«Πλατεία Ομονοίας: Τοποθετήθηκαν συσκευές που καθαρίζουν τον αέρα, “ισοδύναμες” με 30 δέντρα» έγραψε η Lifo, «Ο Δήμος Αθηναίων & ο Όμιλος Πολίτη “πρασινίζουν” την Ομόνοια» έγραψαν στην Εφημερίδα των Συντακτών, στην Καθημερινή, στο Real και άλλους ιστότοπους, ενώ Πρώτο Θέμα, Κουτί της Πανδώρας και in.gr έφτασαν στο σημείο να κάνουν λόγο για «30 δέντρα στην πλατεία Ομονοίας».
Στην πράξη, τα παραπάνω και μία σειρά από αντίστοιχα δημοσιεύματα, αναφέρονται από την Τετάρτη στην «προσφορά» μίας συγκεκριμένης εταιρείας, της Politis Technologies, μέλος του Ομίλου Πολίτη προς τον δήμο Αθήνας τεσσάρων συσκευών «για την καταπολέμηση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης», στο πλαίσιο του προγράμματος του δήμου «Υιοθέτησε την Πόλη σου». Τα δε δημοσιεύματα είναι σχεδόν όλα πανομοιότυπα με το δελτίο Τύπου της ίδιας της εταιρείας, με εκείνα που αναφέρουν πως πρόκειται για «πληρωμένη καταχώρηση» να προκύπτουν ελάχιστα.
Έτσι, οι αναγνώστες ενημερώνονται πως οι τέσσερις συσκευές με τα ειδικά φίλτρα «Pamares» που τοποθετήθηκαν πέριξ της πλατείας Ομονοίας, η οποία φέρεται να επελέγη διότι «παρουσιάζει υψηλές συγκεντρώσεις μικροσωματιδίων, συνεχή ροή οχημάτων και μεγάλο ύψος κτιρίων περιμετρικά, που εγκλωβίζουν τη ρύπανση», έρχονται να δώσουν απάντηση στην ατμοσφαιρική ρύπανση της περιοχής, «αλλάζοντας τον αέρα προς το καλύτερο και βοηθώντας στην καταπολέμηση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης».
Τα ίδια δημοσιεύματα, περιλαμβάνουν επιπλέον τις ίδιες «πληροφορίες» για την τεχνολογία αλλά και το περιβαλλοντικό «αποτύπωμα» των συσκευών αυτών, όπως και το δελτίο Τύπου της εταιρείας, φτάνοντας στο σημείο να αναφέρεται πως «με τέσσερις συσκευές τοποθετημένες περιμετρικά της πλατείας Ομονοίας, μία από τις πιο επιβαρυμένες ατμοσφαιρικά περιοχές του κέντρου, είναι σαν να φυτεύτηκαν συνολικά 30 ώριμα δέντρα»:
«Πρόκειται για τα ειδικά φίλτρα “Pamares”, τα οποία τοποθετούνται πάνω σε στύλους και έχουν τη δυνατότητα να δεσμεύουν αιωρούμενα μικροσωματίδια. Η πατενταρισμένη τεχνολογία που διαθέτουν, εγγυάται τη δέσμευση ακόμα και των πιο μικρών εξ αυτών, ενώ παράλληλα έχουν πολύ χαμηλή κατανάλωση (18WATT), είναι απολύτως ασφαλή για ανθρώπους και ζώα, και η λειτουργία τους είναι σχεδόν αθόρυβη (μεγ. 30 db).
Μάλιστα, σύμφωνα με επιστημονικές μελέτες, δέντρα με διάμετρο 300-450χιλ. δεσμεύουν περίπου 140 γραμμάρια αιωρούμενων μικροσωματιδίων μικρότερων των 10 χιλιοστών σε ένα χρόνο. Δηλαδή 0,4 γραμμάρια ημερησίως. Η συσκευή Pamares, έχει τη δυνατότητα να δεσμεύει 3 γραμμάρια αντίστοιχων ρύπων την ημέρα! Επομένως, κάθε μία συσκευή αντιστοιχεί σε 7,5 ώριμα δέντρα».
