της Judith Sunderland στο Political Critique
Μετά από σχεδόν τρεις μήνες ανακατατάξεων, ο πρόσφατα τοποθετημένος Ιταλός υπουργός Εσωτερικών, Ματέο Σαλβίνι, έφτασε στα όρια, τη στιγμή που πήγαινε προς τη χειρότερη δυνατή κατεύθυνση. Ο Σαλβίνι, επικεφαλής του αντι-μεταναστευτικού κόμματος, της Λέγκα του Βορρά, έχει τοποθετηθεί ως ο ισχυρότερος στην περίεργη κυβέρνηση συνασπισμού που σχηματίστηκε πρόσφατα με το Κίνημα των Πέντε Αστέρων, το οποίο με ευκολία άλλαξε την ιδεολογία του.
Σε μια ομιλία προς τους οπαδούς του στις 31 Μαΐου, το βράδυ πριν ορκιστεί, ο Σαλβίνι ενέτεινε την προκλητική ρητορική του και τις χειρότερες υποσχέσεις της Λίγκα. Ανακοίνωσε σχέδια για τη μείωση του προϋπολογισμού για τα κέντρα υποδοχής των αιτούντων άσυλο και, σε μια ανησυχητική ερωταπόκριση με το ενθουσιασμένο πλήθος, είπε ότι η επιστροφή όλων των παράνομων μεταναστών πίσω στην πατρίδα τους ήταν βασική προτεραιότητα.
Στις 3 Ιουνίου, ο Σαλβίνι πήγε στο Ποζάλο, ένα λιμάνι της Σικελίας όπου αποβιβάζονται πολλοί διασωθέντες μετανάστες και πρόσφυγες, για να βροντοφωνάξει ότι οι «καλές εποχές έχουν τελειώσει» για τους μετανάστες χωρίς χαρτιά και να υπονοήσει ότι οι μη κυβερνητικές οργανώσεις που σώζουν ζωές στην κεντρική Μεσόγειο είναι συνένοχοι των λαθρεμπόρων.
Η επιλογή της στιγμής για να πει κάτι τέτοιο ήταν το λιγότερο άκαρδη. Ήρθε αμέσως μετά από μια ολέθρια μέρα στη Μεσόγειο, όταν τουλάχιστον 112 άτομα πνίγηκαν, όταν μια βάρκα που έφυγε από την ακτή της Τυνησίας βυθίστηκε στη θάλασσα και ταυτόχρονα εννέα άνθρωποι, συμπεριλαμβανομένων έξι παιδιών, πέθαναν στο Αιγαίο μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας. Ο Σαλβίνι επιμένει να λέει ότι λογαριάζει τις ανθρώπινες ζωές, αλλά δεν έχει ακόμη καταδικάσει το θανατηφόρο πυροβολισμό ενός Μαλιανού ακτιβιστή εργατικών δικαιωμάτων που έγινε στις 2 Ιουνίου στην Καλαβρία.
Είναι αλήθεια, όπως είπε πρόσφατα η Γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ, ότι η υπόλοιπη ΕΕ έχει εγκαταλείψει σε μεγάλο βαθμό την Ιταλία να αντιμετωπίσει μόνη της μεγάλο αριθμό μεταναστών και προσφύγων. Είναι κατανοητό το ότι ο Σαλβίνι τοποθετήθηκε εναντίον μιας προτεινόμενης μεταρρύθμισης του κανονισμού του Δουβλίνου, των κανόνων της ΕΕ που απαιτούν σε γενικές γραμμές η πρώτη χώρα εισόδου να είναι αυτή που θα εξετάζει τα αιτήματα ασύλου. Οι προτεινόμενες αλλαγές αναμένεται να αυξήσουν την πίεση στην Ιταλία χωρίς να εξασφαλίσουν μια πιο ισότιμη κατανομή της ευθύνης.
Αλλά δεν υπάρχουν δικαιολογίες για την επικίνδυνη ρητορική του Σαλβίνι, η οποία είναι πιθανό να προκαλέσει κοινωνικές εντάσεις και μισαλλοδοξία, προωθώντας παράλληλα πολιτικές που είναι τόσο μη ρεαλιστικές όσο και δυσάρεστες.
