Η αποτροπή είναι μια τακτική τόσο παλιά, όσο και ο άνθρωπος. Συνίσταται στην προβολή ισχύος που θα αναγκάσει τον αντίπαλο να επιλέξει την υποταγή από την αντιπαράθεση. Το κλειδί είναι να πειστεί ο απειλούμενος ότι η απειλή που αντιμετωπίζει είναι πραγματική και ότι ο απειλών είναι έτοιμος να κάνει χρήση της ισχύος του. Η αποτροπή είναι εξαιρετικά συμφέρουσα διότι εξασφαλίζει επίτευξη στόχων χωρίς να σπαταληθούν πολύτιμοι πόροι. Η αποτροπή όμως δεν είναι πανάκεια και όντας από τη φύση της εύθραυστη δεν είναι λίγες οι φορές που θρυμματίστηκε. Το πιο κλασσικό παράδειγμά είναι ο πρώτος παγκόσμιος πόλεμος. Υπενθυμίζεται πως η δημιουργία δύο ισχυρών στρατοπέδων με άνευ προηγουμένου πολεμική βιομηχανική παραγωγή δεν εξασφάλισε την ειρήνη, αλλά αντίθετα άνοιξε το δρόμο για μια πρωτόγνωρη σφαγή και αλληλοσπαραγμό.
Η γεωπολιτική αρχιτεκτονική της Μέσης Ανατολής μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο είναι εν πολλοίς μια υπόθεση αποτροπής. Το Ισραήλ υπάρχει γιατί σε μεγάλο βαθμό κατάφερε να αποτρέψει τους εχθρούς του. Μετά την πρώτη καθοριστική νίκη του το 1948 ανέπτυξε ένοπλες δυνάμεις που τις χαρακτήρισε το δόγμα του σιδερένιου τείχους, δηλαδή μιας παραλλαγής του δόγματος της αποτροπής. Κάθε φορά που δεχόταν επίθεση, ή απλά οι αξιωματούχοι του πίστευαν ότι σχηματιζόταν μια απειλή εναντίον του, το Ισραήλ απαντούσε με ασύμμετρη χρήση πυρός. Αυτό, σε συνδυασμό με τη στήριξη από τις ΗΠΑ που εξασφάλισε και ανέπτυξε από τη δεκαετία του 1960, το Ισραήλ κατάφερε να αποθαρρύνει εχθρικά κράτη από την σκέψη της αντιπαράθεσης μαζί του. Σε μεγάλο βαθμό αυτό επιτεύχθηκε με τον κατάλληλο χειρισμό των ηγεσιών των κρατών αυτών. Με δυο λόγια το Ισραήλ εκμεταλλεύτηκε την προτεραιότητα αυταρχικών καθεστώτων της περιοχής στην πολιτική τους επιβίωση και, με αντάλλαγμα εγγυήσεις ασφαλείας, ήρθε σε συνεννόηση μαζί τους ώστε να τερματιστεί de facto ή de jure η θερμή σύγκρουση.
Το πρόβλημα για το Ισραήλ ήταν ότι αυτές οι τακτικές επιτυχίες δεν μπορούσαν να υποκαταστήσουν το στρατηγικό στόχο της ουσιαστικής ειρηνικής συνύπαρξης γιατί απλά το συγκεκριμένο κράτος δεν έκανε τίποτα για να αμβλύνει τις πληγές που είχε επιφέρει στο γηγενή παλαιστινιακό πληθυσμό. Η ιστορική αδικία ήταν τέτοια που οι Παλαιστίνιοι, όταν σταδιακά εξέλειψε η πατρωνία αδελφών κρατών, δεν συμβιβάστηκαν αλλά αυτό-οργανώθηκαν. Παράλληλα δεν μακροημέρευσαν όλα τα φιλικά προς το Ισραήλ καθεστώτα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το Ιράν του Σάχη που κατέρρευσε το 1979 και έδωσε τη θέση του στο μεγαλύτερο σύγχρονο εφιάλτη του Τελ Αβίβ.
