Του Μαρουάν Εμίλ Τουμπάσι*
Στην πραγματικότητα, η αμερικανική υποστήριξη στις πολιτικές του Ισραήλ, ακόμη και η πολιτική και στρατιωτική υποστήριξη, αποτέλεσε μέρος της ευρύτερης στρατηγικής εταιρικής σχέσης που αποσκοπεί στην επίτευξη «σταθερότητας» στη Μέση Ανατολή από μια νέα, παλιά αμερικανική οπτική γωνία, η οποία βασίζεται στην αρχή της διάδοσης της δημοκρατίας και της σταθερότητας μέσω πολέμων, από τη μια πλευρά, καθώς και στην προώθηση της ιδέας της διάσωσης του Ισραήλ, από την άλλη. Σύμφωνα με τους παράγοντες που προσδιορίζουν την υφιστάμενη στρατηγική σχέση μεταξύ τους, στους οποίους αναφέρθηκα σε προηγούμενα άρθρα μου, προκειμένου να δημιουργήσει το κατάλληλο περιβάλλον για την υλοποίηση του σχεδίου της νέας Μέσης Ανατολής, για το οποίο άρχισε να γίνεται λόγος πριν από ένα τέταρτο του αιώνα, και να ενισχύσει τις πολιτικές της αυταπάτης και της εξαπάτησης, προσποιείται τον «έντιμο διαμεσολαβητή» στη «σύγκρουση» μεταξύ Ισραηλινών και Παλαιστινίων.
Αιτίες και κίνητρα
Στο πλαίσιο αυτό, η κυβέρνηση Μπάιντεν επιδιώκει σήμερα, μέσω της προτεινόμενης πρωτοβουλίας τριών σταδίων, να βελτιώσει τη διεθνή εικόνα της μέσω της πίεσης για να σταματήσουν τα ισραηλινά εγκλήματα στη Γάζα και να «βελτιωθούν οι ανθρωπιστικές συνθήκες», αφού τα δύο πολιτικά καθεστώτα στο Ισραήλ και στις Ηνωμένες Πολιτείες υπέστησαν διεθνή απομόνωση και στέκονται στο σκαμνί της δικαιοσύνης, γεγονός που αντανακλά την προσέγγισή τους μετά την αποκάλυψη. Το ζήτημα της εικόνας τους σε όλα τα εσωτερικά και διεθνή επίπεδα εκθέτει το κατοχικό κράτος σε διάφορες απώλειες που δεν περίμενε, στον κατακερματισμό της κοινωνίας του και στην απειλή της σταθερότητάς του.
Περιφερειακή σταθερότητα
Η σταθερότητα στη Μέση Ανατολή, η οποία είναι μια σημαντική γεωπολιτική περιοχή για τις Ηνωμένες Πολιτείες για πολλαπλούς λόγους, θεωρείται στρατηγική προτεραιότητά τους με στόχο την υλοποίηση των πολιτικών και οικονομικών σχεδίων και προγραμμάτων τους, ιδιαίτερα σήμερα μετά την αποχώρησή τους από διάφορες περιοχές συγκρούσεων λόγω των ζημιών που έχουν υποστεί και προκειμένου να προσπαθήσουν να αντιμετωπίσουν την κινεζική και ρωσική επέκταση στην περιοχή μας, υλοποιώντας σχέδια για τη σύνδεση της Ευρώπης με την Ασία μέσω δρόμων, ναυσιπλοΐας και οικονομίας, σύμφωνα με τις συστάσεις της συνόδου κορυφής της G20 στην Ινδία τον περασμένο μήνα. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η αμερικανική κυβέρνηση αποφεύγει μια μεγαλύτερη κλιμάκωση που θα μπορούσε να απειλήσει τα συμφέροντά της και τα συμφέροντα των συμμάχων της στην περιοχή. Ως εκ τούτου, η επίτευξη μιας βιώσιμης εκεχειρίας, σύμφωνα με όσα παρουσίασε ο Μπάιντεν με τη γλώσσα και τη μέθοδό του, επικαλούμενος τις ισραηλινές προτάσεις, θα μπορούσε να συμβάλει στην επίτευξη σχετικής σταθερότητας σε αυτή την ταραγμένη περιοχή από την πλευρά τους και στη μείωση των εντάσεων που ουσιαστικά πυροδοτεί στην περιοχή .
