Η συνομιλία δύο ηγετικών στελεχών της αφρικανικής Αριστεράς, του προέδρου του Σοσιαλιστικού Κόμματος της Ζάμπιας, καθηγητή Φρεντ Μ’μεμπε (Fred M’membe), ήρωα των αγώνων για την Ελευθερία του Τύπου, και του προέδρου της συνέλευσης του Σοσιαλιστικού Κινήματος της Γκάνας και παναφρικανιστή, Κιερετουε Οποκου (Kyeretwie Opoku), προ ολίγων μηνών, αποτελεί ίσως την καθαρότερη καταγραφή όσων αντιλαμβάνεται, σκέπτεται και πράττει η δική μας Αφρική στην σημερινή εποχή των μεγάλων γεωπολιτικών αναταράξεων.
Τα σοσιαλιστικά και κομμουνιστικά κινήματα της Αφρικής, της Λατινικής Αμερικής, της Ασίας, σήμερα δε βρίσκουν φωνή, απήχηση, έκφραση στη Δύση. Αντιμετωπίζονται σχεδόν ως ανύπαρκτα και η έννοια της αλληλεγγύης υποχωρεί διαρκώς. Η ενημέρωσή μας είναι λίγη και αποσπασματική.
Στο πλαίσιο αυτό, μεταφράζουμε εδώ όλη τη συζήτησή τους στα ελληνικά, και παραθέτουμε και το βίντεο, ελπίζοντας πως θα ρίξει φως στην στάση της Αφρικής, των αφρικανικών κρατών και των παναφρικανιστών, στην παρούσα συγκυρία. Ολόκληρο το βίντεο (αγγλικά) παρατίθεται στο τέλος.
Φρεντ Μ΄μπεμπε: Μιλούν συνέχεια για την Κίνα, την Κίνα, την Κίνα. Ομως η Κίνα δεν είναι χώρα της Αφρικής. Δεν αποικιστήκαμε από την Κίνα. Η Κίνα ήταν ο προστάτης μας.
Κιερετουε Οπόκου: Οταν ένας από τους αντιπάλους σου, που έχει ιστορικά ανατρέψει τις κυβερνήσεις σου, που ιστορικά έχει κατακλέψει τους φυσικούς σου πόρους, οταν αυτός έρχεται και στήνει στρατιωτικές εγκαταστάσεις μες στον τόπο σου, πως να νοιώσεις; Το ερμηνεύουμε ως γεγονός που δείχνει πως προσπαθούν να επαναποικιοκρατήσουν στην Αφρική. Πιστεύουμε ότι η Δύση αναγνωρίζει πως η Αφρική όλο και περισσότερο ξεφεύγει από τον έλεγχό της, και προσπαθεί να το ανατρέψει. Βλέπουν, ας πούμε, ότι τώρα είναι εδώ και η Κίνα, με οικονομικές σχέσεις, με έργα υποδομής, με οικονομική βοήθεια… Τώρα η Αφρική έχει εναλλακτικές. Ανησυχούν γι’ αυτό, οπότε ερμηνεύουμε την εντατικοποίηση της στρατικοποίησης ως δύο πράγματα: το πρώτο, θεμελιωδώς να καταπιέσουν τους λαούς μας, δηλαδή οι στρατιωτικές βάσεις έχουν ως στόχο εμάς, να σταματήσουν εξεγέρσεις, να σταματήσουν διαμαρτυρίες, να σταματήσουν την ανατροπή μη δημοφιλών ηγετών. Το δεύτερο, πως σχεδιάζουν [με τις βάσεις] και τον αποκλεισμό των στρατηγικών τους ανταγωνιστών.