Αναζητώντας πληροφορίες για αυτού του είδους τις συσκευές που ήδη έχουν τοποθετηθεί στην Ομόνοια, και με την ενημέρωση για την ποιότητα και την αποτελεσματικότητά τους να εξαντλείται στα δελτία Τύπου της εταιρείας που επέλεξαν δεκάδες ιστότοποι να αναπαράγουν ως είδηση, διαπιστώνεται πως δεν πρόκειται για κάτι τόσο «φρέσκο». Τουναντίον, σύμφωνα με πλήθος δημοσιευμάτων στον διεθνή Τύπο, πόλεις με βαριά ατμοσφαιρική ρύπανση όπως το Πεκίνο, το Χονγκ Κονγκ και το Δελχί έχουν δοκιμάσει την τελευταία δεκαετία την τεχνολογία του «εξωτερικού καθαριστή αέρα», με τα αποτελέσματα να προκύπτουν επιεικώς αμφίβολα, και την συζήτηση για τη χρησιμότητά τους τουλάχιστον έντονη.
Στο Δελχί επί παραδείγματι, αντίστοιχες προσπάθειες έγιναν και το 2010 και το 2016, με τα αποτελέσματα επί της ίδιας της ατμοσφαιρικής ρύπανσης να προκύπτουν πενιχρά, αλλά με αυτά στην νοοτροπία των πολιτών εξόχως επικίνδυνα για το εγγύς μέλλον. «Αν μπορούσαμε να απορροφήσουμε τη ρύπανση στους δρόμους, τότε γιατί να ανησυχούμε για τα όρια εκπομπών ρύπων και καυσίμων; Τι διαφορά κάνει εάν ένα όχημα είναι ενός έτους ή δέκα ετών, εάν το όχημα λειτουργεί με ντίζελ, βενζίνη ή φυσικό αέριο; Τι διαφορά κάνει εάν τα απόβλητα καίγονται ή συσκευάζονται στους χώρους υγειονομικής εκταφής» συνοψίζει μερικά από τα προβληματικά ερωτήματα που προκύπτουν ένας από τους ερευνητές της εφαρμογής της «καινοτομίας» στους δρόμους της πόλης της Ινδίας.
Σε άλλο αναλυτικό άρθρο για την τοποθέτηση του γιγάντιου φίλτρου αέρα -ύψους 7 μέτρων- στο Πεκίνο της Κίνας, αφού παρατίθενται αριθμητικά στοιχεία αναφορικά με τη φτωχή επίδραση επί της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, και μάλιστα με αποτελέσματα που όσο κάποιος απομακρύνεται από τις ίδιες τις συσκευές προκύπτουν όλο και φτωχότερα, παρατίθενται και αποτελέσματα της έρευνας του Φόρουμ Περιβαλλοντικών Δημοσιογράφων Κίνας (CHEJ). Οι εξειδικευμένοι δημοσιογράφοι διαπίστωσαν πως ο πύργος αυτός «δεν έκανε δουλειά αποτελεσματικά», όπως αναφέρεται. Άλλωστε, αυτός φέρεται και ο λόγος που το γιγάντιο κατασκεύασμα που αρχικά ονομάστηκε «Smog Hree Tower», σύντομα μετονομάστηκε σε «Smog Alert Tower», με το Πεκίνο να τον κρατά «για εκπαιδευτικούς λόγους».