Ο Μπάιντεν αντιμετωπίζει εσωτερικές πιέσεις από ομάδες πίεσης και μέλη του Δημοκρατικού Κόμματος, ειδικά από την προοδευτική πτέρυγα, που ζητούν την ανάλήψη σκληρής στάσης απέναντι στην πολιτική του Ισραήλ στα παλαιστινιακά εδάφη, ιδίως μετά την πρόσκληση του Νετανιάχου να εκφωνήσει ομιλία ενώπιον του αμερικανικού Κογκρέσου. Η ικανοποίηση αυτών των αιτημάτων θα ενισχύσει την πολιτική υποστήριξη του Μπάιντεν εντός των Ηνωμένων Πολιτειών. Επίσης, υπάρχει μια αυξανόμενη λαϊκή βάση εντός των Ηνωμένων Πολιτειών, ιδίως στα πανεπιστήμια, που ζητά την υιοθέτηση πιο ισορροπημένων πολιτικών απέναντι στην ισραηλινο-παλαιστινιακή σύγκρουση και την ανάγκη ικανοποίησης των πολιτικών δικαιωμάτων του λαού μας και επανεξέτασης της σχέσης με το κατοχικό κράτος.
Εσωτερική πολιτική και οι διεθνείς σχέσεις
Από την άλλη πλευρά, η βελτίωση των σχέσεων με τις αραβικές και ισλαμικές χώρες αποτελεί μία από τις προτεραιότητες της κυβέρνησης Μπάιντεν. Η πίεση προς το Ισραήλ να σταματήσει τα εγκλήματα που διαπράττονται μπορεί να συμβάλει στη βελτίωση αυτών των σχέσεων, να υποστηρίξει τη θέση των Ηνωμένων Πολιτειών για την ενίσχυση των στρατηγικών συμμαχιών και να συμβάλει στην ενίσχυση των οικονομικών και στρατιωτικών φιλοδοξιών ασφάλειας των Ηνωμένων Πολιτειών στην περιοχή.
Εφαρμόζοντας όλα αυτά, φαίνεται ότι η κυβέρνηση Μπάιντεν έχει ασχοληθεί με την απομάκρυνση του Νετανιάχου από τη θέση του και την αντικατάσταση της κατοχικής κυβέρνησης με σκοπό την ευκολότερη προώθηση των σχεδίων της.
Προκλήσεις και δυνατότητες
Παρά τις μεγάλες προσπάθειες στις οποίες επιδίδεται η Ουάσιγκτον, η επιτυχία του Μπάιντεν να τερματίσει τον πόλεμο στη Γάζα και να επιτύχει μια βιώσιμη πρωτοβουλία ειρήνευσης ή να σταματήσει τον πόλεμο παραμένει αβέβαιη εξαιτίας πολλών σύνθετων παραγόντων:
- Ισραηλινή απάντηση: Από αυτή την πλευρά, παρόλο που η πρωτοβουλία συνιστά στο περιεχόμενό της τις ίδιες τις ισραηλινές απαντήσεις, ο Νετανιάχου έχει κρατήσει μια αυστηρή στάση απέναντι σε κάθε πρωτοβουλία που δεν ανταποκρίνεται στους «πολεμικούς» στόχους του Ισραήλ, τους οποίους δεν έχει καταφέρει να επιτύχει παρά μόνο μέσω της γενοκτονίας και της καταστροφής. Ο Νετανιάχου τόνισε ότι πρωταρχικός στόχος είναι η πλήρης διάλυση της Χαμάς. Επέκρινε επίσης κάθε πρόταση κατάπαυσης του πυρός που δεν εγγυάται αυτόν τον στόχο, τονίζοντας ότι ο «πόλεμος» θα συνεχιστεί μέχρι να επιτευχθούν όλοι οι στόχοι ασφαλείας του Ισραήλ. Ο Νετανιάχου εξέφρασε επίσης την επιφυλακτικότητά του κατά της μεταβίβασης του ελέγχου της Γάζας στην Παλαιστινιακή Εθνική Αρχή, την οποία επίσης επιδιώκει να παρεμποδίσει. Η αποδοχή ή η απόρριψη των αμερικανικών πρωτοβουλιών από τον Νετανιάχου και άλλα κόμματα της ισραηλινής κυβέρνησης παίζει καθοριστικό ρόλο. Εάν δεν υπάρξει προθυμία των Ισραηλινών να προβούν σε παραχωρήσεις, οι αμερικανικές προσπάθειες ενδέχεται να αντιμετωπίσουν μεγάλες δυσκολίες. Ιστορικά, οι ειρηνευτικές προσπάθειες έχουν γνωρίσει επιτυχίες και αποτυχίες που εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από την πολιτική βούληση των ηγετών της ισραηλινής κατοχής, οι οποίοι εξακολουθούν να έχουν την πρόθεση να εφαρμόσουν ολόκληρο το σιωνιστικό σχέδιο σε όλη την ιστορική Παλαιστίνη και απορρίπτουν την ιδέα της ειρήνης μεταξύ των δύο λαών.
