Η Γροιλανδία – το μεγαλύτερο νησί του πλανήτη- είναι μια χώρα καλυμμένη από πάγο. Οι παγετώνες σκεπάζουν το 80% της επιφάνειάς της και περιέχουν το 7% του γλυκού νερού ολόκληρου του πλανήτη.

Το σημείο που ξεκινάει ο παγετώνας βρίσκεται 34 χιλιόμετρα έξω από το Kangerlussuaq. Ο δρόμος διασχίζει την αρκτική έρημο, μια ατέλειωτη έκταση ξερής γης όπου ο πάγος σχηματίζει δαιδαλώδη ποτάμια στις άκρες των οποίων φυτρώνουν κοντοί αγκαθωτοί θάμνοι. Πλησιάζοντας προς τον παγετώνα, η έρημος δίνει τη θέση της στις παγωμένες λίμνες, τα όρια των οποίων χάνονται κάτω από παχιά στρώματα πάγου. Μόνο οι λευκοί τάρανδοι σπάνε τη μονοτονία του τοπίου.

Ο δρόμος – ο μοναδικός σε ολόκληρη τη Γροιλανδία, καθώς η χώρα δεν διαθέτει οδικό δίκτυο εκτός πόλεων-ολοκληρώθηκε το 2001 και σταματούσε στο σημείο που ξεκινάει ο αρχαίος παγετώνας της Γροιλανδίας. Σήμερα όμως, η κατάσταση μοιάζει να έχει πάρει μια δραματική στροφή. Αντί για πάγο, αυτό που απλώνεται μπροστά σου είναι εκατοντάδες μέτρα άνυδρης μαύρης γης. Μέσα στα τελευταία 18 χρόνια η μέση θερμοκρασία στη Γροιλανδία έχει ανέβει σχεδόν 3 βαθμούς. Το αποτέλεσμα είναι οι πάγοι να έχουν συρρικνωθεί και να λιώνουν και η ξερή γη να καταπίνει το κάποτε λευκό τοπίο.

Καθώς σκαρφαλώνω στις μαύρες πέτρες για να φτάσω στον παγετώνα, δεν μπορώ παρά να σκεφτώ ότι κάποτε αυτό το άνυδρο τοπίο θα είναι ο μόνος κόσμος που θα γνωρίσουν τα παιδιά και τα εγγόνια μας. Όσο μπορεί να φτάσει το βλέμμα μου απλώνεται ο κατάλευκος πάγος. Όμως, είναι τόσο διάφανος, τόσο εύθραυστος που σχεδόν βλέπεις το νερό να τρέχει μέσα του. Το βουητό του παγωμένου αέρα φτάνει στα αυτιά μου σχεδόν σαν μοιρολόι.
Αυτό που αντικρύζω δεν είναι απλά ένα φυσικό φαινόμενο. Είναι οι συνέπειες της υπερθέρμανσης του πλανήτη σε πραγματικό χρόνο.

 

Οι πάγοι στις φλόγες

Το φετινό καλοκαίρι στην Ελλάδα κύλησε στο ρυθμό των εκλογών και της πολιτικής αντιπαράθεσης. Η τεράστια οικολογική καταστροφή που προκάλεσαν οι πρόσφατες πυρκαγιές στην Εύβοια και την Πελοπόννησο απασχόλησαν τα μέσα ενημέρωσης μόνο στα πλαίσια της μικροπολιτικής. Την ίδια στιγμή μια τραγωδία εξελισσόταν στον Αρκτικό κύκλο με τεράστιες πυρκαγιές να καίνε εκτάσεις στην Σιβηρία, την Αλάσκα και τη Γροιλανδία. Μόνο στην Αλάσκα και τη Σιβηρία πάνω από 15 εκατομμύρια στρέμματα αρκτικού δάσους χάθηκαν στις πρόσφατες φωτιές. Σύμφωνα με το Copernicus Atmosphere Monitoring service, μόνο τους πρώτους δύο μήνες του φετινού καλοκαιριού απελευθερώθηκαν περίπου 130 εκατομμύρια τόνοι διοξειδίου του άνθρακα, όσο δηλαδή οι ετήσιοι ρύποι όλων των Σκανδιναβικών χωρών μαζί.

