Την 1η Ιουνίου, 11.237 πρόσφυγες και μετανάστες/ριες στην Ελλάδα κλήθηκαν να εγκαταλείψουν τη στέγη τους, ενώ περισσότεροι/ες αναμένεται να ακολουθήσουν. Μέσα στην αβεβαιότητα του κορονοϊού που προκαλεί κινδύνους για τους πρόσφυγες και τους μετανάστες/ριες στην Ελλάδα, τώρα καλούνται να βρουν και να εξασφαλίσουν μόνοι/ες τους τη στέγασή τους.
Τον Μάρτιο του 2020, ο ελληνικός νόμος άλλαξε, με αποτέλεσμα οι πρόσφυγες και οι δικαιούχοι επικουρικής προστασίας, μετά την αναγνώριση τους, να πρέπει να εγκαταλείψουν τη στέγη τους εντός 30 ημερών. Προηγουμένως, λάμβαναν ειδοποίηση 6 μήνες πριν. Αυτό επηρεάζει εκείνους/ες που βρίσκονται σε δομές στέγασης, καταυλισμούς και άλλες εγκαταστάσεις.
Ο Υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου, Νότης Μηταράκης, αναφέρει ότι η προθεσμία της 1ης Ιουνίου ισχύει για 4000 άτομα στο σύστημα στέγασης ESTIA για «ευάλωτα» άτομα, που διεξάγει η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, για 1200 άτομα που ζουν αυτόνομα σε ενοικιαζόμενες κατοικίες, και για 6037 άτομα που διαμένουν σε καταυλισμούς, ξενοδοχεία και άλλες εγκαταστάσεις. Διακόπτεται επίσης η παροχή χρηματικής βοήθειας για την κάλυψη των βασικών αναγκών τους.
Ο τερματισμός της στεγαστικής στήριξης για αναγνωρισμένους πρόσφυγες στην Ελλάδα ξεκίνησε από τις αρχές του 2019 για ομάδες «ιστορικών» προσφύγων, το καθεστώς των οποίων έχει αναγνωριστεί από το 2017 και μετά. Η «έξοδος» τους, που οργανώνεται διαδοχικά, προκάλεσε επίσης ανησυχίες: https://bit.ly/3cpB1zm
Η Διεθνής Αμνηστία εκφράζει την ανησυχία της ότι η απόφαση μείωσης της περιόδου προειδοποίησης για τον τερματισμό της παροχής στέγασης εντός 30 ημερών, λαμβάνεται σε μια περίοδο αβεβαιότητας και αναμενόμενης οικονομικής ύφεσης λόγω του κορονοϊού, η οποία ενδέχεται να εκθέσει τους πρόσφυγες σε υψηλότερους κινδύνους.
Μοναδική εξαίρεση στον τερματισμό της στεγαστικής υποστήριξης αποτελούν οι ασυνόδευτοι ανήλικοι/ες, για τους οποίους/ες η προθεσμία λήγει όταν ενηλικιωθούν. Άλλες κατηγορίες που ενδέχεται να δικαιούνται επέκταση της προθεσμίας, αφέθηκαν σε ενδεχόμενη ρύθμιση με ξεχωριστή υπουργική απόφαση.
Ενώ η αρχική εφαρμογή του νόμου αναβλήθηκε από τον Απρίλιο για τα τέλη Μαΐου, εξακολουθεί να ενέχει κινδύνους για τους πρόσφυγες, καθώς πολλοί καταυλισμοί στα νησιά και ορισμένες ηπειρωτικές εγκαταστάσεις εξακολουθούν να βρίσκονται σε καραντίνα, με περιορισμένες μετακινήσεις έως τις 21 Ιουνίου.
Δεν έχει καταστεί σαφές πώς οι άνθρωποι που ζουν σε αυτές τις εγκαταστάσεις – και που τώρα αναγκάζονται να τις εγκαταλείψουν – θα μπορέσουν να βρουν δουλειά ή να νοικιάσουν ένα σπίτι όταν εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν καθημερινά περιορισμούς σε όλες τις μετακινήσεις τους https://twitter.com/teammareliberum/status/1252346761319866368
Σε αντίθεση με όσους/ες μένουν στο πρόγραμμα ESTIA, οι νέοι κανόνες δεν προβλέπουν τη δυνατότητα αίτησης για παράταση της στήριξης στέγασης πέραν των 30 ημερών για τα 6.037 άτομα που ζουν σε καταυλισμούς και άλλες εγκαταστάσεις και τα οποία ενδέχεται να αντιμετωπίσουν κινδύνους κατά την έξοδο από τις δομές.
Τι πρέπει να κάνουν λοιπόν οι πρόσφυγες; Από τεχνικής άποψης, οι αναγνωρισμένοι/ες πρόσφυγες που έρχονται αντιμέτωποι/ες με τον τερματισμό της στέγασης τους, δικαιούνται να επωφεληθούν από το πρόγραμμα ένταξης Helios 2 που διαχειρίζεται ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης και το Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου.
Σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης, οι δικαιούχοι του προγράμματος Helios, «λαμβάνουν πληροφορίες, βοήθεια και οικονομική υποστήριξη με στόχο την υποστήριξη και την προώθηση της ανεξάρτητης διαβίωσης», συμπεριλαμβανομένης της βοήθειας για την εξασφάλιση συμβολαίου ενοικίασης. Ωστόσο, οι επιδοτήσεις ενοικίου καταβάλλονται μόνο όταν εξασφαλιστεί το συμβόλαιο.
Επομένως, για τους δικαιούχους του προγράμματος Helios δεν θα υπάρχει στήριξη για τις ανάγκες διαμονής τους από την ημέρα εξόδου έως και τη λήψη επιδοτήσεων ενοικίου. Αν και στο παρελθόν ο κίνδυνος μετριαζόταν με την προειδοποίηση προθεσμίας διάρκειας 6 μηνών για αποχώρηση από τη στέγη, η προθεσμία των 30 ημερών αυξάνει τους κινδύνους εξαθλίωσης.
Πολλές οργανώσεις έχουν αναφερθεί στην αδυναμία του προγράμματος Helios να καλύπτει επαρκώς τις ανάγκες του προσφυγικού πληθυσμού. Μια πρόσφατη κοινή δήλωση διαφόρων οργανώσεων επισημαίνει ότι «από τα 8.752 άτομα που είναι εγγεγραμμένα στο πρόγραμμα Helios, μόνο 1.590 άτομα λαμβάνουν επιδοτήσεις ενοικίου» https://bit.ly/3dBYbnq
Επιπλέον, για να εξασφαλιστεί ένα συμβόλαιο ενοικίασης, οι πρόσφυγες πρέπει να διαθέτουν ΑΦΜ (Αριθμό Φορολογικού Μητρώου) και ελληνικό τραπεζικό λογαριασμό. Σύμφωνα με οργανώσεις στην Ελλάδα, οι πρόσφυγες αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην απόκτησή τους. Δείτε από το RSA: https://bit.ly/2Xxt6Mb
Οι πρόσφυγες όμως στην Ελλάδα παλεύουν με ακόμη πιο βασικά ζητήματα. Μια οργάνωση στην Αθήνα είπε στη Διεθνή Αμνηστία ότι ορισμένα άτομα που έχουν αποκτήσει πρόσφατα το καθεστώς πρόσφυγα, πρέπει να περιμένουν για μεγάλο χρονικό διάστημα για λάβουν τα έγγραφα διαμονής, πράγμα που μπορεί να επηρεάσει τη δυνατότητά τους να ανοίξουν τραπεζικό λογαριασμό και να νοικιάσουν σπίτι.
Στη δήλωση που έκανε στις 29 Μαΐου σχετικά με τη διακοπή της στέγασης, ο Νότης Μηταράκης υποστηρίζει ότι τα μέτρα θα συνοδεύονται από την «προσαρμογή του προγράμματος Helios» και τη συνεργασία με τον Οργανισμό Απασχόλησης Εργατικού Δυναμικού και τον Οργανισμό Κοινωνικής Πρόνοιας και Αλληλεγγύης.
Ωστόσο, οι προτάσεις του Υπουργείου είναι ιδιαίτερα περιορισμένες και αργοπορημένες. Οι άνθρωποι που θα χάσουν τα σπίτια τους μέσα στον Ιούνιο – οι οποίοι δεν θα μπορούν να έχουν πρόσβαση στο πρόγραμμα Helios ή σε άλλο πρόγραμμα υποστήριξης – θα βρεθούν αντιμέτωποι με τις δυσμενείς συνθήκες της πανδημίας, μετά από μήνες απομόνωσης, αντιμετωπίζοντας συχνά γλωσσικά και άλλα εμπόδια.
Σε αυτό το πλαίσιο, οι γυναίκες και τα κορίτσια ενδέχεται επίσης να εκτεθούν σε περαιτέρω κινδύνους. Οι οργανώσεις που ασχολούνται με το θέμα ανέφεραν στη Διεθνή Αμνηστία: «Τα μέτρα θα δημιουργήσουν συνθήκες που οδηγούν πολλούς/ες στη φτώχεια και την απόγνωση. Φοβόμαστε για την αυξημένη επισφάλεια και την ευάλωτη θέση στην οποία θα βρεθούν οι γυναίκες.»
Στο πλαίσιο του κορονοϊού, η ελληνική κυβέρνηση θα πρέπει να διασφαλίσει ότι κανείς και καμία δεν θα βρεθεί σε ευάλωτη θέση απέναντι στον ιό. Αυτό περιλαμβάνει άτομα που στερούνται στέγασης και που δεν μπορούν να αντέξουν οικονομικά εναλλακτική κατάλληλη στέγη.
Η Διεθνής Αμνηστία καλεί την Ελλάδα να διασφαλίσει ότι η διακοπή της στεγαστικής στήριξης δεν εκθέτει τους πρόσφυγες στην αστεγία ή τη δυσχέρεια. Πρέπει να διασφαλιστεί επειγόντως η συνεχής πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες, συμπεριλαμβανομένης της επέκτασης των προγραμμάτων στέγασης και άλλων προγραμμάτων υποστήριξης, έως ότου εξασφαλιστούν οι ασφαλείς έξοδοι από αυτές.