Φυσικά, υπάρχουν και πιο μετριοπαθή άρθρα και μελέτες, που κατά τόπους διαπιστώνουν μια κάποια βελτίωση του αέρα, συμφωνώντας ωστόσο στην πλειοψηφία τους πως οι λύσεις αυτές δεν θα πρέπει να υποκαθιστούν τις ίδιες τις πολιτικές αντιμετώπισης της ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Υπάρχουν περιπτώσεις, και πάλι σε πυκνοκατοικημένες περιοχές του πλανήτη, που κρίνεται πως τέτοιες συσκευές βοήθησαν, πλην όμως ως μία συντονισμένη εφαρμοζόμενη πολιτική και όχι ευκαιριακά, με σκόρπιες δωρεές ιδιωτών. Με λίγα λόγια, συμφωνούν πως μία τέτοια συσκευή μπορεί να είναι χρήσιμη, εάν χρησιμοποιηθεί ευρέως και σε κάθε περίπτωση κοντά στην εστία της ρύπανσης και όχι σε διάφορα περιφερειακά σημεία. Όμως τα βασικά στα οποία συμφωνούν άπαντες είναι η διαχείριση και μείωση των ρυπογόνων οχημάτων, η διαχείριση της κίνησης εντός πόλεως, η σωστή και συνεπής παρακολούθηση και καταγραφή της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, η βελτίωση του δικτύου μέσων μαζικής μεταφοράς και μία σειρά άλλα μέτρα.
Όπως αναφέρουν μελετητές, η ατμοσφαιρική ρύπανση των πόλεων είναι σε σημαντικό βαθμό σύμπτωμα ανεπαρκούς πολεοδομικού σχεδιασμού, με κύριες πηγές την καύση αποβλήτων, την κίνηση των οχημάτων και τους βιομηχανικούς ρύπους. Μία σοβαρή αντιμετώπιση προϋποθέτει προγραμματισμό, διυπηρεσιακή συνεργασία, χρηστή διακυβέρνηση και πολιτική βούληση. Μερικές «οδηγίες» για την συμμετοχή των πολιτών στην μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης αναφέρονται στον έλεγχο των μηχανών και των ελαστικών των οχημάτων μας, στην χρήση των δημόσιων μέσων μαζικής μεταφοράς τουλάχιστον μία φορά την εβδομάδα, στην χρήση ποδηλάτου και στον περίπατο, στην ορθή απόθεση των οικιακών απορριμμάτων, στην κατά το δυνατόν απόρριψη της χρήσης του πλαστικού, και φυσικά, στην καλλιέργεια φυτών και δέντρων. Οδηγίες που εάν ένας δήμος ή μία κυβέρνηση το επιθυμούσε θα μπορούσε να δώσει στους πολίτες της, μαζί με κίνητρα για την εφαρμογή τους. Θα έλεγε κανείς πως ένα έργο σαν τον «Μεγάλο Περίπατο» θα μπορούσε να βοηθήσει προς αυτή την κατεύθυνση, ωστόσο η έλλειψη σοβαρότητας και τεκμηρίωσης ως προς την εφαρμογή του δεν αφήνει πολλά περιθώρια.
Στην προκειμένη περίπτωση, η «καινοτομία» δεν ανακοινώθηκε καν από τον ίδιο τον δήμο, παρά με ένα δελτίο Τύπου της εταιρείας που τα «προσέφερε», το περιεχόμενο του οποίου αναπαρήχθη ως είδηση από την συντριπτική πλειοψηφία των μέσων ενημέρωσης. Μία τόσο σοβαρή υπόθεση όπως η ποιότητα του αέρα, με σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία της πλειοψηφίας των κατοίκων της μεγαλύτερης πόλης της χώρας, αναμφίβολα χρήζει πολύ σοβαρότερης ενημέρωσης και τεκμηρίωσης. Και ειδικά, όταν η «προσφορά» έρχεται από μία εταιρεία που στις πρόσφατες δράσεις της δεν δίστασε να «πολιτικοποιηθεί» εντόνως, συμμετέχοντας στην πλέον πολωτική πολιτική συζήτηση των τελευταίων μηνών, αυτή της νομοθεσίας για την υποχρεωτική συνεπιμέλεια, γεμίζοντας το κέντρο της Αθήνας με αφίσες των «Ενεργών Μπαμπάδων» που υποστήριξαν σφόδρα το νομοσχέδιο, με πολιτικές θέσεις ακραία αντιδραστικές.
