όλο το Λιβανέζικο λαό». Nα θυμόμαστε ποιός είναι ο εχθρός. Αναφορές στις ΗΠΑ και τη Γαλλία, το Μακρόν. Ειδικά για το Μακρόν, η δήλωση που κάποιοι μετέφρασαν ως θετική, μόνο αυτό δεν είναι, τολμώ να υποστηρίξω, προκαλώντας ένα χαμόγελο στον συνομιλητή μου. «Η Χεσμπολλάχ βλέπει θετικά την επίσκεψη του Γάλλου Προέδρου Μακρόν, αν γίνεται στο πλαίσιο της παροχής βοήθειας προς το Λίβανο». Συμφωνεί. Η επίσκεψη Μακρόν ήταν ντροπιαστική για το Λίβανο. «Ήρθε το ίδιο το αφεντικό να τους τραβήξει το αυτί, να τους πει ότι είναι η τελευταία τους ευκαιρία». Στην ελίτ που κατακλέβει το δημόσιο χρήμα και από πάνω πληρώνεται από τους ξένους για να σβήσει την Αντίσταση.

Ο Νασράλλα τα έβαλε με τον Τύπο. Τον κάτι παραπάνω από συστημικό. «Μπροστά σε μια τέτοια καταστροφή, όλοι σταματούν τις διαφωνίες και ενώνονται για να αντιμετωπίσουν με ενότητα την πρόκληση, μα αυτό δυστυχώς δε συνέβη μετά την έκρηξη της Βηρυττού». Βγαίνει στην αντεπίθεση. Και στοχοποιεί τον βρώμικο Τύπο του Λιβάνου, που ο ρόλος του είχε φανεί ξεκάθαρα με τις λαϊκές κινητοποιήσεις (και τα 500 εκατομμύρια του Αμερικάνου πρέσβυ που μοιράστηκαν, καθ’ ομολογίαν του, για να λασπολογούν τη Χεσμπολλάχ), όπως και τον κρατικό προπαγανδιστικό Τύπο στις χώρες του Κόλπου. Το αλ-Αραμπίγια έχει στο νου του, σκέφτομαι…

«Αμέσως μετά την έκρηξη, κάποια τοπικά και αραβικά τηλεοπτικά κανάλια, όπως και οι σελίδες των κοινωνικών δικτύων, υιοθέτησαν ένα φημολογούμενο σενάριο που υποστηρίζει ότι στην αποθήκη του λιμανιού της Βηρυττού που εξερράγη υπήρχαν πύραυλοι ή πολεμοφόδια της Χεσμπολλάχ. Αν και οι επίσημες πηγές αρνήθηκαν την παρουσία πυραύλων στο λιμάνι και επιβεβαίωσαν τα περί νιτρικού αμμωνίου .. αυτά τα κανάλια επέμεναν ότι το νιτρικό αμμώνιο το είχε βάλει εκεί η Χεσμπολλάχ για έξι χρόνια τώρα, ώστε μετά να μπορούν να κατηγορήσουν το κόμμα για την έκρηξη.. ακολουθούν το νόμο της προπαγάνδας: πες ένα ψέμμα πολλές φορές και θα το δεις να γίνεται η αλήθεια». Αυτά τα μήντια καλεί τον κόσμο να τα μποϊκοτάρει, να μην επιτρέψει να τον διχάσουν σκοτώνοντας παράλληλα την αλήθεια.

Και ύστερα το τελικό ξεκαθάρισμα: «Αρνούμαι κατηγορηματικά ότι η Χεζμπολλάχ έχει αποθήκες με πυραύλους, πυρομαχικά ή ότι άλλο… Η Χεσμπολλάχ ούτε το λιμάνι της Βηρυττού διοικεί ούτε έχει οποιαδήποτε σχέση με τη διοίκησή του. Η Χεσμπολλάχ ξέρει καλύτερα το λιμάνι της Χάιφας από το λιμάνι της Βηρυττού». Όχι, δε χρειάζεται να κατονομάσει το Ισραήλ, δε χρειάζεται να υιοθετήσει κάποια θέση. Με ένα αστείο πολλαπλώς αναγνώσιμο, είπε όλα όσα έπρεπε να πει.

«Ο Νασράλλα μιλάει όταν ξέρει τι θα γίνει στους επόμενους μήνες. Μιλάει όταν ξέρει και το άφτερσοκ του άφτερσοκ» μου λέει ο συνομιλητής μου. Αναλύει χρόνια τους λόγους του Χασάν Νασράλλα. Γνωρίζονται, «μιλούν». Γι’ αυτό και η δήλωσή του ότι, την έρευνα για τα αίτια πρέπει να αναλάβει ο στρατός του Λιβάνου μου μεταφράζεται ως τριπλό μήνυμα: μήνυμα προς το Μακρόν, και την πρότασή του για «διεθνείς ειδικούς» – η αποικιοκρατία κι ο διάολος πάντα είχαν πολλά ποδάρια -, μήνυμα προς τους διεφθαρμένους που θα κάνουν ότι μπορούν για να κουκουλώσουν τις ευθύνες τους, μήνυμα προς το λαό του Λιβάνου: εσείς μόνον μπορείτε. Γιατί ο στρατός στο Λίβανο έχει ειδική θέση, διαφορετική, είναι το σημείο που όλοι οι πολίτες ενώνονται, το σημείο που δεν υπάρχουν διαχωριστικές γραμμές.