Φρεντ Μ΄μπεμπε: Οι ΗΠΑ δεν έχουν αποκρύψει τους λόγους δημιουργίας αυτών των βάσεων. Έχουν ξεκαθαρίσει πως είναι εδώ για να υπερασπιστούν τα αμερικάνικα συμφέροντα στην Αφρική. Ποιά είναι τα αμερικάνικα συμφέροντα στην Αφρική; Δεν είναι αμερικάνικα συμφέροντα η προστασία των αφρικανικών λαών. Αμερικάνικο συμφέρον στην Αφρική είναι ο ορυκτός πλούτος, η προστασία της δικής τους πρόσβασης σε στρατηγικής σημασίας ορυκτό πλούτο. Σήμερα η Λαϊκή Δημοκρατία του Κογκό κατέχει το 70% των παγκόσμιων αποθεμάτων κοβαλτίου. Η γειτονική της Ζάμπια έχει επίσης τεράστια αποθέματα. Ο Νίγηρας κατέχει το 70% των παγκοσμίων αποθεμάτων ουρανίου. Η ΛΔ Κογκό έχει ουράνιο , η Ζάμπια έχει ουράνιο, η Ναμίμπια έχει ουράνιο. Αυτός είναι ορυκτός πλούτος στρατηγικής σημασίας. Που οι Αμερικάνοι τον ..προστατεύουν. Τον προστατεύουν από ποιόν; Από μας, τους Αφρικανούς, τους ιδιοκτήτες αυτών των μεταλλευμάτων; Σίγουρα όχι. Προσπαθούν να τον μονοπωλήσουν. Είναι στρατηγικής σημασίας. Προστατεύουν σημαίνει να κρατήσουν μακρυά την Κίνα. Γι΄αυτό μιλάνε συνέχεια, Κίνα και Κίνα και Κίνα… Ομως η Κίνα δεν είναι εχθρός της Αφρικής. Δεν αποικιστήκαμε από την Κίνα. Δεν υπάρχει ούτε μια Αφρικανική χώρα που να την αποίκησε η Κίνα. Ακόμη και σήμερα είναι φανερό ότι η Κίνα δεν θέλει να αποικίσει την Αφρική. Ποτέ η Κίνα δεν εξεδήλωσε αυτοκρατορικό [ιμπέριαλ] ενδιαφέρον για την Αφρική. Η Κίνα ήταν δίπλα μας στους αγώνες μας για απελευθέρωση, μας στήριξε. Η Δύση μας αποίκιζε, η Κίνα μας βοηθούσε να απελευθερωθούμε. Ήταν εκεί να υπερασπιστεί την ανεξαρτησία μας, οικονομικά και αλλοιώς. Για παράδειγμα, η χώρα μου, η Ζάμπια υπέστη αποκλεισμό από διπλανή χώρα, ακόμη αποικία [blocade του 1973, από το καθεστώς Σμιθ της Ροδεσίας, γιατί η Ζάμπια ήταν πρόθυμο και φιλόξενο καταφύγιο των ανταρτών που πάλευαν κατά της αποικιοκρατίας]. Ολες οι γειτονικές χώρες ήταν ακόμη κάτω από την αποικιοκρατία. Τα λιμάνια μας ήταν αποκλεισμένα, δεν υπήρχαν δρόμοι, δεν υπήρχαν σιδηρόδρομοι. Ζητήσαμε από αμερικάνους και βρετανούς να μας βοηθήσουν, να στηθεί ένας σιδηρόδρομος ως το λιμάνι του Νταρ ελ Σαλάμ. Αρνήθηκαν. Ο Πρόεδρος Νιερέρε