Η «χρυσή επένδυση» μετά το νόμο Χατζηδάκη

αναδημοσίευση από το Παρατηρητήριο Μεταλλευτικών Δραστηριοτήτων

Η εκμεταλλεύτρια εταιρεία των μεταλλείων της Χαλκιδικής είχε “την τιμητική της” κατά τις δύο μέρες της συζήτησης του νομοσχεδίου καθώς πολλοί βουλευτές, από όλες σχεδόν τις παρατάξεις της αντιπολίτευσης αναφέρθηκαν στα έργα της, με καθόλου τιμητικά σχόλια. (Εξαιρείται το ΚΙΝΑΛ/ΠΑΣΟΚ που έχει λερωμένη τη φωλιά του γιατί ενέκρινε τη μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων της εταιρείας το 2011, με όλα τα λάθη και τα ψευδη που περιείχε). Στην πραγματικότητα, όλοι αντιλαμβάνονται ότι αυτή η υπόθεση είναι ένα σκάνδαλο ολκής. Κανένας βουλευτής της ΝΔ αλλά ούτε και ο κ. Χατζηδάκης δεν επιχείρησε να υπερασπιστεί τη “χρυσή επένδυση” που κάποτε ο ίδιος χαρακτήριζε “εμβληματική”. Επιβεβαιώνοντας ίσως τις δημοσιογραφικές πληροφορίες, πριν η χώρα μας μπει στη δίνη της υγειονομικής κρίσης, που ανέφεραν ότι οι διαπραγματεύσεις μεταξύ Υπουργείου και εταιρείας για νέα σύμβαση είχαν διακοπεί, επειδή η εταιρεία δεν ήθελε να κατασκευάσει μεταλλουργία χρυσού, δεν ήθελε να δεσμευτεί για θέσεις εργασίας, αρνούνταν να αναλάβει οποιαδήποτε υποχρέωση.

Το άρθρο 119

Τα περισσότερα πυρά συγκέντρωσε το άρθρο 119 που εντάσσει σε καθεστώς γνωστοποίησης – αντί έγκρισης από αρμόδια υπηρεσία – τις εγκαταστάσεις απόθεσης εξορυκτικών αποβλήτων και τις εγκαταστάσεις επεξεργασίας υδάτων. Όπου “υδάτων” βάλτε “υγρών αποβλήτων” διότι περί αυτού πρόκειται. Μια διάταξη ίσως όχι ξεκάθαρα φωτογραφική αλλά σίγουρα ιδιαίτερα βοηθητική για την εταιρεία που αποθέτει τα απόβλητά της σε τέτοιους χώρους και μάλιστα έχει σημαντικές αδειοδοτικές εκκρεμότητες. Η έγκριση εγκατάστασης που αντικαταστάθηκε με γνωστοποίηση είναι αυτή που επιτρέπει την κατασκευή της εγκατάστασης, κάτι σαν την άδεια οικοδομής, και αφορά έργα που ήδη διαθέτουν περιβαλλοντική αδειοδότηση (AEΠΟ) και έγκριση τεχνικής μελέτης.

Το άρθρο 119 προχωράει ακόμα περισσότερο την απορρύθμιση της μεταλλευτικής δραστηριότητας που επήλθε με την ένταξη της στο πλαίσιο του νόμου 4442/2016 και την αντικατάσταση των περισσότερων αδειών με γνωστοποιήσεις. Έτσι οι μεταλλευτικές εγκαταστάσεις εξομοιώθηκαν ουσιαστικά με τα περίπτερα και τα καταστήματα λιανικής. Έχει σημασία να θυμίσουμε ότι ακόμα και παραγόντες της Διοίκησης εξέφραζαν τότε σοβαρές αντιρρήσεις τονίζοντας ότι η εισαγωγή της γνωστοποίησης στις μεταλλευτικές δραστηριότητες θα αποτελούσε στρατηγικό λάθος. Και αυτό γιατί διακυβεύονται όχι μόνο το περιβάλλον, η ασφάλεια και η δημόσια υγεία, για τα οποία οι επιπτώσεις της μεταλλευτικής εκμετάλλευσης είναι σημαντικότατες, αλλά και το δημόσιο συμφέρον.

