Χωρίς να υφίσταται μέχρι την 15η Νοεμβρίου 2020 απαγόρευση δημόσιων υπαίθριων συναθροίσεων (πριν δηλαδή τεθεί σε ισχύ η Απόφαση του Αρχηγού της Ελληνικής Αστυνομίας), οι δυνάμεις καταστολής επιδόθηκαν σε κρεσέντο αυταρχισμού κατά πολιτών (μεταξύ πολλών άλλων, δύο φοιτητών, δυο εργαζομένων κι ενός δικηγόρου που δεν κρατήθηκε λόγω ειδικής δωσιδικίας, μελών της ΑΝΤΑΡΣΥΑ) που μοίραζαν προκηρύξεις, με τις οποίες απηύθυναν και κάλεσμα για την πορεία του Πολυτεχνείου, ενώ η Εισαγγελέας διέταξε διενέργεια επείγουσας προκαταρκτικής εξέτασης σε βάρος της Προέδρου της Ένωσης Νοσοκομειακών Ιατρών Θεσσαλονίκης για διέγερση σε ανυπακοή.
Οι αξιόποινες πράξεις που αποδίδονται στους συλληφθέντες είναι η διέγερση σε ανυπακοή (αρ. 183 ΠΚ) σε συνδυασμό με την παραβίαση μέτρων για την πρόληψη ασθενειών (αρ. 285 ΠΚ). Με άλλα λόγια, κατηγορούνται ότι διήγειραν άλλους ανθρώπους να παραβιάσουν τα υγειονομικά μέτρα συμμετέχοντας στην πορεία του Πολυτεχνείου. Μέχρι τη χρονική στιγμή της σύλληψής τους, όμως, η πορεία του Πολυτεχνείου δεν είχε απαγορευθεί με τον θεσμικά προβλεπόμενο τρόπο, απλώς είχε δημοσιοποιηθεί πρόθεση απαγόρευσής της με δήλωση του Υπουργού Προστασίας του Πολίτη, διότι «οι δρόμοι και οι διαδηλώσεις κουβαλάνε ιό και γεννάνε αρρώστια» (sic). Συγκεκριμένα, η ίδια η ΚΥΑ της 6/11/2020 (ΦΕΚ 4899 τ. Β΄), με την οποία κηρύχθηκε το lock down σε ολόκληρη την χώρα, προβλέπει την αναστολή των συναθροίσεων με την επιφύλαξη των δημόσιων υπαίθριων συναθροίσεων του άρθρου 11 του Συντάγματος και του ν. 4703/2020. Ακόμα και βάσει του -υπέρμετρα περιοριστικού για το δικαίωμα στη συνάθροιση- ν. 4703/2020, η προληπτική απαγόρευση διαδήλωσης προϋποθέτει αιτιολογημένη απόφαση αστυνομικής αρχής (άρθ. 7) κατόπιν ενημέρωσης του αρμόδιου Εισαγγελέα Πρωτοδικών (άρθ. 11). Κατά συνέπεια, οι συλληφθέντες θα οδηγηθούν στο εδώλιο του κατηγορουμένου για το ότι διήγειραν τους πολίτες να τελέσουν μια πράξη που δεν συνιστά ποινικό αδίκημα, ούτε καν παράνομη ενέργεια!
Ποιοί θεσμικοί φορείς, λοιπόν, προέβησαν σ’ αυτό το αδιανόητο –για μια δικαιοκρατούμενη Πολιτεία- ατόπημα; α) οι αστυνομικοί που τους προσήγαγαν στο Αστυνομικό Τμήμα και ο αξιωματικός υπηρεσίας που απευθύνθηκε στην Εισαγγελία για να ρωτήσει κατά πόσο στοιχειοθετείται ποινικό αδίκημα και β) η Εισαγγελέας ποινικής δίωξης που απάντησε ότι στοιχειοθετείται και μάλιστα έδωσε εντολή να κρατηθούν. Η εντολή για κράτηση δεν είναι διόλου αυτονόητη και δείχνει πόσο υποκριτική είναι η επίκληση της προστασίας της δημόσιας υγείας. Οι άνθρωποι αυτοί, όλοι και όλες γνωστής διαμονής, οδηγήθηκαν στα κρατητήρια για να κοιμηθούν μαζί με άλλους κρατούμενους χωρίς κανένα μέτρο προστασίας. Επιπλέον, οι συλληφθέντες και οι συλληφθείσες οδηγήθηκαν στην Αστυνομική Διεύθυνση με πέντε άτομα στο κάθε περιπολικό, δηλαδή χωρίς να υπάρχει καμία απόσταση μεταξύ τους και άρα τέθηκε σε κίνδυνο η υγεία τόσο των κρατουμένων όσο και των ίδιων των αστυνομικών. Κατά συνέπεια, η Αστυνομία και η Εισαγγελία συνέπραξαν στην άσκηση ποινικής δίωξης για πράξεις που δεν συνιστούν ποινικό αδίκημα!
Ας έρθουμε και στη θλιβερή, αδιανόητη στα μεταπολιτευτικά χρονικά, Απόφαση του Αρχηγού της Ελληνικής Αστυνομίας για καθολική αναστολή του δικαιώματος στο συνέρχεσθαι για τέσσερις μέρες. Για ακόμα μια φορά, αναδεικνύεται η αλά καρτ προστασία της δημόσιας υγείας, καθώς η εν λόγω απόφαση στοχεύει αποκλειστικά και μόνο στην προληπτική απαγόρευση των επετειακών εκδηλώσεων μνήμης για το Πολυτεχνείο, από τη στιγμή που το δικαίωμα στο συνέρχεσθαι παραμένει ενεργό βάσει της ΚΥΑ για την υπόλοιπη περίοδο του lock down.