της Τανζανίας, εκ μέρους και της Τανζανίας και της Ζάμπιας, απευθύνθηκε στην ηγεσία της Κίνας, υπό τον Πρόεδρο Μάο και τον Τσου εν Λάι, για να βοηθήσουν να χτιστεί ο σιδηρόδρομος [που ονομάστηκε Ουχούρου, Ελευθερία]. Η Κίνα τότε δεν είχε τέτοιες δυνατότητες, όμως είπαν πως έπρεπε οπωσδήποτε να το κάνουν. Κινητοποίησαν το ανθρώπινο δυναμικό, έστειλαν τα υλικά που χρειαζόμασταν, ήταν ένα πολύ δύσκολο έργο. Η Κίνα ακόμη δεν είχε τέτοιου τύπου σιδηρόδρομους η ίδια. Ομως ο κινεζικός λαός μπόρεσε και το έφτιαξε για μας. Σε αυτή τη διαδικασία, έχασαν τη ζωή τους 70 πολίτες της Κίνας. Αυτοί οι 70 κινέζοι πολίτες είναι θαμμένοι στη Ζάμπια. Έχουμε στη Ζάμπια σήμερα 70 τάφους κινέζων πολιτών. Κινεζική αλληλεγγύη που δεν θα την ξεχάσουμε ποτέ, που θα κρατήσει για πάντα. Εκείνη την εποχή η Κίνα δεν είχε ούτε ένα ορυχείο στην Αφρική. Δεν είχε ούτε μία εταιρία, έστω συνεργατική, στην Αφρική. Ούτε μία. Οπότε, έδρασε αφιλοκερδώς, προσφέροντας βοήθεια στα αδέλφια της. Και σήμερα, που πάει καλά, η Κίνα επιδιώκει τη συνεργασία στην Αφρική. Αν πας στην Αφρική σήμερα και δεις ένα μεγάλο νοσοκομείο, 99,9% εχει χτιστεί από την Κίνα. Αν δεις σήμερα ένα μεγάλο, καινούριο αεροδρόμιο στην Αφρική, είναι πολύ μεγάλες οι πιθανότητες ότι το έχει φτιάξει η Κίνα. Αν δεις ένα καινούριο σιδηροδρομικό δίκτυο, να ξέρεις ότι το έχει φτιάξει η Κίνα. Αν δεις καινούρια μεγάλη γέφυρα, την έχει χτίσει η Κίνα.
Η Κίνα είναι εδώ για μας. Φυσικά και υπάρχουν προκλήσεις εδώ κι εκεί, αλλά οι κινεζικές αρχές ασχολούνται, ώστε λυθούν. Και μη ξεχνάμε πως η μόνη αποικιοποίησή μας έγινε με το στρατό, με την ισχύ, την κτηνώδη στρατιωτική ισχύ, και παρέμεινε χάρη στην κτηνώδη ισχύ. Συνεχίζεται και σήμερα, εκ νέου, πάλι, ομοίως με την στρατικοποίηση της Αφρικής. Οπου υπάρχει αντίσταση σε εξορύξεις που αποτελούν συμφέρον τους, δεν είχαν κανένα δισταγμό να στείλουν στρατό. Οπότε μέρος της στρατιωτικοποίησης της ηπείρου μας είναι και να προστατεύσουν όσους εκμεταλλεύονται αυτά τα ορυκτά και να σιγουρέψουν ότι θα συνεχίζουν να τα εκμεταλλεύονται, αποκλείοντας την Κίνα και οποιονδήποτε άλλο είναι προοδευτικός.