- Παλαιστινιακή θέση: Η αποδοχή ή η απόρριψη των αμερικανικών πρωτοβουλιών από τις παλαιστινιακές παρατάξεις αντίστασης, ιδίως τη Χαμάς, είναι ένας άλλος καθοριστικός παράγοντας. Χωρίς εσωτερική παλαιστινιακή συναίνεση και λαϊκή υποστήριξη, οι πρωτοβουλίες μπορεί να είναι αναποτελεσματικές, καθώς η παλαιστινιακή διαίρεση μεταξύ Χαμάς και Φατάχ μετά το πραξικόπημα στη Γάζα περιπλέκει τα πράγματα, καθώς οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι περιφερειακές δυνάμεις δεν πρέπει να έχουν σήμερα αντίρρηση να ενώσουν τις τάξεις των Παλαιστινίων για να διευκολύνουν τυχόν μελλοντικές διαπραγματεύσεις με τους Ισραηλινούς, πράγμα που απαιτεί πρώτα μια Παλαιστινιακή Εθνική Ένωση. Αν και το κίνημα της Χαμάς εξέφρασε μια προσεκτική, θετική αντίδραση στην πρωτοβουλία Μπάιντεν, ιδίως όσον αφορά τις προτάσεις για αύξηση της ανθρωπιστικής βοήθειας προς τη Γάζα, εξέφρασε έντονες επιφυλάξεις για οποιαδήποτε μεταπολεμικά σχέδια που την αποκλείουν από την εξουσία ή μειώνουν την επιρροή της στη Γάζα. Κατά τη γνώμη μου, πρόκειται για ένα θέμα που δεν πρέπει να αντιμετωπιστεί από τη μονομερή άποψη της Χαμάς με τρόπο που δεν εξυπηρετεί το συμφέρον της και το εθνικό συμφέρον, το οποίο σήμερα απαιτεί την ένταξή της στην Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης, η οποία έχει νομική δικαιοδοσία και διεθνές αντιπροσωπευτικό καθεστώς, με την ανάγκη να ανανεώσει τη ζωντάνια της, να ενεργοποιήσει το ρόλο της και να επιτύχει τη συμμετοχή όλων των εθνικών Παλαιστινίων στα πλαίσιά της, καθιστώντας απαραίτητο να την καλέσουμε σε μια συνάντηση, έτσι ώστε η οργάνωση να είναι στη συνέχεια σε θέση να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις και να επιβάλει το ρόλο της στις επερχόμενες διαπραγματεύσεις.
- Διεθνής υποστήριξη: Ο βαθμός υποστήριξης που θα λάβουν οι Ηνωμένες Πολιτείες από τους Ευρωπαίους συμμάχους τους και τις αραβικές και ισλαμικές χώρες θα έχει σημαντικό αντίκτυπο στην πορεία αυτής της πρωτοβουλίας που ξεκίνησε ο Μπάιντεν. Οι αμερικανικές προσπάθειες μπορεί να έχουν περισσότερες πιθανότητες επιτυχίας εάν υποστηρίζονται από έναν ευρύ διεθνή συνασπισμό. Η υποστήριξη από την Ευρωπαϊκή Ένωση, τις αραβικές και ισλαμικές χώρες, καθώς και από τα Ηνωμένα Έθνη, θα μπορούσε να ενισχύσει τις πιθανότητες επιτυχίας της αμερικανικής πρωτοβουλίας και να αυξήσει την πίεση στα ενδιαφερόμενα μέρη να συμμορφωθούν με τις προτεινόμενες λύσεις.
