Η αφήγηση της ελληνικής κρίσης από τον Γιάνη Βαρουφάκη: Miα συντριπτική μαρτυρία κατά του ίδιου του εαυτού του (Μέρος 2ο)

Μέρος 2ο

Η αμφισβητήσιμη αφήγηση του Βαρουφάκη σχετικά με τις ρίζες της ελληνικής κρίσης και οι σχέσεις του με την πολιτική τάξη που προκαλούν έκπληξη

του Eric Toussaint

Σε ένα πρώτο άρθρο σχετικά με το βιβλίο αυτό, ανέλυσα με κριτική ματιά τις προτάσεις του Βαρουφάκη πριν συμμετάσχει στην κυβέρνηση Τσίπρα τον Ιανουάριο του 2015, δείχνοντας πως οδηγούσαν στην αποτυχία. Το δεύτερο αυτό άρθρο αναφέρεται ειδικότερα στους δεσμούς που διατηρεί ο Γιάνης Βαρουφάκης με την ηγετική ελληνική πολιτική τάξη (τόσο με το ΠΑΣΟΚ που συνδέεται ιστορικά με την σοσιαλδημοκρατία, όσο και με το συντηρητικό κόμμα της Νέας Δημοκρατίας) εδώ και πολλά χρόνια.

Ο Γιάνης Βαρουφάκης τονίζει επανειλημμένα την πλατιά γκάμα των σχέσεών του εντός του ελληνικού πολιτικού περιβάλλοντος. Επιμένει στην παρελθούσα φιλία του με τον Γιάννη Στουρνάρα (σημερινό κυβερνήτη της Κεντρικής Τράπεζας της Ελλάδας, σύμμαχο του Ντράγκι και των ιδιωτών, Ελλήνων και ξένων, τραπεζιτών), στις καλές του σχέσεις, το 2009, με τον Γιώργο Παπανδρέου (που εφάρμοσε την πολιτική που οδήγησε στο πρώτο μνημόνιο), στις σχέσεις του με τον Αντώνη Σαμαρά (που ηγήθηκε της ελληνικής κυβέρνησης μετά το δεύτερο μνημόνιο) και αφιερώνει ένα σημαντικό τμήμα των 4 πρώτων κεφαλαίων του βιβλίου του στην διήγηση της δόμησης στενών σχέσεων συνεργασίας και, μερικές φορές, πολύ στενών τέτοιων σχέσεων, με 3 ηγετικές μορφές του ΣΥΡΙΖΑ. Πρόκειται για τον Αλέξη Τσίπρα (που οδήγησε τον Ελληνικό λαό στο τρίτο μνημόνιο), τον Νίκο Παππά (το άλτερ έγκο του Τσίπρα, που έγινε υπουργός κυβέρνησης Τσίπρα Ι) στους οποίους προστέθηκε, καθ’οδόν, ο Γιάννης Δραγασάκης (πριν γίνει υπουργός παρά των πρωθυπουργώ των κυβερνήσεων Τσίπρα Ι και ΙΙ). Σε αυτό το δεύτερο μέρος, θα προσεγγίσω την αφήγηση της αρχής της ελληνικής κρίσης καθώς και τις σχέσεις του Βαρουφάκη με την παραδοσιακή ελληνική πολιτική τάξη.

Ο Βαρουφάκης διηγείται με τρόπο πολύ αμφισβητήσιμο την αλυσίδα των γεγονότων που οδήγησαν στην επιβολή του πρώτου μνημονίου τον Μάη του 2010. Ενώ το αρνείται, στηρίζει το επίσημο αφήγημα σύμφωνα με το οποίο η αιτία της κρίσης βρίσκεται στην ανικανότητα του ελληνικού Κράτους να αντιμετωπίσει το δημόσιο χρέος. Αν και καταγγέλλει την αξιοθρήνητη κατάσταση στην οποία είχαν θέσει εαυτές οι ιδιωτικές ελληνικές τράπεζες[1], τονίζει την ανικανότητα του ελληνικού Κράτος να αντιμετωπίσει την κατάσταση και δηλώνει ότι έπρεπε να κηρύξει πτώχευση. Βάζει στην άκρη την δυνατότητα που «προσφέρονταν» στο Κράτος να αρνηθεί να αναλάβει τις απώλειες των τραπεζών. Ο συλλογισμός του σχετικά με την πτώχευση του ελληνικού Κράτους βασίζεται στο γεγονός ότι, σύμφωνα με αυτόν, το παθητικό (=τα χρέη) των ιδιωτικών τραπεζών επιβάρυνε, είτε το θέλουμε είτε όχι, το ελληνικό Κράτος. Το παθητικό των ιδιωτικών τραπεζών ήταν τόσο υψηλό που το ελληνικό Κράτος ήταν ανίκανο να το αντιμετωπίσει. Κι όμως, σε άλλες ιστορικές στιγμές, υπήρξαν Κράτη που αρνήθηκαν να αναλάβουν τις απώλειες των ιδιωτικών τραπεζών. Η Ισλανδία το έπραξε από το 2008, όταν κατάρρευσε ο ιδιωτικός τραπεζικό τομέας, και τα κατάφερε μια χαρά. Μπόρεσε να αντιμετωπίσει νικηφόρα τις απειλές της Μεγάλης Βρετανίας και των Κάτω Χωρών [2].