Με το προηγούμενο καθεστώς η έγκριση εγκατάστασης είχε διατηρηθεί μόνο για τις “σύνθετες μεταλλευτικές εγκαταστάσεις”, όπως τα εργοστάσια μεταλλουργικής επεξεργασίας, τα εργοστάσια εμπλουτισμού, οι χώροι απόθεσης εξορυκτικών αποβλήτων και οι εγκαταστάσεις επεξεργασίας υδάτων για τις οποίες κρίθηκε ότι “υπάρχει αυξημένος κίνδυνος για το δημόσιο συμφέρον, ιδίως για την υγεία και την ασφάλεια των εργαζομένων, των περιοίκων, του κοινού και για το φυσικό ή πολιτιστικό περιβάλλον”. Με το άρθρο 119 του κ. Χατζηδάκη, οι χώροι απόθεσης και τα φράγματα εξορυκτικών αποβλήτων, σαν και αυτά που έχουν προκαλέσει αμέτρητες περιβαλλοντικές καταστροφές σε όλον τον κόσμο, περνούν και αυτά στο καθεστώς γνωστοποίησης. Και μάλιστα χωρίς καμία ειδική πρόβλεψη για τις φαραωνικής κλίμακας κατασκευές που επιπλέον συγκρατούν επικίνδυνα απόβλητα, όπως ο ΧΥΤΕΑ Κοκκινόλακκα.

Όσον αφορά την Ελληνικός Χρυσός, το άρθρο 119 αφορά κυρίως το χώρο απόθεσης του Λάκκου Καρατζά στις Σκουριές και όχι τον Κοκκινόλακκα. Ο ΧΥΤΕΑ Κοκκινόλακκα το έχει περάσει ήδη αυτό το στάδιο, έχοντας υποβάλει γνωστοποίηση λειτουργίας το Δεκέμβριο 2018. Ωστόσο δεν έχει κλείσει το θέμα “Κοκκινόλακκας” γιατί υπάρχουν σοβαρά ζητήματα που είναι ακόμα ανοιχτά, όσο κι αν το το ΥΠΕΝ του κ.  Χατζηδάκη κατά το κοινώς λεγόμενον “κάνει την πάπια” και αρνείται να απαντήσει σε ερωτήσεις. Σύμφωνα με τους Επιθεωρητές Περιβάλλοντος ο ΧΥΤΕΑ απαιτεί περιβαλλοντική αδειοδότηση που μέχρι στιγμής δεν διαθέτει, ενώ έχουν διαπιστωθεί κατασκευαστικές παραβάσεις και ελλείψεις της μελέτης ασφαλείας.

Ο χώρος απόθεσης  του Καρατζά από την άλλη βρίσκεται στο στάδιο που θα έπρεπε να πάρει άδεια εγκατάστασης. Η αντικατάστασή της με γνωστοποίηση δεν λύνει κανένα πρόβλημα για την εταιρεία, γιατί το έργο αυτό δεν καλύπτεται από την ΚΥΑ έγκρισης περιβαλλοντικών όρων του 2011. Η Ελληνικός Χρυσός έχει μονομερώς τροποποιήσει τόσο τη μέθοδο απόθεσης όσο και τα τεχνικά χαρακτηριστικά του χώρου. Και αυτά χρειάζονται περιβαλλοντική αδειοδότηση.