Κιερετουε Οπόκου: Πιστεύω ότι η ιστορία του σιδηροδρόμου Ζάμπιας – Τανζανίας [του 1973] είναι πολύ σημαντική. Χαίρομαι πολύ όταν μιλάς γι’ αυτό, γιατί νομίζω πως σήμερα, που κάποιοι νέοι κινέζοι το βλέπουν σαν επενδύσεις της Κίνας και υποστήριξη της Κίνας στην Αφρική σήμερα, γιατί βλέπουν την δράση των κινεζικών εταιριών σήμερα. Χάρις όμως το ιστορικό βάθος που μας έδωσες, [να πούμε πως] πολλές αφρικανικές χώρες είχαν τότε μεγαλύτερο ΑΕΠ από ότι είχε η Κίνα, ότι δηλαδή ήταν μια τεράστια θυσία εκ μέρους της Κίνας. Ήταν αλληλεγγύη. Η Κίνα δεν έστησε στρατιωτική βάση ούτε έβαλε τέτοιον όρο για να φτιάξει το σιδηρόδρομο. Δεν ίδρυσε καμμιά στρατιωτική βάση σε όλη την Αφρική. Νομίζω ότι οι νέοι κινέζοι δεν έχουν βάλει στο σωστό πλαίσιο. Τότε η Κίνα δεν ήταν η μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο, όπως είναι σήμερα. Ήταν η Κίνα του 1970, του 1960. … Κι εκεί βλέπεις την αντίθεση με την στρατικοποίηση. Η μεγαλύτερη βάση drones στον πλανήτη είναι στο Νίγηρα. Αναφέρθηκες στην εξόρυξη ουρανίου στο Νίγηρα. Αυτό το ορυχείο μόνο του παράγει το 1/3 της ηλεκτρικής ενέργειας που χρειάζεται η Γαλλία. Είναι μία από τις φτωχότερες περιοχές στη γη, πάνω σε μία από τις πιο πολύτιμες πλουτοπαραγωγικές πηγές στον κόσμο. Ακριβώς δίπλα στο ορυχείο έχεις αυτή την τεράστια αμερικάνικη βάση drones. Οπότε, είναι αδύνατο στους ανθρώπους εκεί να εξεγερθούν ενάντια στις συνθήκες. Εκεί εξάγουν ανοικτά [open pit mining] δηλητηριάζοντας τους ντόπιους γενιές τώρα. Είναι μια πλουτοπαραγωγική πηγή που την προστατεύουν Από τους Αφρικανούς και παράλληλα κρατούν μακρυά την Κίνα κλπ. Γι αυτό χαίρομαι όποτε λες αυτή την ιστορία Τανζανίας – Ζάμπιας.
Φρεντ Μ΄μπεμπε: Στη ζωή είναι πάντα σημαντικό να ξεκαθαρίζεις τα πράγματα. Και ακριβώς γι αυτό είναι μερικές φορές αναγκαίο να καταλάβεις την ιστορία, την ιστορία των πραγμάτων, τη διαδοχή των γεγονότων. Σήμερα [οι ΗΠΑ] στρατικοποιούν την Αφρική ενώ δεν τους ζήτησε κανείς να έλθουν. Σε εποχές που όντως χρειαζόμασταν την στρατιωτική τους βοήθεια, μας την αρνήθηκαν. Στα μέσα και στα τέλη της δεκαετίας του 1970, όταν βομβαρδιζόταν η Ζάμπια, από τα καθεστώτα απαρτχάιντ στην τότε Ροδεσία, σήμερα Ζιμπάμπουε, και τη Νότιο Αφρική, δεν είχαμε καμμία αεροπορική άμυνα, να προστατευθούμε και να προστατεύσουμε και τις εθνικές απελευθερωτικές μας δυνάμεις. Ζητήσαμε από τις ΗΠΑ να μας πουλήσουν συστήματα αεράμυνας, όχι να μας τα χαρίσουν, να μας τα πουλήσουν. Αρνήθηκαν. Οι βρετανοί το ίδιο, αρνήθηκαν. Η ΕΣΣΔ αρνήθηκε. Η μόνη χώρα που τότε μας βοήθησε ήταν η Κίνα. Η Κίνα μας έδωσε MIG-21, και μερικά τανκς. Αυτό τον εξοπλισμό τον έχουμε ακόμη. Και η Κίνα δεν είχε πολλά τότε, όμως θυσίασαν ένα ολόκληρο σμήνος MIG-21 και μας το έδωσαν.
Κιερετουε Οπόκου: Το ίδιο συνέβη και με τη Γκάνα. Δε μας βομβάρδισαν, αλλά που διαβάσεις την αλληλογραφία μεταξύ των βρετανών αξιωματικών της αποικιοκρατίας, που μετά ονομάστηκαν αξιωματούχοι του υπουργείου Εξωτερικών της Βρετανίας, διαβάσεις την αλληλογραφία αυτών που βρίσκονταν στην Γκάνα με αυτούς που βρίσκονταν την Κένυα και τα κεντρικά του Λονδίνου… Ε, αν τώρα κάποιος από αυτούς επιστρέψει και θέλει να φτιάξει στρατιωτική βάση, δεν υπάρχει περίπτωση να σκεφτείς ότι το κάνεις προς το συμφέρον σου [ως αφρικανός].