Δεν αρκεί να λέμε ότι η Ελλάδα δεν είναι η Ισλανδία, δεν αρκεί να δηλώνουμε ότι η Ελλάδα είναι μέλος της ευρωζώνης και ότι έπρεπε να μείνει εκεί, για να θέσουμε τέλος στη συζήτηση. Ο Βαρουφάκης υιοθετεί στην πραγματικότητα μια συντηρητική στάση, από οικονομικής και κοινωνικής πλευράς. Καταγγέλλει τους Έλληνες τραπεζίτες αλλά η λύση την οποία πρότεινε στον Αλέξη Τσίπρα από τον Ιούνιο του 2012 συνίστατο στη μεταβίβαση της ιδιοκτησίας των ελληνικών τραπεζών στην Ευρωπαϊκή Ένωση [3].

Εξ άλλου, είναι προφανές ότι έπρεπε να τεθεί σε αμφισβήτηση η πληρωμή του δημόσιου χρέους που είχε σημαντικά αυξηθεί, κυρίως κατά την δεκαετία του 1990 λόγω της επιδίωξης αθέμιτων στόχων (υπερβολικές στρατιωτικές δαπάνες, χρηματοδότηση των φορολογικών δώρων προς τις μεγάλες επιχειρήσεις και τους πιο πλούσιους, χρηματοδότηση του χρέους με μείωση των κοινωνικών εισφορών που επιβάρυναν την εργοδοσία,…) ή η χρηματοδότηση αυτού του χρέους με αθέμιτους όρους (καταχρηστικά επιτόκια που λάμβαναν οι τράπεζες) και με τρόπους που σημαδεύονταν από την διαφθορά κι άλλους παράνομους παράγοντες (βλ. το 1ο κεφάλαιο του Πορίσματος της Επιτροπής Αλήθειας για το Δημόσιο Χρέος).
 

«Το φθινόπωρο του 2009, μια νέα ελληνική κυβέρνηση εκλέχτηκε με την ακόλουθη υπόσχεση: να αυξήσει τις δαπάνες για να βοηθήσει το βουνό του εθνικού εισοδήματος να ξαναφτιαχτεί. Μόνο που ο νέος Πρωθυπουργός και ο υπουργός οικονομικών του, που προέρχονταν από το σοσιαλδημοκρατικό κόμμα, το Πασοκ, δεν κατάλαβαν. Η πτώχευση του Κράτους ήταν ήδη πραγματικότητα, πριν καν ορκιστούν.»

Είναι ψευδές να δηλώνει κανείς ότι το Κράτος ήταν πτωχευμένο. Ο λόγος αυτός στηρίζει την ψευδή παρουσίαση των πραγμάτων όπως την έδωσαν η τρόικα και τα κυρίαρχα ΜΜΕ.