- Περιφερειακά γεγονότα και μεταβλητές: Η κατάσταση στην περιοχή γενικότερα, συμπεριλαμβανομένων των σχέσεων με το Ιράν και των επιδράσεών του στη Χαμάς και σε άλλες αντιστασιακές δυνάμεις, καθώς και η κατάσταση στο Λίβανο, τη Συρία, το Ιράκ και την Υεμένη, είναι παράγοντες που επηρεάζουν τη δυνατότητα επίτευξης αυτού που επιδιώκουν οι Ηνωμένες Πολιτείες. Οι περιφερειακές εντάσεις και ο ρόλος άλλων παικτών, όπως το Ιράν και η Τουρκία, μπορεί να περιπλέξουν περαιτέρω την κατάσταση, γεγονός που απαιτεί πιο ολοκληρωμένες στρατηγικές για την αντιμετώπιση αυτών των γεγονότων και των συμφερόντων αυτών των παικτών.
- Εσωτερική πολιτική στις Ηνωμένες Πολιτείες: Ο βαθμός υποστήριξης του Κογκρέσου και της αμερικανικής κοινής γνώμης στις πολιτικές του Μπάιντεν στη Μέση Ανατολή είναι σημαντικός. Χωρίς ισχυρή υποστήριξη από το εσωτερικό της Αμερικής, οι προσπάθειες του Μπάιντεν μπορεί να είναι περιορισμένες, εκτός από τους μετασχηματισμούς στην αμερικανική πολιτική σκηνή, όπως οι συνεχιζόμενες διαδηλώσεις, οι διαφωνίες στο Κογκρέσο και οι επερχόμενες εκλογές, που μπορεί να επηρεάσουν την ικανότητα του Μπάιντεν να εφαρμόσει την εξωτερική πολιτική του στο εγγύς μέλλον.
Το ευρύτερο αμερικανικό όραμα
Η πρωτοβουλία του Μπάιντεν για την επίτευξη ηρεμίας στη Γάζα αντανακλά μέρος ενός ευρύτερου αμερικανικού οράματος για τη Μέση Ανατολή που περιλαμβάνει:
- Περιφερειακή ισορροπία: Η διατήρηση της ισορροπίας δυνάμεων μεταξύ σημαντικών περιφερειακών χωρών, όπως η Σαουδική Αραβία, το Ιράν και η Τουρκία, ώστε να διασφαλιστεί ότι κανένα μέρος δεν θα κυριαρχήσει στην περιοχή με τρόπο που να απειλεί τα αμερικανικά συμφέροντα, και η ενίσχυση των στρατηγικών εταιρικών σχέσεων με τις χώρες του Κόλπου, την Αίγυπτο και την Ιορδανία θεωρείται μέρος αυτού του οράματος.
- Αμερικανική εθνική ασφάλεια: Προστασία των αμερικανικών συμφερόντων στην περιοχή και διατήρηση του κυρίαρχου ρόλου της, συμπεριλαμβανομένης της αποτροπής της ανάπτυξης της ιδεολογίας, της κουλτούρας και της μορφής της αντίστασης και της διασφάλισης της σταθερής ροής πετρελαίου και φυσικού αερίου. Η σταθερότητα στη Μέση Ανατολή θεωρείται απαραίτητη για την επίτευξη αυτών των στόχων και η ενίσχυση της συνεργασίας στον τομέα της ασφάλειας με τις χώρες της περιοχής υπό την εποπτεία της θεωρείται μία από τις προτεραιότητές της.