Η αύξηση των ασφαλών επαναπατρισμών των μεταναστών μετά από δίκαιες και αποτελεσματικές διαδικασίες αποτελεί λογικό πολιτικό στόχο. Η Ιταλία όμως δεν μπορεί να εκδιώξει απλώς εκατοντάδες χιλιάδες μη καταγεγραμμένους μετανάστες χωρίς να προχωρήσει σε έντονη καταστολή και η Ιταλία δεν έχει ακόμη κάνει συμφωνίες με πολλές βασικές χώρες προέλευσης για να διευκολύνει τις επιστροφές. Η περικοπή των ήδη ελάχιστων και συχνά κακής ποιότητας καταλυμάτων και της φροντίδας για τους αιτούντες άσυλο δεν αποτελεί λύση, ενώ ενδεχομένως να παραβιάζει δεσμευτικούς κανόνες της ΕΕ και είναι απλά σκληρή.
Απλή απανθρωπιά
Ο περιορισμός της δυνατότητας των μη κυβερνητικών οργανώσεων να σώζουν ανθρώπους που διατρέχουν κίνδυνο στη θάλασσα και να τους οδηγεί σε έναν ασφαλή τόπο θα μπορούσε να φέρει περισσότερους θανάτους στη θάλασσα, να απαλλάξει την Ιταλία από το ηθικό ανάστημά που έχει αποκτήσει τα τελευταία χρόνια έχοντας την πρώτη θέση στις θαλάσσιες διασώσεις και να υπονομεύσει το γενναίο έργο εθελοντών από μη κυβερνητικές ομάδες και το προσωπικό της ιταλικής ακτοφυλακής και του ναυτικού που έχουν σώσει δεκάδες χιλιάδες ζωές στη θάλασσα.
Η εξερχόμενη κυβέρνηση του Δημοκρατικού κόμματος είχε ήδη εντατικοποιήσει τη συνεργασία με τις αρχές της Λιβύης για να σταματήσει τις αναχωρήσεις και να δώσει τη δυνατότητα στις δυνάμεις της ακτοφυλακής της Λιβύης να αναχαιτίσουν μεταναστευτικά σκάφη σε διεθνή ύδατα και να μεταφέρουν τους ανθρώπους πίσω, σε τρομακτικές συνθήκες αυθαίρετης κράτησης στη Λιβύη. Δεν είναι ακόμη σαφές το τι έχει στο μυαλό του ο Σαλβίνι και η νέα κυβέρνηση, αλλά αξίζει να θυμηθούμε ότι ο Ρομπέρτο Μαρόνι της Λίγκα ήταν υπουργός Εσωτερικών το 2009, όταν η Ιταλία εφάρμοσε την ειδεχθή πολιτική να επιστρέφει κυριολεκτικά τα πλοία πίσω στη Λιβύη.
Η νέα κυβέρνηση της Ιταλίας αναλαμβάνει την εξουσία σε μια εποχή όπου τα λαϊκίστικα κόμματα έχουν έντονη επιρροή στην Ευρώπη και η στάση της εναντίον των μεταναστών θα είναι σίγουρα αποδεκτή από τον Βίκτορ Ορμπάν της Ουγγαρίας, του οποίου η κυβέρνηση προσπαθεί επί του παρόντος να ποινικοποιήσει τους ανθρώπους που εργάζονται για ομάδες που βοηθούν τους αιτούντες άσυλο. Ο Σαλβίνι έχει ήδη πει ότι θέλει να συνεργαστεί με τον Ορμπάν, με τον οποίο έχει ήδη μιλήσει στο τηλέφωνο, για να «αλλάξει τους κανόνες» της ΕΕ.
Πού είναι η ΕΕ;
Οι πολιτικές μετανάστευσης του Σαλβίνι ενδέχεται να βρεθούν αντιμέτωπες με αντιδράσεις όχι μόνο από τις δραστήριες ομάδες της κοινωνίας των πολιτών της Ιταλίας αλλά και από τα δικαστήρια και τα θεσμικά όργανα της ΕΕ.
Δεδομένης της ρητορικής και της διάθεσης της Λίγκα και του Κινήματος των Πέντε Αστέρων να αντιταχθούν σε θεσμικούς ελέγχους και ισορροπίες όπως το ιταλικό συνταγματικό δικαστήριο και ο Ιταλός πρόεδρος, υπάρχει λόγος να ανησυχούμε για το ότι δεν θα έχουν πρόβλημα στο να περιορίσουν την εξουσία τους.
Η Ευρώπη πρέπει να αναγνωρίσει ότι η Ιταλία χρειάζεται μεγαλύτερη στήριξη για να εξασφαλίσει μια ανθρωπιστική προσέγγιση προς τους μετανάστες και να προστατεύσει τους πρόσφυγες, αλλά και να είναι διατεθειμένη να απαιτήσει από την κυβέρνηση της Ιταλίας να σέβεται τα ανθρώπινα δικαιώματα.