Αυτό που δεν λέει ο Βαρουφάκης είναι πως ο Παπανδρέου δραματοποίησε την κατάσταση του δημόσιου χρέους και του δημόσιου ελλείμματος αντί να πράξει ούτως ώστε το κόστος αυτής της τραπεζικής κρίσης να το αναλάβουν οι υπεύθυνοι, τόσο ξένοι όσο και Έλληνες (δηλαδή, οι ιδιώτες μέτοχοι, οι διοικήσεις των τραπεζών, οι ξένες τράπεζες και άλλες χρηματοπιστωτικές εταιρείες που συνέβαλαν στην δημιουργία της κερδοσκοπικής φούσκας). Η κυβέρνηση Παπανδρέου κατέφυγε στην παραποίηση των στατιστικών του ελληνικού χρέους, όχι κατά τα χρόνια που προηγούνταν της κρίσης για να το μειώσει (όπως υποστηρίζει το κυρίαρχο αφήγημα) αλλά, το 2009, για να το αυξήσει. Αυτό αποδεικνύει πολύ καθαρά η ελληνική Επιτροπής Αλήθεια Δημόσιου Χρέους, στην έκθεσή της, τον Ιούνιο 2015, (βλ. Κεφάλαιο ΙΙ, σελ. 17, http://www.cadtm.org/Rapport-preliminaire-de-la (εδώ η ελληνική έκδοση: http://debt-truth.gr/wp-content/uploads/2015/07/Report_GR_final.pdf;).

Ο Βαρουφάκης δεν καταγγέλλει την παραποίηση. Δέχεται ως έχουν τις δηλώσεις του Παπανδρέου και του Υπουργού Οικονομικών του σχετικά με την δραματική κατάσταση των δημόσιων οικονομικών.

Μετά τις βουλευτικές εκλογές της 4ης Οκτωβρίου 2009, η νεοεκλεγμένη κυβέρνηση του Γιώργου Παπανδρέου προχώρησε τελείως παράνομα σε αναθεώρηση των στατιστικών στοιχείων με σκοπό να φουσκώσει το δημοσιονομικό έλλειμμα αλλά και το δημόσιο χρέος, για την περίοδο που προηγούνταν του μνημονίου του 2010. Το επίπεδο του ελλείμματος για το 2009 υπέστη πολλές αναθεωρήσεις προς τα πάνω, από 11,9% του ΑΕΠ, σε πρώτη εκτίμηση, στα 15,8%, στην τελευταία. Ο Ανδρέας Γεωργίου, διευθυντής το 2009-2010 της ελληνικής στατιστικής υπηρεσίας ΕΛΣΤΑΤ (ενώ κατείχε ακόμη θέση στο ΔΝΤ) καταδικάστηκε τον Αύγουστο του 2017. Υπό τον τίτλο: «Στην Ελλάδα, καταδίκη του πρώην διευθυντή της Στατιστικής υπηρεσίας που είχε παραποιήσει στοιχεία του δημόσιου ελλείμματος», ιδού τι αναφέρει η εφημερίδα Le Monde στην έκδοση της 1ης Αυγούστου 2017: «Ο Ανδρέας Γεωργίου, πρώην διευθυντής της ελληνικής στατιστικής υπηρεσίας, ΕΛΣΤΑΤ, στην καρδιά του σήριαλ των ψευδών στοιχείων του δημόσιου ελλείμματος στην αρχή της κρίσης χρέους, καταδικάστηκε, την Τρίτη 1η Αυγούστου, σε δυο χρόνια φυλάκισης με αναστολή. Το Εφετείο Πλημμελημάτων Αθηνών τον έκρινε ένοχο «παράβασης καθήκοντος», σύμφωνα με δικαστική πηγή. Το πρώην μέλος του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου δικάζονταν για την συνεννόησή του με την Eurostat (την ευρωπαϊκή στατιστική υπηρεσία, η οποία εξαρτάται από την Επιτροπή) για να φουσκώσει τα στοιχεία του ελλείμματος και του δημόσιου χρέους για το έτος 2009. Ο υποτιθέμενος στόχος: να διευκολυνθεί η θέση υπό οικονομική επιτροπεία της χώρας, με την έναρξη, το 2010, του πρώτου προγράμματος διεθνούς διάσωσης της Ελλάδας – σήμερα είμαστε στο τρίτο, από τον Αύγουστο του 2015.» [5]

Επίσης, αντίθετα με τις δηλώσεις του Βαρουφάκη, οι ιδιωτικές τράπεζες δεν έκοψαν τις πιστώσεις προς το ελληνικό Κράτος το 2009[6]. Αυτές που διακόπηκαν είναι οι πιστώσεις προς τον ελληνικό ιδιωτικό τομέα, κατά την διάρκεια εκείνου του έτους. Το φθινόπωρο του 2009, το ελληνικό Κράτος κατάφερνε χωρίς δυσκολία να δανειστεί χρήματα. Η διακοπή των πιστώσεων από τις χρηματοπιστωτικές αγορές προς το Ελληνικό Κράτος έλαβε χώρα το 2010, αφού ο Παπανδρέου δραματοποίησε την κατάσταση και αφού ξεκίνησε η διαδικασία του 1ου μνημονίου.