Επιπλέον, σε κάθε αποτυχημένο κράτος (failed state) της περιοχής, όπου δηλαδή δεν υπάρχει ισχυρή κεντρική εξουσία, οι Παλαιστίνιοι βρήκαν φιλόξενο έδαφος για να αναπτύξουν τις διάφορες οργανώσεις τους. Μη κρατικοί δρώντες (non state actors) όπως η Χεσμπολλάχ στο Λίβανο, οι Ανσάρ Αλλάχ (Χούθι) στην Υεμένη και μια σειρά πολιτοφυλακές, όπως οι Ταξιαρχίες Χεζμπολλάχ στο Ιράκ, έχουν αναπτυχθεί σε αυτές τις περιοχές γιατί απλά δεν υπάρχει μια ισχυρή κεντρική διοίκηση που θα πήγαινε κόντρα στο λαϊκό αίσθημα με αντάλλαγμα εγγυήσεις ασφαλείας από τη Δύση. Και φυσικά δεν υπάρχει καμία αμφιβολία για το προς τα που γέρνει η κοινή γνώμη στον αραβικό κόσμο.
Σε αυτή την κατάσταση ένας άλλος μη κρατικός δρώντας, η Χαμάς, είχε εγκαθιδρύσει την εξουσία της στη Λωρίδα της Γάζα από το 2007. Πάντα σε συμφωνία με το δόγμα της αποτροπής το καθεστώς της Χαμάς ανέπτυξε και οργάνωσε άμυνα και συμμαχίες ώστε να αποθαρρύνει το Ισραήλ από τη διενέργεια επιχειρήσεων ευρείας κλίμακας στην περιοχή. Η αποτροπή επιτεύχθηκε σε μεγάλο βαθμό από την ικανότητα της Χαμάς να επιβιώσει στους πολέμους του 2008, του 2012 και του 2014. Μικρές επιχειρήσεις και επιδρομές θα ήταν πάντα στο πρόγραμμα όπως τον Μάιο του 2021 ή τον Αύγουστο του 2022. Στην τελευταία μάλιστα σύγκρουση η Χαμάς δεν ενεπλάκη άμεσα καθώς το Ισραήλ επιχείρησε εναντίον της Ισλαμικής Τζιχάντ.
Για αυτούς τους λόγους και στο Τελ Αβίβ είχε εντυπωθεί πως η απειλή της Χαμάς είχε αποτραπεί. Με την έννοια ότι θα μπορούσαν να επιχειρούν στη Δυτική Όχθη όπως επιθυμούσαν χωρίς να περιμένουν αντίποινα από τη Γάζα. Θα μπορούσαν επίσης να κρατάν την περιοχή αποκλεισμένη και να επιχειρούν όποτε αυτοί έκριναν για να εξουδετερώσουν προληπτικά κάποιο στρατιωτικό διοικητή πάλι χωρίς το φόβο της κλιμάκωσης. Οι Ισραηλινοί το πίστευαν αυτό αφενός λόγω της υπεροπλίας τους, και αφετέρου λόγω της αξιόπιστης απειλής που αντιπροσώπευαν οι δυνάμεις του. Μη ξεχνάμε πως το Ισραήλ είχε αποδείξει τα 75 τελευταία χρόνια ότι θα απαντούσε ασύμμετρα σε κάθε πρόκληση.
Πολλοί που καλοπροαίρετα απορούν πως το Ισραήλ πιάστηκε στον ύπνο το πρωινό της 7ης Οκτωβρίου αγνοούν την παραπάνω βασική παράμετρο. Το ότι δηλαδή η ηγεσία του Ισραήλ είχε πειστεί πως η Χαμάς είχε αποτραπεί και πως ενδιαφερόταν πρωτίστως για τη διατήρηση της εξουσίας της στη Γάζα, λες και το να κάνεις κουμάντο σε ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης είναι ικανοποιητικό δέλεαρ. Οι Ισραηλινοί φυσικά και είχαν δει προετοιμασίες και ασκήσεις μαχητών στη Γάζα. Αναφορές έφταναν στα ανώτατα κλιμάκια αλλά απορρίπτονταν από τους έμπειρους ειδικούς ως ανάξιες προσοχής αφού έμοιαζαν για ενέργειες άσκησης ψυχολογικής βίας από την πλευρά της Χαμάς και επειδή προφανώς δεν ήταν σε αντιστοιχία με πηγές που είχαν οι Ισραηλινοί στο έδαφος. Ενώ λοιπόν όλα συνηγορούσαν πως το δόγμα της αποτροπής είχε δημιουργήσει μια ισορροπία τρόμου μεταξύ εχθρικών δρώντων η Χαμάς και ο Σινουάρ αποφάσισαν να τη σπάσουν με μια εντυπωσιακή (για να χρησιμοποιήσουμε λεξιλόγιο εφάμιλλο με αυτό που δυτικά μέσα περιέγραψαν την επιχείρηση με τους παγιδευμένους βομβητές στο Λίβανο) επιδρομή πέρα από το φράχτη της Γάζας.