Η επίσκεψη Μακρόν είναι το μόνο που βγάζει το νέο μου φίλο από την αταραξία του, παρατηρώ. Εκείνο το «θα επιστρέψω το Σεπτέμβριο να σας ελέγξω». Ο παλιός αποικιοκράτης, που η χώρα του καίγεται, ήρθε, έφερε το μήνυμα της αυτοκρατορίας – των ΗΠΑ -, και θύμισε ότι αυτός είναι αφεντικό των διεφθαρμένων ελίτ της χώρας. Των ελίτ που τσέπωσαν εκατομμύρια για να διαλύσουν την Χεσμπολλάχ, αλλά δεν τα κατάφεραν. Και που ο Μακρόν τους τόνισε πως «είναι η τελευταία ευκαιρία» τους, να ξεμπερδεύουν μαζί της. «Έχουν ένα χρόνο που αγωνίζονται να δημιουργήσουν ξανά χάσμα μες στο λαό ή να μας ρίξουν σε εμφύλιο, ώστε να καταστρέψουν τη Χεσμπολλάχ, να τη δουν να χάνει τη λαϊκή υποστήριξη. Κι όλο μας λένε ότι το Ισραήλ είναι έτοιμο [να την καταστρέψει]. Ε, έτοιμοι αυτοί, άλλο τόσο έτοιμοι κι εμείς»..

Με ενδιαφέρει πολύ η υπόθεση του Τύπου. Ρωτάω για αυτό. Παρακολούθησα το Αλ-Αραμπίγια από την πρώτη μέρα, με πολύ ενδιαφέρον. Ήταν οι πρώτοι που έβαλαν τα θεμέλια του «Φταίει η Χεσμπολάχ». Είναι αυτοί που μεταδίδουν ότι εκεί βρισκόταν μυστικό οπλοστάσιο της Χεσμπολλάχ – ψέμμα. Ομως ναι, εκεί βρισκόταν το νιτρικό αμμώνιο και ναι, το ήξεραν πολύ καλά οι εχθροί. Ναι, ο στόχος είναι η εξαφάνιση της Χεσμπολλάχ. Ναι, ο Τραμπ λέει αλήθεια, ήταν επίθεση. «Είναι σαφές σε όλους μας ότι στόχος είναι να δημιουργηθούν οι συνθήκες ώστε να στραφεί ο κόσμος κατά της Χεσμπολάχ».

Τα λόγια του συνομιλητή μου επιβεβαιώνει σε συνέντευξη που παραχώρησε στο uwidata η Δρ. Μάρβα Οσμάν, δημοσιογράφος και αναλύτρια, στο πλευρό της Αντίστασης. «Οι περισσότερες αραβικές χώρες του Περσικού κόλπου έχουν ξεσκιστεί να κάνουν λόγο για τη Χεσμπολλάχ, όπως και ένα σωρό σιωνιστικά έντυπα προσπαθούν να πείσουν ότι η έκρηξη έγινε σε αποθήκη όπλων της Χεσμπολλάχ. Πρόκειται για απίστευτες γελοιότητες. Όλοι γνωρίζουν ότι η συγκεκριμένη περιοχή της Βηρυττού [που έγινε η έκρηξη] δεν βρίσκεται υπό την επιρροή της Αντίστασης, ίσα ίσα που η Αντίσταση την αποφεύγει γιατί είναι μια περιοχή στην οποία δρουν πράκτορες και κατάσκοποι από κάθε μέρος του κόσμου».

Η ιστορία του Λιβάνου, δεκαετίες τώρα… Υπάρχει μια μεγάλη και παλιά αλήθεια σε αυτό – ο λόγος που μένω στο Μέηφλάουερ, κάθε φορά που έρχομαι στη Βηρυττό. Για συναισθηματικούς λόγους. Μου αρέσει να νοιώθω κομμάτι και συνέχεια της ίδιας ιστορίας: τον καιρό του εμφυλίου εδώ έμεναν οι ξένοι ανταποκριτές, συνάδελφοι έχουν γυρίσει αιμόφυρτοι στα δωμάτιά του, στο μπαρ του τα έπινε ο Ρόμπερτ Φισκ, εδώ έγραφε ο Γκράχαμ Γκρην, εδώ παρέδιδε μυστικά στους Σοβιετικούς ο Κιμ Φίλμπυ, ο κατάσκοπος του Καίμπριτζ και της Κα Γκε Μπε… Η Βηρυττός ήταν πάντα μια πόλη των κατασκόπων, των μυστικών υπηρεσιών. Και στο λιμάνι της «δρουν πράκτορες και κατάσκοποι από κάθε μέρος του κόσμου».