Όπως αναφέρεται στη γνωμοδότηση του Ακρίτα Καϊδατζή:

  • Η απόφαση δεν περιορίζεται σε κάποιες, έστω πολλές, συναθροίσεις· τις απαγορεύει όλες χωρίς καμία εξαίρεση. Δεν συναρτά την εφαρμογή της με τον κίνδυνο συγκέντρωσης πλήθους· απαγορεύει ακόμα και συναθροίσεις τεσσάρων ατόμων. Δεν προβλέπει οποιαδήποτε διαφοροποίηση ή κλιμάκωση της εφαρμογής της ανάλογα με τις χωρικές περιστάσεις· απαγορεύεται εξίσου η συνάθροιση σε αστικό κέντρο και σε μιαν ερημιά της υπαίθρου. Δεν εξαρτά την εφαρμογή της από οποιονδήποτε όρο ή προϋπόθεση· απαγορεύει ακόμα και συμβολικές ενέργειες ελάχιστων ατόμων σε απόσταση μεταξύ τους και με πλήρη τήρηση των υγειονομικών πρωτοκόλλων. Δεν περιορίζεται καν στη μέρα της επετείου του Πολυτεχνείου· εκτείνεται σε τέσσερις συνεχόμενες μέρες. Μια απαγόρευση τέτοιας έκτασης (σε όλη την επικράτεια επί τετραήμερο) και έντασης (για κάθε δημόσια υπαίθρια συνάθροιση άνω των τριών ατόμων) παύει να συνιστά περιορισμό του δικαιώματος. Με την απόφαση του αρχηγού της ΕΛΑΣ επέρχεται παροδική αναστολή της ελευθερίας της συνάθροισης. Επί τέσσερις μέρες κανένας δεν μπορεί να ασκήσει το δικαίωμα της δημόσιας υπαίθριας συνάθροισης. Κατά το μέρος αυτό, το δικαίωμα, όπως και το άρθρο 11 του Συντάγματος που το κατοχυρώνει, αναστέλλονται επί τετραήμερα. Ήδη γι’ αυτό το λόγο, η απόφαση του αρχηγού της ΕΛΑΣ αντίκειται στο Σύνταγμα. Παραβιάζει ευθέως το άρθρο 11 του Συντάγματος και γι’ αυτό είναι αντισυνταγματική. Αναστολή της ελευθερίας της συνάθροισης είναι επιτρεπτή σύμφωνα με το άρθρο 48 μόνο μετά από απόφαση της βουλής με την οποία τίθεται σε εφαρμογή ο νόμος για την κατάσταση πολιορκίας. Σε οποιαδήποτε άλλη περίπτωση, μπορούν μεν να τεθούν περιορισμοί, ακόμη και δραστικοί εφόσον είναι αναγκαίοι και δικαιολογημένοι, αλλά ποτέ δεν επιτρέπεται η καθολική αναστολή του δικαιώματος για όλους και σε όλες τις περιπτώσεις.
  • Η Π.Ν.Π. δεν υπερισχύει του Συντάγματος. Εφόσον το Σύνταγμα, όπως είδαμε, δεν επιτρέπει γενική απαγόρευση συναθροίσεων για λόγους δημόσιας υγείας, αλλά μόνο τοπική, η διάταξη του άρθρου εξηκοστού όγδοου παρ. 2 της Π.Ν.Π. της 20.3.2020, αν υποθέσουμε ότι ισχύει, είναι πάντως αντισυνταγματική κατά το μέρος που επιτρέπει στον αρχηγό της ΕΛΑΣ να επιβάλλει τέτοιαν απαγόρευση «σε όλη την Επικράτεια». Ανεξάρτητα από τα παραπάνω, ακόμη δηλαδή κι αν δεχτούμε ως ισχυρή τη διάταξη του άρθρου εξηκοστού όγδοου της παρ. 2 της Π.Ν.Π. της 20.3.2020, η προχθεσινή απόφαση του αρχηγού της ΕΛΑΣ παραβιάζει κι αυτή την ίδια την εξουσιοδοτική της διάταξη την οποίαν επικαλείται. Δεν πληροί ούτε τους τυπικούς ούτε τους ουσιαστικούς όρους που η διάταξη αυτή θέτει για την έκδοση μιας τέτοιας απόφασης.