Αντιθέτως, βλέπουμε να διακινείται ένα δελτίο Τύπου, με αναφορές μάλιστα σε αριθμητικά μεγέθη από την ίδια εταιρεία που εισάγει το εν λόγω προϊόν στη χώρα. Θα βοηθούσε μία αντίστοιχη ανακοίνωση από πλευράς του δήμου Αθήνας, με την οποία θα ενημέρωνε τους πολίτες τόσο για την σημερινή κατάσταση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στην περιοχή, όσο και για τα εργαλεία με τα οποία θα παρακολουθεί την αποδοτικότητα των συσκευών που της παραχώρησε η εταιρεία, ώστε να κριθεί με κάποιον τρόπο η αποτελεσματικότητά τους στο μέλλον. Επίσης, ενδιαφέρον θα είχαν και μερικές απαντήσεις για την χρήση των φίλτρων των συσκευών και την αντικατάστασή τους, καθώς και για το κόστος προμήθειας και συντήρησής τους. Για το αισχρό της σύγκρισης «όπως 30 ώριμα δέντρα» ας μην επεκταθούμε σε ζητήματα που αφορούν την υδατοσυγκράτηση, την σκίαση, τη βελτίωση του μικροκλίματος, τη σταθεροποίηση του εδάφους και άλλα «πεζά» επιστημονικοφανή ερωτήματα, αλλά και στα προφανή ζητήματα αισθητικής.
Κρίνοντας από την συζήτηση για τα φίλτρα καθαρισμού αέρα διεθνώς, τόσο σε άλλες περιοχές του πλανήτη, όσο και στην δική μας περίπτωση της Ομόνοιας, η αποτελεσματικότητα των συσκευών αυτών θα κριθεί στο προσεχές διάστημα. Εάν φυσικά έχουν προβλεφθεί πολιτικές παρακολούθησης της ατμοσφαιρικής επιβάρυνσης, καθώς και της απόδοσης των συσκευών ώστε να υπάρχουν συγκρίσιμα στοιχεία, υπάρχουν κρατικοί και δημοτικοί φορείς που έχουν την ευθύνη του ελέγχου τους. Κρίνοντας όμως την διοίκηση Μπακογιάννη από τα δύο χρόνια θητείας της, είναι προφανές πως παρουσιάζει εντυπωσιακή «πολιτική βούληση» για να επιβάλει «καινοτομίες» με την κάλυψη της «κοινωνικής προσφοράς» εταιρειών, δίχως τον παραμικρό σχεδιασμό και διαβούλευση. Η πολιτική του δήμου Αθήνας με βασική πυξίδα της τα επιχειρηματικά συμφέροντα που διαγκωνίζονται γύρω της, έχει κιόλας αποκαλυφθεί σε όλο της το εύρος.
«Επειδή αναπνέουμε συνεχώς, δεν σημαίνει πως πρέπει να είμαστε και συνεχώς εκτεθειμένοι σε ατμοσφαιρική ρύπανση. Αυτή η πρωτοβουλία είναι ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση. Ελπίδα μας, πως θα ακολουθήσουν και άλλα» καταλήγουν όλα τα δημοσιεύματα που αναπαρήγαγαν την «είδηση» -προφανώς και αυτή η αναφορά από το δελτίο Τύπου. Δεν γίνεται ωστόσο γνωστό εάν τα «άλλα» που θα ακολουθήσουν αφορούν επιπλέον «κοινωνικές προσφορές» σε άλλες πλατείας της πόλης, ή την αγορά των εν λόγω προϊόντων από τον εν λόγω δήμο και άλλους κρατικούς φορείς.
Εάν πάντως τέσσερις τέτοιες συσκευές σε μία από τις πλέον επιβαρυμένες από την ατμοσφαιρική ρύπανση περιοχές της Αττικής ισοδυναμούν με 30 δέντρα, η ανάθεση της αντιμετώπισης της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στις δωρεές εμπορικών προϊόντων μίας συγκεκριμένης εταιρείας, με τι ισοδυναμεί για τους πολίτες;