Ο καπνός που απελευθερώθηκε από τις τεράστιες αυτές φωτιές σκέπασε για μέρες τις πόλεις της Σιβηρίας, έφτασε μέχρι τη Γροιλανδία, όπου σε συνδυασμό με τις υψηλές θερμοκρασίες του Ιουλίου, η πιο παγωμένη χώρα στον κόσμο είδε το θερμόμετρο να δείχνει 20 βαθμούς πάνω από το μηδέν. Για τους εναπομείναντες Ινουίτ της Γροιλανδίας, οι θερμοκρασίες αυτές δεν σημαίνουν μόνο οικολογική καταστροφή, αλλά το οριστικό τέλος ενός τρόπου ζωής που ήδη απειλούνταν.

Για να καταλάβει κανείς τι συμβαίνει στη Γροιλανδία, αρκεί να παρατηρήσει προσεκτικά τον χάρτη του νησιού. Μοιάζει καλυμμένο με ένα τεράστιο άσπρο σεντόνι όπου μόνο ελάχιστα σημεία στις ακτές ξεφεύγουν. Για αιώνες, η ζωή αναπτύχθηκε γύρω από τη θάλασσα, ακολουθώντας τους κύκλους των πάγων. Το ψάρεμα, το κυνήγι και η εκτροφή των περίφημων σκύλων της Γροιλανδίας, μιας φυλής που μετράει 4000 χρόνια ιστορίας, είναι οι παραδοσιακές ασχολίες των κατοίκων της χώρας. Η σταδιακή αλλαγή του τρόπου ζωής όμως έφερε μαζί της τεράστια ποσοστά αλκοολισμού, φτώχειας και ασθενειών.

Οι άνθρωποι μαζί με τις παραδόσεις τους έχασαν και το τοπίο μέσα στο οποίο επιβίωναν.

«Μεταξύ 1ης Ιουλίου και 15 Αυγούστου, περίπου 285 δισεκατομμύρια τόνοι νερού από χιόνι και πάγο που έλιωσε στη Γροιλανδία, προστέθηκαν στους ωκεανούς»

είπε στο TPP ο Dr. Martin Stendel, ερευνητής του Κέντρου Έρευνας για την Αρκτική, του Δανέζικου Ινστιτούτου Μετεωρολογίας.

«Ο παγετώνας της Γροιλανδίας αποτελείται από περίπου 2.9 εκατομμύρια km3 πάγου. Επομένως αυτός ο αριθμός (285 km3) που χάθηκε, αντιστοιχεί στο 1/10000 του συνολικού όγκου. Σε πρώτη ανάγνωση δεν είναι τεράστιο νούμερο, όμως όσο αυξάνονται οι θερμοκρασίες, η τήξη των πάγων είναι εντονότερη, το νερό πλημυρίζει τις ακτές και αλλάζει την τοπογραφία της Γροιλανδίας».

 

 

Η αύξηση της στάθμης της θάλασσας είχε δραματικές συνέπειες για τους κατοίκους, οι οποίοι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν περιοχές που παραδοσιακά χρησίμευαν για ψάρεμα με μεγάλες οικονομικές συνέπειες. Παράλληλα, ο πάγος έχει γίνει σε πολλά σημεία λεπτός, καθιστώντας τους χειμερινούς μήνες το κυνήγι σχεδόν αδύνατο.
Καθώς οι πάγοι λιώνουν και οι θερμοκρασίες αυξάνονται, τα ζώα χάνουν τον φυσικό τους χώρο. Στη Δυτική Γροιλανδία ο πληθυσμός της φώκιας έχει μειωθεί αισθητά, ενώ οι πολικές αρκούδες έρχονται αντιμέτωπες με την πείνα και αναγκάζονται να πλησιάζουν όλο και πιο κοντά σε ανθρώπινους οικισμούς, με ό,τι μπορεί να σημαίνει αυτό.

Μια πρόσφατη μελέτη που για πρώτη φορά περιλάμβανε ντόπιους πληθυσμούς, έδειξε ότι 8 στους 10 Ινουίτ θεωρούν τη θάλασσα πλέον επικίνδυνη, ενώ το 76% των κατοίκων θεωρούν ότι οι αυξημένες θερμοκρασίες έχουν επηρεάσει αρνητικά τη ζωή και τις δραστηριότητες τους.