Αποδόμηση της περιβαλλοντικής αδειοδότησης

Oι ρυθμίσεις του νομοσχεδίου για την περιβαλλοντική αδειοδότηση ξεσήκωσαν θύελλα αντιδράσεων, όχι μόνο από περιβαλλοντικές οργανώσεις αλλά και από φορείς όπως ο Συνήγορος του Πολίτη και η Ένωση Διοικητικών Δικαστών, τα μέλη της οποίας είναι που εκδικάζουν τέτοιου είδους διαφορές.

 Με το άρθρο 1 παρατείνεται η διάρκεια των ΑΕΠΟ από τα 10 στα 15 χρόνια. Σε περίπτωση που η δραστηριότητα διαθέτει Σύστημα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης – και αυτές είναι οι πιο επιβαρυντικές για το περιβάλλον – η διάρκεια της ΑΕΠΟ επεκτείνεται κατά άλλα 6 χρόνια. Μάλιστα η διάταξη εφαρμόζεται και στις υφιστάμενες ΑΕΠΟ. Με τη νέα διάταξη η Ελληνικός Χρυσός μπορεί να συνεχίσει να λειτουργεί με την ίδια ΑΕΠΟ, που δεν εφαρμόζει, μέχρι το 2032.

Με το άρθρο 2 εισάγονται ασφυκτικές και απολύτως εξωπραγματικές προθεσμίες σε όλα τα στάδια της περιβαλλοντικής αδειοδότησης που επιπλέον είναι αποκλειστικές, χωρίς να προβλέπεται καμία παράταση για τα σύνθετα έργα. Σε περίπτωση που οι προθεσμίες παρέλθουν άπρακτες τεκμαίρεται ότι οι αντίστοιχες γνωμοδοτήσεις είναι θετικές. Η δημόσια διαβούλευση υποβαθμίζεται και περιορίζεται στις 30 από τις 45 μέρες. Αντί για ενίσχυση και στελέχωση των αρμόδιων κρατικών υπηρεσιών για να ανταποκριθούν στις υπερβολικά αυξημένες απαιτήσεις, το Υπουργείο επέλεξε το outsourcing της περιβαλλοντικής αδειοδότησης.

Με το άρθρο 7, ο έλεγχος των ΜΠΕ και η συλλογή των γνωμοδοτήσεων και απόψεων του κοινού αλλά και η σύνταξη του σχεδίου ΑΕΠΟ (!) ανατίθεται σε ιδιώτες αξιολογητές, δηλαδή σε μελετητικά γραφεία που είναι τα ίδια που συντάσσουν και τις ΜΠΕ.

Με το άρθρο 4 δίνεται η δυνατότητα για ταχεία τροποποίηση ΑΕΠΟ σε περίπτωση που οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις από την τροποποίηση του έργου είναι “μη ουσιώδεις”. Σε αυτήν την περίπτωση, όχι μόνο διαβούλευση δεν προβλέπεται αλλά καταργείται ακόμα και η δημοσιοποίηση του φακέλου της τροποποίησης, προς ενημέρωση των πολιτών και της τοπικής κοινωνίας. Δίνεται μάλιστα μια ενδεικτική λίστα (!) τροποποιήσεων που σε κάθε περίπτωση θεωρούνται μη ουσιώδεις. Αν το συνολικό έργο είναι κατηγορίας Α και το τροποποιούμενο τμήμα του είναι κατηγορίας Β, η τροποποίηση αυτή θεωρείται εξ’αρχής μη ουσιώδης και δεν γίνεται ΜΠΕ. Ανοίγει παράθυρο έργα τα οποία συνολικά είναι κατηγορίας Α, να σπάσουν σε κομμάτια – υποέργα μικρότερης κατηγορίας και άρα μικρότερων απαιτήσεων περιβαλλοντικής προστασίας. Aυτό αντίκειται ευθέως στις ευρωπαϊκές οδηγίες που επιβάλλουν τη συνολική – ολιστική θεώρηση των μεγάλων έργων και τη σωρευτική-συνεργιστική αξιολόγηση των επιπτώσεων.Αν η ενδιαφερόμενη εταιρεία παρουσιάσει κάποιες τροποποιήσεις ως έχουσες θετικό περιβαλλοντικό αποτύπωμα, υποβαθμίζοντας ότι κάποιες άλλες μπορεί να έχουν σημαντικές επιπτώσεις, πάλι δε γίνεται ούτε ΜΠΕ ούτε διαβούλευση. Και πάει λέγοντας.