Ο Βαρουφάκης εξηγεί σε πολλά σημεία του 2ου κεφαλαίου ότι διατηρούσε, παρά τις προφανείς διαφορές τους, καλές σχέσεις με τον Παπανδρέου:

«Τον Ιανουάριο του 2010, κατά την διάρκεια ραδιοφωνικής συνέντευξης, προειδοποίησα τον Πρωθυπουργό, τον οποίο γνώριζα προσωπικά και με τον οποίο είχα μάλλον φιλικές σχέσεις, λέγοντάς του: «Ό,τι κι αν κάνεις, μην πας να βρεις κρατικά δάνεια στους ευρωπαίους εταίρους μας για να προσπαθήσεις, μάταια, να αποφύγεις την πτώχευση.» [7]

Σε αυτό το τελευταίο σημείο, ο Βαρουφάκης είχε δίκιο: δεν χρειαζόταν να αναζητήσει πιστώσεις απ’την πλευρά της τρόικας. Αντίθετα, ο Βαρουφάκης έχει άδικο όταν λέει πως το ελληνικό Κράτος έπρεπε να κηρύξει πτώχευση. Μια εναλλακτική, αντίθετη με την πολιτική που εφάρμοσε ο Παπανδρέου και διαφορετική από αυτήν που πρότεινε ο Βαρουφάκης (δηλ., πτώχευση του Κράτους) ήταν παρά ταύτα εφικτή και απαραίτητη. Έπειτα από την εκλογική της νίκη του 2009, βάσει μιας εκστρατείας που κατήγγειλε τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές που εφάρμοζε η Νέα Δημοκρατία, αν ήθελε να τηρήσει τις προεκλογικές υποσχέσεις της, η κυβέρνηση Παπανδρέου έπρεπε να κοινωνικοποιήσει τον τραπεζικό τομέα οργανώνοντας την συντεταγμένη χρεοκοπία τους και προστατεύοντας τους καταθέτες. Πολλά ιστορικά παραδείγματα βεβαιώνουν ότι μια πτώχευση ήταν απόλυτα συμβατή με την ταχεία επανεκκίνηση των οικονομικών δραστηριοτήτων στην υπηρεσία του πληθυσμού. Έπρεπε να εμπνευστεί από αυτά που γίνονταν στην Ισλανδία από το 2008 [8] και όσα είχαν πραγματοποιηθεί στην Σουηδία και στη Νορβηγία κατά την δεκαετία του 1990 [9].

Ο Παπανδρέου προτίμησε να ακολουθήσει το σκανδαλώδες και καταστροφικό παράδειγμα της ιρλανδικής κυβέρνησης που έσωσε τους τραπεζίτες το 2008 και, τον Σεπτέμβρη του 2010, θα βρισκόταν αναγκασμένη να δεχθεί ένα ευρωπαϊκό πρόγραμμα διάσωσης που είχε δραματικές συνέπειες για τον ιρλανδικό λαό. Έπρεπε να πάει πιο μακριά απ’ ό,τι η Ισλανδία και η Σουηδία, με πλήρη και οριστική κοινωνικοποίηση του χρηματοπιστωτικού τομέα. Έπρεπε οι ζημίες από την επίλυση της τραπεζικής κρίσης να αναληφθούν από τις ξένες τράπεζες και τους Έλληνες ιδιώτες μετόχους ενώ οι υπεύθυνοι της τραπεζικής καταστροφής θα παραπέμπονταν στην δικαιοσύνη. Μια τέτοια αντιμετώπιση θα είχε επιτρέψει στην Ελλάδα να αποφύγει τα διαδοχικά μνημόνια που υπέβαλαν τον ελληνικό λαό σε μια δραματική ανθρωπιστική κρίση και στην ταπείνωση χωρίς να υπάρξει πραγματική εξυγίανση του ελληνικού τραπεζικού συστήματος.
 