Το Ilulissat είναι η τρίτη πόλη της Γροιλανδίας και εκ πρώτης όψεως μια από τις πιο αναπτυγμένες περιοχές στη δυτική μεριά του νησιού. Εδώ βρίσκονται τα περίφημα παγόβουνα στο Disco Bay, τα οποία είναι πόλος έλξης εκατοντάδων τουριστών. Φτάνοντας στο Ilulissat – εκτός από το έντονο κρύο λόγω του κόλπου- αυτό που εντυπωσιάζει είναι το χρώμα της μικρής πόλης. Πολύχρωμα σπιτάκια διακόπτουν το λευκό τοπίο δίνοντας μια νότα ζεστασιάς. Σκούρο κόκκινο, έντονο πράσινο, μπλε του ωκεανού και λαμπερές αποχρώσεις του κίτρινου φωτίζουν την πόλη, η οποία είναι χτισμένη γύρω από το λιμάνι.

Το λιμάνι σφύζει από ζωή. Χοντρά κεφάλια από τόνο, βασιλικές γαρίδες και τεράστιοι μπακαλιάροι γεμίζουν τα καφάσια σε κάθε γωνία. Εργάτες ντυμένοι με μπλε στολές ξεφορτώνουν ψάρια από τα μεγάλα αλιευτικά και τα μεταφέρουν στις μεγάλες αποθήκες. Από εκεί θα ταξιδέψουν σε ολόκληρη την Ευρώπη και τις ΗΠΑ.
Και ενώ όλα αυτά μοιάζουν ειδυλλιακά, η πραγματικότητα συχνά διαψεύδει.

Τα μικρά αλιευτικά των ψαράδων δεν μπορούν πλέον να ψαρέψουν στα ανοιχτά, καθώς η θάλασσα θερμαίνεται και όλο και περισσότερα παγόβουνα αποκόπτονται, με αποτέλεσμα να αναποδογυρίζουν τα μικρότερα πλοία. Σταδιακά οι μικροί ψαράδες εξαφανίστηκαν και τα τεράστια αλιευτικά της Royal Greenland είναι πια παντού. Περίπου το 95% της αλιείας προορίζεται για εξαγωγή, αφήνοντας ελάχιστο χώρο σε ντόπιους ψαράδες, η πλειοψηφία των οποίων πλέον εργάζεται στις αποθήκες της εταιρίας.

Μια τάση που πλέον επιβεβαιώνεται και επιστημονικά, καθώς σύμφωνα με τον Dr Stendel:

«τις τελευταίες δύο δεκαετίες ο ετήσιος ρυθμός τήξης των πάγων έχει αυξηθεί και, παρόλο που αυτή η δραστηριότητα είναι φυσιολογική, η ένταση του φαινομένου συνδέεται με την αύξηση τη παγκόσμιας θερμοκρασίας. Το αποτέλεσμα είναι να χάνονταν κατά μέσο όρο 250 γιγατόνοι πάγου κάθε χρόνο από το 2002 μέχρι το 2017, γεγονός που έχει οδηγήσει στο να αυξηθεί η στάθμη της θάλασσας κατά ένα εκατοστό. Και δυστυχώς αυτό είναι ένα μεγάλο νούμερο».

Οι ντόπιοι Ινουίτ, που σήμερα αριθμούν μόνο 56.000, λένε ότι ο πάγος και τα ζώα δημιουργήθηκαν από τα κομμένα δάχτυλα της Μητέρας της Θάλασσας. Γι’ αυτό και είναι κομμάτι του εαυτού της και τα πονάει σαν παιδιά της. Η Μητέρα υποφέρει για κάθε λάθος του ανθρώπου. Όταν εκείνος δεν σέβεται τη γη και τα πλάσματα της, τα μαλλιά της Μητέρας βρωμίζονται και παγιδεύουν τα ζώα. Τότε ο άνθρωπος υποφέρει από ασθένειες και πείνα. Ο μόνος τρόπος να επιστρέψει η ισορροπία είναι να καθαρίσει ο άνθρωπος τα μαλλιά της Μητέρας ώστε να τον συγχωρέσει για την απληστία του.

Αναρωτιέμαι αν υπάρχει ακόμα χρόνος για συγχώρεση…