- Αραβο-ισραηλινή εξομάλυνση: Συνέχιση και ενίσχυση της διαδικασίας εξομάλυνσης μεταξύ του Ισραήλ και των αραβικών χωρών που ξεκίνησε με τις συμφωνίες του Αβραάμ. Η αμερικανική κυβέρνηση επιδιώκει να επεκτείνει τις συμφωνίες αυτές και σε άλλες αραβικές και ισλαμικές χώρες, γεγονός που ενισχύει την περιφερειακή ασφάλεια και σταθερότητα από τη δική της σκοπιά, στην οποία βλέπει μόνο ένα μέρος των γεγονότων και μισά πράγματα, καθώς και τη σημασία του Ισραήλ για την ενσωμάτωση σε αυτή τη Μέση Ανατολή και ακόμη και την ηγεσία του. Σήμερα, το ζήτημα της σαουδαραβικής-ισραηλινής εξομάλυνσης αποτελεί προτεραιότητα για τις Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες πιέζουν και προς τις δύο κατευθύνσεις, μπροστά στην εμμονή της Σαουδικής Αραβίας στην ίδρυση παλαιστινιακού κράτους πριν από την ολοκλήρωση της εξομάλυνσης.
Σε τελική ανάλυση, η επιτυχία του Μπάιντεν στον τερματισμό του πολέμου γενοκτονίας στη Γάζα και στην επιβολή μιας «βιώσιμης πρωτοβουλίας ειρήνευσης» εξαρτάται από την ικανότητα της αμερικανικής κυβέρνησης να διαχειριστεί αυτές τις πολύπλοκες προκλήσεις, και συγκεκριμένα να αντιμετωπίσει την κυβέρνηση Νετανιάχου, η οποία δέχεται απειλές ανατροπής της από τον θρησκευτικό σιωνισμό από τη μία πλευρά και τη φιλελεύθερη σιωνιστική αντιπολίτευση από την άλλη.
Αυτό που πρέπει να συνειδητοποιήσουν σήμερα οι Ηνωμένες Πολιτείες, μετά από όλα όσα συνέβησαν και συμβαίνουν όσον αφορά τις αλλαγές που απορρίπτουν τη συνέχιση της νοοτροπίας της αποικιοκρατίας των εποίκων, των φυλετικών διακρίσεων και της πολιορκίας, είναι η αναγκαιότητα μιας ριζικής αλλαγής των αμερικανικών θέσεων, κάτι που μπορεί να συμβεί με περισσότερες λαϊκές διαμαρτυρίες και την έκθεση των συμφερόντων τους σε βλάβη, και αυτό είναι κάτι που απαιτεί μια σαφή αραβική θέση απέναντί τους. Ο τερματισμός της εποικιστικής κατοχής, πρώτα στη βάση της εδαφικής ακεραιότητας του παλαιστινιακού κράτους, αποτελεί βασική προϋπόθεση για την επίτευξη σταθερότητας στη Μέση Ανατολή.
Αυτό απαιτεί μια ολοκληρωμένη διεθνή στρατηγική και συντονισμό με όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη για την επίτευξή του, σύμφωνα με τα διεθνή ψηφίσματα και το διεθνές δίκαιο, μεταξύ των οποίων πρωτίστως την εφαρμογή του δικαιώματος αυτοδιάθεσης του λαού μας, την εγκαθίδρυση του κυρίαρχου δημοκρατικού κράτους του και την εφαρμογή μιας λύσης στο προσφυγικό ζήτημα σύμφωνα με το ψήφισμα 194. Διαφορετικά, οι προκλήσεις και οι εκδηλώσεις της ισραηλινής φασιστικής βαρβαρότητας παραμένουν μεγάλες και ο λαός μας δεν θα τις αποδεχτεί και δεν θα συνυπάρξει μαζί τους, διατηρώντας το δικαίωμα και τη νομιμότητα να αντισταθεί. Όμως η ελπίδα της ελευθερίας, της δικαιοσύνης και της διαρκούς ειρήνης αξίζει τη συνεχή προσπάθεια όλων των λαών για την επίτευξή της.
* Πρώην πρέσβης του Κράτους της Παλαιστίνης στην Ελλάδα και συνιδρυτής του Προοδευτικού Φόρουμ για την Ελληνο-Παλαιστινιακή Αλληλεγγύη