Πολλές φορές ο Βαρουφάκης αναφέρεται στις επαφές που είχε με προσωπικότητες πρώτου πλάνου της ελληνικής πολιτικής τάξης, είτε του ΠΑΣΟΚ είτε του κύριου συντηρητικού κόμματος, της Νέας Δημοκρατίας.

«Ένα βράδυ (του 2011, σημείωση του συντάκτη), επιστρέφοντας στο σπίτι μου μετά από μια εκπομπή της ΕΡΤ, την ελληνική ραδιοφωνία και τηλεόραση, χτύπησε το σταθερό τηλέφωνο. Απάντησα και αναγνώρισα την φωνή του Αντώνη Σαμαρά, ηγέτη της Νέας Δημοκρατίας, του συντηρητικού κόμματος που, την εποχή εκείνη, ήταν η αξιωματική αντιπολίτευση. (…) «Δεν γνωριζόμαστε, κ. Βαρουφάκη, μου λέει, αλλά μόλις σας είδα στην τηλεόραση και έπρεπε οπωσδήποτε να σας καλέσω. Νομίζω πως δεν άκουσα ποτέ μου λόγια τόσο βαθιά και συγκινητικά σε τηλεοπτικό πλατώ. Ήθελα να σας ευχαριστήσω για τις θέσεις σας.» Ο Σαμαράς δεν είναι το μόνο μέλος του ελληνικού establishment που επικοινώνησε μαζί μου. Η σταυροφορία μου με οδήγησε να έχω πολλές ιδιωτικές συζητήσεις με σοσιαλιστές υπουργούς, συντηρητικούς βουλευτές της αντιπολίτευσης, συνδικαλιστικούς ηγέτες και άλλους, που καταλάβαιναν ότι αντιπροσώπευα κάτι άλλο. Μόλις τους εξέθετα την ανάλυσή μου, συμφωνούσαν, όλοι ανεξαιρέτως. (…) Οι συντηρητικοί, ως τον Νοέμβρη του 2011 τουλάχιστον, ήταν λίγο τολμηρότεροι: όπως ο αρχηγός τους, ο Αντώνης Σαμαράς, είχαν υιοθετήσει μια άποψη κατά της λιτότητας και κατά της διάσωσης, ήταν πιο ελεύθεροι να με ακολουθήσουν”. [10]

Αν λάμβαναν ένα τηλεφώνημα σαν αυτό του Σαμαρά, μερικοί θ’αναρωτιόντουσαν: «Μα, μήπως ν’ανησυχήσω που ένα από τα ηγετικά στελέχη του συντηρητικού κόμματος με συγχαίρει;». Ο Βαρουφάκης δεν αναρωτήθηκε.
 

Ο Βαρουφάκης αφιερώνει τέσσερις ολόκληρες σελίδες στην σχέση φιλίας που τον συνέδεε με τον Γιάννη Στουρνάρα.[11] Μεταξύ τέλους την δεκαετίας 1990 και της περιόδου των μνημονίων, ο Γιάννης Στουρνάρας πέρασε από το ΠΑΣΟΚ στη Νέα Δημοκρατία. Ο Βαρουφάκης εξηγεί: «Αυτός είναι που κατάφερε να πείσει Βρυξέλλες και Βερολίνο να βάλουν την Ελλάδα στην ευρωζώνη. Όταν η χώρα έγινε οριστικά δεκτή, το 2000, ο Πρωθυπουργός, μέλος του ΠΑΣΟΚ, τον ευχαρίστησε προσφέροντάς του την θέση του Διευθύνοντα συμβούλου της Εμπορικής Τράπεζας της Ελλάδας [12]. Εκείνη την εποχή είναι που γνωριστήκαμε. Παρά το στενό πρόγραμμά του, ο Στουρνάρας ήταν πάντα διαθέσιμος για να διδάξει, με ευχαρίστηση και αφοσίωση. Οι απόψεις μας, ως οικονομολόγων, και οι πολιτικές μας απόψεις διέφεραν, αλλά η δράση του στο πανεπιστήμιο και τα φυσικά κοινά μας στοιχεία οδήγησαν σε μια βαθιά φιλία.»