Φρεντ Μ΄μπεμπε: δεν είναι οι βάσεις μας, είναι οι βάσεις τους. Και το λένε εντίμως.
Κιερετουε Οπόκου: Με στόχο να κρατουν μακρυα και τους ανταγωνιστές τους.
Φρεντ Μ΄μπεμπε: Ναι. Γιατί δεν χρειαζόμαστε προστασία από την Κίνα, η Κίνα είναι που μας προστάτευσε. Και δεν θέλουν να απαντήσουν μόνο στρατιωτικά στην Κίνα. Όταν η Κίνα άρχισε το σχεδιασμό του Νέου Δρόμου του Μεταξιού –Belt and Road – οι υποδομές ξεκίνησαν και στην Αφρική. Δρόμοι, σιδηρόδρομοι κλπ. Αποφάσισαν λοιπόν με τον δικό τους τρόπο να αντιμετωπίσουν τα προγράμματα υποδομών της Κίνας ξεκινώντας δικά τους, και μιλάω για τους ευρωπαίους και τους αμερικάνους. Μας ήρθαν με ένα πρόγραμμα 600 δισεκατομμυρίων δολαρίων, ώστε μες σε πέντε χρόνια να χτίσουν υποδομές στην Αφρική, ώστε να αντιμετωπίσουν την κινεζική επιρροή. Δηλαδή, δεν υπάρχει τίποτε ευγενές σε αυτά που θέλουν να κάνουν στην Αφρική. Τίποτε από όσα θέλουν να κάνουν στην Αφρική δεν αφορά την Αφρική. Είναι μόνο για τα δικά τους συμφέροντα, καθαρά εγωιστικά. Ξέρουμε όμως ότι προγράμματα σαν αυτά [των ΗΠΑ και των Ευρωπαίων] δεν έχουν πίσω τους ευγενή και άδολα κριτήρια, δεν έχουν καμμία αξία. Ομοίως, ακόμη και ευγενή προγράμματα, που δεν έχουν σωστή και δίκαιη βάση, δεν έχουν καμμία αξία. Δεν είναι η πρώτη φορά που μας υπόσχονται πράγματα στην Αφρική και τις πτωχότερες χώρες. Πριν λίγα χρόνια υποσχέθηκαν να διαθέσουν 3% του ΑΕΠ τους για την ανάπτυξη των πτωχότερων κρατών. Πόσοι εξ αυτών το διέθεσαν; Μηδέν, κανένας. Λοιπόν, θα είμαστε ευτυχείς αν αυτά τα 600 δις που μας υπόσχονται για υποδομές στην Αφρική, αν υλοποιηθούν όσα υπόσχονται. Όμως είναι ήδη προβληματικά, γιατί μας λένε ότι αυτά τα χρήματα θα έρθουν από ιδιωτικές και δημόσιες πηγές. Είναι προβληματικό γιατί δεν υπάρχει καμμία εγγύηση. Πως μπορεί να εγγυηθεί [ένα κράτος] τι θα κάνουν οι ιδιώτες επενδυτές; πως; με τι όρους μπορούν να το φέρουν; Ξέρουμε ότι το ιδιωτικό κεφάλαιο κυνηγάει τα κέρδη. Πως λοιπόν θα συγκριθεί με το Νέο Δρόμο του Μεταξιου; Και πάλι, όλα είναι για τα δικά τους συμφέροντα, το συμφέρον τους να μειώσουν την κινεζική επιρροή στην Αφρική. Ποιά είναι όμως η επιρροή της Κίνας στην Αφρική; Η σχέση που έχουμε με την Κίνα είναι πάρα πολύ δύσκολο να σπάσει. Όπως λένε οι ίδιοι, ο φίλος την ώρα της ανάγκης είναι ο πραγματικός σου φίλος.