Ήδη με το αρ.15 του νόμου “Επενδύω στην Ελλάδα και άλλες διατάξεις” του Υπουργείου Ανάπτυξης και Επενδύσεων (Ν.4635/2019), έχει δοθεί η δυνατότητα τροποποίησης ΑΕΠΟ με την  υποβολή μόνο μιας τεχνικής περιγραφής “εάν ο σκοπούμενος εκσυγχρονισμός, επέκταση, βελτίωση ή τροποποίηση των παραπάνω έργων είναι σύμφωνος με τους όρους της ισχύουσας ΑΕΠΟ”. Τα περιθώρια δημιουργικής ερμηνείας του “ουσιώδους” και της αποσπασματικής “συμφωνίας με την ισχύουσα ΑΕΠΟ” είναι τεράστια. Δεν είναι τυχαίο που Σύνδεσμος Βιομηχάνων (ΣΕΒ) και Σύνδεσμος Μεταλλευτικών Επιχειρήσεων (ΣΜΕ) δεν κρύβουν την ικανοποίησή τους.

Με ανακοίνωση που εξέδωσε ενώ στη Βουλή ψηφιζόταν το νομοσχέδιο, η Ελληνικός Χρυσός πανηγυρίζει για το άρθρο 4 και την “απλοποίηση της διαδικασίας τροποποίησης των περιβαλλοντικών όρων στις περιπτώσεις όπου επιτυγχάνεται μεγαλύτερη προστασία του περιβάλλοντος”. Θεωρεί ότι έτσι θα καταφέρει να αδειοδοτήσει περιβαλλοντικά τον χώρο απόθεσης του Λάκκου Καρατζά με τη διαδικασία-εξπρές του άρθρου 4, παρουσιάζοντας την αυθαίρετη τροποποίηση σαν περιβαλλοντική βελτίωση. Και μετά να προχωρήσει στην κατασκευή με απλή γνωστοποίηση, κατά το άρθρο 119. Με κάποιο παρόμοιο τέχνασμα σκοπεύει ίσως να περάσει και την επιθυμητή επέκταση της παραγωγής στην Ολυμπιάδα. Δ

Μόνο που, όπως επιβεβαίωσε το ΣτΕ με την απόφαση 223/2020 , η Ελληνικός Χρυσός παραβιάζει τον βασικότερο όρο της αδειοδότησής της που είναι επίσης και όρος της σύμβασης μεταβίβασης των μεταλλείων, άρρηκτα συνδεδεμένος με το δημόσιο συμφέρον: αυτόν της κατασκευής και λειτουργίας εργοστασίου μεταλλουργίας χρυσού. Η κεντρική θέση και η σημασία της μεταλλουργίας για την “επένδυση” έχει επικυρωθεί και με την απόφαση 1492/2013 του ΣτΕ και με την απόφαση της Διαιτησίας. Χωρίς μεταλλουργία ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΕΠΕΝΔΥΣΗ. Και αυτό δεν μπορεί να το λύσει ούτε το άρθρο 4 ούτε το άρθρο 119. To YΠΕΝ δεν δικαιούται να εξετάσει οποιοδήποτε αίτημα της εταιρείας για τροποποίηση της  ΑΕΠΟ, γιατί το μόνο που μπορεί να γίνει με αυτήν την ΑΕΠΟ είναι να ανακληθεί.

Αλλά αυτά θα τα συζητήσουμε διεξοδικά σε επόμενες αναρτήσεις.