Ο Βαρουφάκης διηγείται ότι πέρασαν μαζί, στο διαμέρισμα του Στουρνάρα, την εκλογική βραδιά της 4ης Οκτωβρίου 2009, που κατέληξε στην νίκη του ΠΑΣΟΚ. Την εποχή εκείνη, ο Στουρνάρας ήταν ένας από τους μεγαλοσυμβούλους των «σοσιαλιστών» και είχε υιοθετήσει τον μνημονιακό προσανατολισμό του Παπανδρέου. Ο Βαρουφάκης συνεχίζει: «Το 2010, κρίσιμη χρονιά για την Ελλάδα, ο Στουρνάρας έκανε μιαν επιλογή που εξέπληξε πολλούς: έγινε πρόεδρος ενός think-tank, μιας δεξαμενής σκέψης οικονομολόγων που ιδρύθηκε από την Εθνική συνομοσπονδία βιομηχάνων Ελλάδας, της ισχυρότερης οργάνωσης της εργοδοσίας της χώρας, παραδοσιακά συνδεδεμένης με την Νέα Δημοκρατία.» Αυτό δεν επηρέασε την φιλία τους. Ένα μήνα πριν τις εκλογές του Μάη του 2012, ο Βαρουφάκης που ήταν περαστικός από την Αθήνα, κάλεσε τον Στουρνάρα: «Τον συνάντησα, την επομένη, στο καφέ ενός ξενοδοχείου στους πρόποδες της Ακρόπολης. Πέσαμε ο ένας στην αγκαλιά του άλλου (…) Μετά, περάσαμε στα σοβαρά θέματα και τον ενημέρωσα σχετικά με τις συζητήσεις που είχα στο Βερολίνο με εκπροσώπους της ΕΚΤ και της γερμανικής κυβέρνησης, με οικονομικούς δημοσιογράφους και άλλους. Ανέφερα επίσης μια συζήτηση που είχα με τον Τζορτζ Σόρρος. Που συμφωνούσε με την ανάλυσή μου σχετικά με την κατάσταση της Ελλάδας και με την ουσία των προτάσεών μου περί οικονομικής πολιτικής για την Ευρώπη, γενικότερα. Ο Βαρουφάκης εξηγεί πως ο Στουρνάρας κι εκείνος δεν συμφώνησαν σχετικά με την βιωσιμότητα του μνημονίου αλλά αποχωρίστηκαν υποσχόμενοι να διατηρήσουν την φιλία τους ανέπαφη. Τα πράγματα χάλασαν όταν, μερικούς μήνες αργότερα, ο Στουρνάρας κατηγόρησε τον Βαρουφάκη ότι κερδοσκοπούσε με τον Σόρρος πάνω στους τίτλους του ελληνικού χρέους. Εκείνη τη στιγμή είναι που διεκόπη η σχέση τους. Στο μεταξύ, ο Στουρνάρας είχε γίνει υπουργός ανταγωνιστικότητας (Μάης-Ιούνιος 2012). Μετά τις εκλογές του Ιουνίου 2012, έγινε υπουργός οικονομικών της κυβέρνησης Σαμαρά. Στη συνέχεια, από τον Ιούνιο του 2014, ο Σαμαράς τον τοποθέτησε επικεφαλής της κεντρικής τράπεζας της Ελλάδας, όπου βρίσκεται ακόμη.

Έκανα τον κόπο να δώσω περιληπτικά αυτό το απόσπασμα του βιβλίου του Βαρουφάκη επειδή αποκαλύπτει την άνεση με την οποία ο συγγραφέας του ελίσσονταν στους χώρους της ελληνικής πολιτικής τάξης. Ακόμη κι αν την εποχή εκείνη δεν κατείχε επίσημο θώκο, διατηρούσε σχέσεις με ηγέτες-κλειδιά και ορισμένες από τις ιδέες του δεν τις απέρριπταν οι συντηρητικοί ηγέτες, κάθε άλλο. Προφανώς, αυτό δεν τον ενοχλούσε, εφόσον αναφέρεται σε αυτό φαρδιά-πλατιά στο βιβλίο του.