Το άρθ. 11 παρ. 2 Συντ., παρέχει τη δυνατότητα για κατ’ εξαίρεση απαγόρευση δημόσιας υπαίθριας συνάθροισης για δύο μόνον περιοριστικά απαριθμούμενους λόγους: α) όταν υφίσταται σοβαρός κίνδυνος για τη δημόσια ασφάλεια και β) όταν επαπειλείται σοβαρή διατάραξη της κοινωνικοοικονομικής ζωής. Οι διατάξεις που εισάγουν δραστικούς περιορισμούς ή, κατά μείζονα λόγο, απαγορεύσεις στην απόλαυση των συνταγματικά κατοχυρωμένων ελευθεριών θα πρέπει να ερμηνεύονται στενά. Από κανένα σημείο της Απόφασης του Αρχηγού της Ελληνικής Αστυνομίας, εξάλλου, δεν προκύπτει η σύνδεση της προστασίας της δημόσιας υγείας με κάποιον εκ των δύο προαναφερόμενων λόγων που δύνανται να θεμελιώσουν (με δικαιοκρατικές εγγυήσεις ασφαλώς) απαγόρευση διενέργειας δημόσιας υπαίθριας συνάθροισης.
Επιπλέον, ο Αρχηγός της Ελληνικής Αστυνομίας επικαλείται επιπροσθέτως ως δήθεν συνταγματική ratio για τη λήψη της εν λόγω Απόφασης την ερμηνευτική δήλωση του άρθ. 5 Συντ., βάσει της οποίας επιτρέπεται κατ’ εξαίρεση η λήψη περιοριστικών (της ελευθερίας κίνησης και εγκατάστασης) ατομικών διοικητικών μέτρων, μεταξύ άλλων, και «για την προστασία της δημόσιας υγείας». Στην προκειμένη περίπτωση, όμως, δεν μιλάμε για ατομικά διοικητικά μέτρα, αλλά για γενική ρύθμιση που αναστέλλει προσωρινά την άσκηση ενός συνταγματικά κατοχυρωμένου δικαιώματος.
Ο μόνος συνταγματικά προβλεπόμενος τρόπος για να λάβει χώρα καθολική αναστολή του δικαιώματος του συνέρχεσθαι είναι η ενεργοποίηση του άρθ. 48 Συντ., δηλαδή η κήρυξη της χώρας σε κατάσταση πολιορκίας, κάτι που δεν έχει συμβεί (δεν έχει ψηφιστεί σχετικός νόμος με απόλυτη κοινοβουλευτική πλειοψηφία) και ούτε δύναται να συμβεί, μιας και η προστασία της δημόσιας υγείας δεν συγκαταλέγεται στους περιοριστικά απαριθμούμενους λόγους, για τους οποίους μπορεί να κηρυχθεί προσωρινό καθεστώς έκτακτης ανάγκης με κυβερνητικές υπερεξουσίες και αναστολή της ισχύος συνταγματικών ελευθεριών.
Κατόπιν των ανωτέρω προσβλητικών για το φιλελεύθερο και δημοκρατικό κράτος δικαίου γεγονότων, όποια κι αν είναι η θέση του καθενός και της καθεμιάς για το αν πρέπει να γίνουν ή όχι ενσώματες εκδηλώσεις μνήμης για το Πολυτεχνείο εν μέσω έξαρσης της πανδημίας, ζητάμε:
α) την άμεση απελευθέρωση των συλληφθέντων και την άμεση απόσυρση των παντελώς αβάσιμων κατηγοριών για διέγερση σε ανυπακοή και παραβίαση μέτρων για την πρόληψη ασθενειών, και
β) την άμεση επάνοδο των κυβερνητικών, διοικητικών και εισαγγελικών οργάνων του Κράτους στη συνταγματική νομιμότητα, την οποία διασαλεύουν με πρωτοφανή τρόπο τις τελευταίες ημέρες.
Η προστασία της δημόσιας υγείας, εξάλλου, αποτελεί επιτακτικό σκοπό δημοσίου συμφέροντος, και ως σκοπός δημοσίου συμφέροντος που θέτει υπό δραστικό περιορισμό συνταγματικά κατοχυρωμένα δικαιώματα νομιμοποιείται μόνο μέσα από την ευρύτερη δυνατή δημοκρατική διαβούλευση και την αταλάντευτη προσήλωση των αρμόδιων οργάνων της Πολιτείας στο κράτος δικαίου και, ιδίως, στην πιο θεμελιώδη πτυχή του, την αρχή της νομιμότητας που επιτάσσει όλες οι δημόσιες αρχές να λειτουργούν εντός του πλαισίου του νόμου (intra legem και secundum legem).
ΟΙ ΥΠΟΓΡΑΦΟΝΤΕΣ
Κουρουνδής Χαράλαμπος, Διδάκτορας Νομικής ΑΠΘ, υπότροφος μεταδιδακτορικός ερευνητής, μέλος ΔΣ ΔΣΘ
Τσιγαρίδας Βασίλης, Διδάκτορας Διοικητικού Δικαίου Νομικής Σχολής ΑΠΘ
Ψήμμας Θωμάς, Διδάκτορας Φιλοσοφίας του Δικαίου Νομικής Σχολής ΑΠΘ