Η πρωτοφανής επίθεση θα είχε, βάσει της ισραηλινής πρακτικής, ασύμμετρα αντίποινα με τη μόνη διαφορά ότι ποτέ προηγουμένως δεν είχε υποστεί τέτοιας έκτασης απώλειες και ίσως η ασύμμετρη απειλή του γενοκτονικού πολέμου θα μπορούσε κάπως να αποτραπεί. Με την ισορροπία του τρόμου διασαλευμένη το Ισραήλ προχώρησε σε ανηλεείς βομβαρδισμούς χωρίς στρατηγικό στόχο αλλά με μόνο γνώμονα την εκδικητική μανία. Μπροστά σε αυτή την κατάσταση οι σύμμαχοι της Χαμάς μπήκαν στην εξίσωση όχι για να εξαφανίσουν το Ισραήλ από το χάρτη, αλλά για να μετριάσουν την οργή του και έτσι, διαμέσου της αποτροπής, να αποσοβήσουν την ισοπέδωση της Γάζας.
Η έκπληξη δεν ήταν τόσο η ανάμιξη της Χεζμπολλάχ, όσο ήταν εκείνη των Χούθι της Υεμένης που με το ναυτικό αποκλεισμό των στενών του Άντεν προκάλεσαν μεγάλες οικονομικές ζημίες και οδήγησαν στην ενεργό ανάμιξη των δυτικών συμμάχων του Τελ Αβίβ. Όμως η Χεζμπολλάχ παρέμενε η κύρια δυνητική δύναμη αποτροπής τόσο λόγω γεωγραφικής θέσης, όσο και της φερόμενης δύναμης ισχύος της. Εξαρχής διαμηνύθηκε στη Χεζμπολλάχ να μην προχωρήσει σε μεγάλη κλιμάκωση για να αποφευχθούν εκτεταμένοι βομβαρδισμοί στο Λίβανο. Προφανώς ο Νασράλλα πίστεψε ότι με περιορισμένη χρήση των όπλων της οργάνωσης έδινε χώρο στις διαπραγματεύσεις για εκεχειρία και έτσι η Χεζμπολλάχ έδειξε αυτοσυγκράτηση. Στο Τελ Αβίβ όμως αυτή η στάση μεταφράστηκε ως αδυναμία, ή απλά ως αποτροπή της μεγαλύτερης απειλής της Χεζμπολλάχ. Συνακόλουθα οι Ισραηλινοί όχι μόνο συνέχισαν με αμείωτη ένταση τη σφαγή στη Γάζα, αλλά εξακολούθησαν να επιχειρούν στη Δυτική Όχθη στην οποία καθημερινά διενεργούν επιδρομές όπου συλλαμβάνουν και δολοφονούν Παλαιστίνιους.
Καθώς η επιθετικότητα του Ισραήλ συνέχισε να μην ατονεί, η Χεζμπολλάχ από την πλευρά της δεν ανέβαζε σημαντικά την ένταση της εμπλοκής της. Ανεξάρτητα από τα πόσα είχε ήδη κάνει ο Νασράλλα για τη Γάζα, η διαπίστωση της μη κλιμάκωσης δεν μπορεί να αμφισβητηθεί. Αντίθετα εξακολούθησε να προσπαθεί να εξασφαλίσει την αποτροπή με απειλές και επιδείξεις δύναμης. Για παράδειγμα έδωσε στη δημοσιότητα βίντεο από τις υπόγειες εγκαταστάσεις της Χεζμπολλάχ στο Νότιο Λίβανο, καθώς και λήψεις από drones πάνω από τη Χάιφα και μια αεροπορική βάση. Στο Τελ Αβίβ η εκτίμηση ήταν ότι η Χεζμπολλάχ αποκάλυψε αυτά τα κρυφά χαρτιά γιατί μπλόφαρε. Συνακόλουθα, όχι μόνο συνέχισε τις επιθέσεις στο Νότιο Λίβανο, αλλά έβαλε στο στόχαστρο ηγετικά της στελέχη. Επιπλέον ταπείνωσε το Ιράν με τη δολοφονία Χανίγια στη Τεχεράνη πάλι γιατί η απάντηση της τελευταίας στην επίθεση στο προξενείο της στη Δαμασκό κρίθηκε ως αδύναμη. Πριν λίγες μέρες είδαμε την ανατίναξη των βομβητών στο Λίβανο και μετά τη δολοφονία, μέσω βόμβας μεγάλης ισχύος στη Βηρυτό, του συνόλου σχεδόν της ηγεσίας της ελίτ του στρατιωτικού σκέλους της Χεζμπολλάχ, της επονομαζόμενης Δύναμης Ράντουαν.