  • Το σημαντικό όμως, πέραν από τη μη τήρηση των τυπικών όρων, είναι ότι η απόφαση δεν τηρεί τους ουσιαστικούς όρους της εξουσιοδοτικής της διάταξης. Κάθε περιορισμός συνταγματικού δικαιώματος οφείλει να τηρεί την αρχή της αναλογικότητας. Εδώ, η αρχή της αναλογικότητας έχει ενσωματωθεί και στην ίδια την εξουσιοδοτική διάταξη –αυτό το νόημα έχει η ρητή αναφορά των λέξεων «απολύτως αναγκαίο». Όμως είναι κάτι παραπάνω από προφανώς –κυρίως διότι προκύπτει από το ίδιο το γράμμα της και όχι από οποιαδήποτε ερμηνεία– ότι η απόφαση του αρχή της ΕΛΑΣ παραβιάζει την αρχή της αναλογικότητας. Το μέτρο της τετραήμερης καθολικής απαγόρευσης συναθροίσεων σε όλη την επικράτεια δεν είναι απολύτως αναγκαίο για την εξυπηρέτηση του επιδιωκόμενου σκοπού, αλλά προδήλως δυσανάλογο. Ότι η απαγόρευση ισχύει αδιακρίτως παντού, ακόμη, ας πούμε, και στο Φαρμακονήσι των δέκα κατοίκων. Ότι η καθολικότητα της απαγόρευσης προσβάλλει τους πολίτες που τηρούν ευλαβικά τα μέτρα αποστασιοποίησης και τα υγειονομικά πρωτόκολλα. Ότι η ευρύτητα της απαγόρευσης δίνει λαβές σε παρερμηνείες και καταχρηστικές εφαρμογές. Ότι έχουμε δυστυχώς πυκνή και πικρή εμπειρία από τέτοιες παρερμηνείες και υπερ-ερμηνείες των εξουσιών τους από τα όργανα που είναι αρμόδια για την εφαρμογή της απαγόρευσης, δηλαδή το ένστολο προσωπικό της αστυνομίας, ώστε δεν αποκλείεται in extremis να τη δούμε να εφαρμόζεται ακόμα και σε βάρος μιας τετραμελούς οικογένειας που περπατάει στο δρόμο για ατομική άσκηση. Όλα αυτά δεν είναι μόνο αποδείξεις ότι η απαγόρευση παραβιάζει την αρχή της αναλογικότητας. Είναι εν τέλει προσβολή της ίδιας της φιλελεύθερης ιδέας, ένα μνημείο αυταρχισμού.
  • Συμπερασματικά, η απόφαση που ο αρχηγός της ΕΛΑΣ εξέδωσε στις 14 Νοεμβρίου 2020 για την καθολική απαγόρευση όλων των δημόσιων υπαίθριων συναθροίσεων άνω των τριών ατόμων στο σύνολο της επικράτειας επί τετραήμερο είναι αντισυνταγματική, καθότι αντίκειται στο άρθρο 11 του Συντάγματος, και παράνομη, καθότι αντίκειται τόσο στις διατάξεις του ν. 4703/2020 για τις δημόσιες υπαίθριες συναθροίσεις όσο και στην ίδια την εξουσιοδοτική της διάταξη του άρθρου εξηκοστού όγδοου παρ. 2 της Π.Ν.Π. της 20.3.2020 (αν υποθέσουμε ότι η διάταξη αυτή παραμένει ακόμη σε ισχύ), της οποίας παραβαίνει τόσο τους ουσιαστικούς όσο και τους διαδικαστικούς όρους.

Ο καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου σημειώνει επίσης ότι «είναι τουλάχιστον θλιβερό ότι μια τέτοια απόφαση λήφθηκε παρότι μόλις την προηγούμενη μέρα, στις 13 Νοεμβρίου, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο υιοθέτησε με συντριπτική πλειοψηφία 496 βουλευτών το ψήφισμα «σχετικά με τον αντίκτυπο των μέτρων κατά της COVID-19 στη δημοκρατία, τα θεμελιώδη δικαιώματα και το κράτος δικαίου» (2020/2790(RSP)), όπου επισημαίνεται ο κίνδυνος κατάχρησης εξουσίας και διακηρύσσεται ότι “οι έκτακτες εξουσίες πρέπει να είναι απαραίτητες, αναλογικές, χρονικά περιορισμένες και να υπόκεινται σε δημοκρατικό έλεγχο” και ότι “δεν πρέπει να χρησιμοποιείται η απαγόρευση διαδηλώσεων για να εγκρίνονται αμφιλεγόμενα μέτρα”.

 

Διαβάστε ολόκληρη τη γνωμοδότηση