Μετάφραση από τα γαλλικά: Christine Cooreman

Σημειώσεις :
1 Από πλευράς μου, ανέλυσα την κρίση των ελληνικών τραπεζών στο άρθρο μου « Grèce : Les banques sont à l’origine de la crise » http://www.cadtm.org/Grece-Les-banques-sont-a-l-origine («Οι τράπεζες προκάλεσαν την κρίση», σε ελληνική μετάφραση, εδώ: http://www.contra-xreos.gr/arthra/1162-2017-01-17-08-37-41.html) Βλ. επίσης Patrick Saurin, “La « Crise grecque » une crise provoquée par les banques” (Η «ελληνική κρίση», μια κρίση που προκάλεσαν οι τράπεζες, http://www.cadtm.org/La-Crise-grecque-une-crise )

2 CADTM – Le tribunal de l'AELE rejette les réclamations « Icesave » contre l'Islande et ses habitants, publié le 29 janvier 2013 («Το Δικαστήριο της ΕΖΕΣ απορρίπτει τα αιτήματα « Icesave » κατά της Ισλανδίας και των κατοίκων της», άρθρο που δημοσιεύτηκε στις 29 Ιανουαρίου 2013 http://www.cadtm.org/Le-tribunal-de-l-AELE-rejette-les

3 Y. Varoufakis, Adults in the Room, Bodley Head, London, 2017, κεφ. 3, σ. 65. Θα επανέλθω σε αυτό το θέμα στο επόμενο άρθρο.

4 Y. Varoufakis, Adults in the Room, Bodley Head, London, 2017, κεφ. 2, σ. 31.

5 Για περισσότερες πληροφορίες: http://www.lemonde.fr/europe/article/2017/08/01/grece-la-justice-condamne-l-ancien-chef-des-statistiques_5167573_3214.html#Zr8XIXFTIbLUtBT5.99 Σημειωτέον ότι αυτού του είδους τα άρθρα σπανίζουν ιδιαίτερα στην εφημερίδα Le Monde. Ο ελληνικός συντηρητικός Τύπος (ειδικότερα η Καθημερινή) υπογραμμίζουν την δυσαρέσκεια της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η εκπρόσωπος της Επιτροπής, Κα Annika Breidthardt, δήλωσε την 1η Αυγούστου 2017 ότι η απόφαση του δικαστηρίου δεν συνάδει με τις προηγούμενες αποφάσεις της δικαιοσύνης και επανέλαβε ότι η «Η Επιτροπή έχει πλήρη εμπιστοσύνη στην ακρίβεια και την αξιοπιστία των στοιχείων της ΕΛΣΤΑΤ κατά την περίοδο 2010-2015 και μετά. »

6 Θα δημοσιεύσω ένα νέο άρθρο σχετικά με το θέμα αυτό πριν το τέλος του 2017. Θα δείξω πως πολλά γραφήματα που δημοσιεύτηκαν από επίσημους οργανισμούς, ειδικότερα το ΔΝΤ, είναι ψευδή.

7 Y. Varoufakis, Adults in the Room, Bodley Head, London, 2017, κεφ. 2, σ. 31. Στην επόμενη σελίδα, ο Βαρουφάκης γράφει: «Πεπεισμένος ότι η πτώχευση ήταν σίγουρη, όσο ήρεμα κι αν μιλούσαμε, συνέχισα να επιμένω. Εξ άλλου, το γεγονός ότι είχα γράψει ομιλίες για τον Πρωθυπουργό Παπανδρέου τράβηξε την προσοχή της BBC και άλλων οργάνων του ξένου τύπου. »

8 Renaud Vivien, Eva Joly, « En Islande, les responsables du naufrage bancaire n’ont pas pu acheter leur procès » (Στην Ισλανδία, οι υπεύθυνοι του τραπεζικού ναυαγίου δεν μπόρεσαν να εξαγοράσουν την δίκη τους», δημοσιεύτηκε στις 20 Φεβρουαρίου 2016, http://www.cadtm.org/En-Islande-les-responsables-du

9 Mayes, D. (2009). Banking crisis resolution policy – different country experiences. (Πολιτική επίλυσης της τραπεζικής κρίσης – εμπειρίες από διάφορες χώρες) Central Bank of Norway. (Κεντρική Τράπεζα της Νορβηγίας)

10 Y. Varoufakis, Adults in the Room, Bodley Head, London, 2017, κεφ. 2, σ. 38-39.

11 Y. Varoufakis, Adults in the Room, Bodley Head, London, 2017, κεφ. 2, σ. 68 ως 72.

12 Έκτοτε, η τράπεζα αυτή άλλαξε επωνυμία, ονομάστηκε Εμπορική και αγοράστηκε από την γαλλική Crédit Agricole.