Οι αδιαμφισβήτητα σημαντικές επιτυχίες του Ισραήλ δείχνουν ότι το Τελ Αβίβ δεν αποτρέπεται και άρα ότι, μέσα στην ύβρι του, δεν φοβάται τον πόλεμο. Η Χεζμπολλάχ από την άλλη επιμένει στην αυτοσυγκράτηση κάτι που φαίνεται και από την ανάλυση των επιθέσεων στη μεθόριο Ισραήλ και Λιβάνου από τον περασμένο Οκτώβριο. Από έρευνα του BBC προκύπτει ότι το Ισραήλ έχει διενεργήσει 5 φορές τις επιθέσεις που έχει εξαπολύσει η Χεζμπολλάχ.
Αν κάτι γίνεται σαφές από τα παραπάνω είναι ότι η μέχρι τώρα τακτική της Χεζμπολλάχ έχει αποτύχει και οι επιλογές που έχει στο τραπέζι είναι πια πολύ λίγες. Ο Νασράλλα πρέπει να αποφασίσει αν θα προχωρήσει σε ανοιχτό πόλεμο με το Ισραήλ χωρίς, δυστυχώς για αυτόν, να έχει το πλεονέκτημα του αιφνιδιασμού. Η δεύτερη εναλλακτική είναι η παραίτηση ή η συνέχιση της αυτοσυγκράτησης που μάλλον θα δώσει το πράσινο φως στο Ισραήλ και για άλλες θεαματικές επιθέσεις και δολοφονίες που θα κορυφωθούν με την εξουδετέρωση του ίδιου του Νασράλλα. Το παραπάνω ενδεχόμενο αποτελεί ιδανική τακτική νίκη γιατί θα ενισχύσει θεαματικά το γόητρο του Νετανιάχου ανοίγοντας του έτσι το δρόμο για μια ακόμα εκλογική νίκη και άρα καθιστώντας τον πιο πετυχημένο Ισραηλινό πολιτικό και ηγέτη.
Όμως ακόμα και το παραπάνω ονειρικό για τον Νετανιάχου και το Ισραήλ σενάριο χαρακτηρίζεται από μια δομική αδυναμία. Συγκεκριμένα, δε δίνει στρατηγική διέξοδο στο βασικό του πρόβλημα καθώς ούτε οι Παλαιστίνιοι θα εκλείψουν, ούτε η αποστροφή τους για την καταπίεση και τα δεινά που υπέστησαν.
Ακόμα και αν κάπως στο τέλος αυτής της σύγκρουσης τους σπρώξουν πέρα από τη Ράφα στο Νότο, και πέρα από τον Ιορδάνη στα δυτικά το συλλογικό τραύμα θα παραμένει όσο αθεράπευτο έμεινε όλο το διάστημα μετά το 1948. Τέλος, εάν και εφόσον γίνει σαφές ότι αυτή είναι η στόχευση του Τελ Αβίβ, τότε όλοι οι περιορισμοί θα αρθούν και αυτό πέρα από τη Χαμάς και τη Χεζμπολλάχ θα αφορά και εκατομμύρια νέους από τον αραβικό κόσμο που αντί μιας ζωής δίχως προοπτική στη χώρα τους, και αντί να πνιγούν στη Μεσόγειο προκειμένου να φτάσουν στην αφιλόξενη Δύση, ίσως να προτιμήσουν να γίνουν μέρος μιας μάχης με ισχυρό ιδεολογικό υπόβαθρο. Με δυο λόγια η αρχιτεκτονική της αποτροπής ενός περιφερειακού πολέμου θα έχει γίνει θρύψαλα και ίσως αυτό να συντελέστηκε με τη δολοφονία του Ιμπραχίμ Ακίλ και των συνεργατών του στη Βηρυτό