Μετά από δύο δεκαετίες αμερικανοκίνητου πολέμου «κατά της τρομοκρατίας», ποταμούς δολαρίων και εκατοντάδες χιλιάδες νεκρούς και πρόσφυγες, το Αφγανιστάν είναι ξανά στα χέρια των Ταλεμπάν, και οι ΗΠΑ έχουν υποστεί την τρίτη μεγαλύτερη ήττα στην ιστορία τους, στον πιο πολύχρονο πόλεμο που έκαναν ποτέ.

«Επιτύχαμε αυτό που θέλαμε, που ήταν η ελευθερία της πατρίδας μας και η ανεξαρτησία του λαού μας. Δεν θα επιτρέψουμε σε κανέναν να χρησιμοποιήσει τη γη μας για να επιτεθεί σε άλλους λαούς και δε θέλουμε να βλάψουμε κανέναν» Μωχάμεντ Ναέμ, εκπρόσωπος Ταλεμπάν

Η διαχρονική ρήση «αυτός που είναι αγωνιστής της ελευθερίας για τον έναν είναι τρομοκράτης για τον άλλο», θα πρέπει να αποκτήσει συντόμως συμπλήρωμα, και μάλιστα προέλευσης ΗΠΑ. Ειδικά μετά την – απελευθέρωση ή κατάληψη, διαλέξτε- της Καμπούλ από τους Ταλεμπάν, οι οποίοι έχουν υπάρξει, με την βοήθεια των ΗΠΑ, και αγωνιστές της Ελευθερίας και Τρομοκράτες στο δυτικό καθημερινό λεξικό. 

Η άνοδος των Ταλεμπάν, ξεκινάει από την εποχή της εισβολής της ΕΣΣΔ στο Αφγανιστάν, τη δεκαετία του ’80. Τότε ο κόσμος έμαθε, από τις εφημερίδες του Δυτικού μπλοκ, για τους γενναίους Μουτζαχεντίν που επί σχεδόν μια δεκαετία πολέμησαν κατά των Σοβιετικών και της κομμουνιστικής κυβέρνησης της τότε Λαϊκής Δημοκρατίας του Αφγανιστάν. Ήταν ένας πόλεμος που κόστισε κοντά δύο εκατομμύρια ζωές (το 11% του τότε πληθυσμού της χώρας) και είδε εκατομμύρια ακόμη να εγκαταλείπουν τη χώρα. Στο πλευρό των γενναίων Μουτζαχεντίν ήταν οι ΗΠΑ – και τα αδρά κεφάλαια και η στήριξη της CIA – αλλά δεν ήταν αυτός ο λόγος που νίκησαν. Ήταν η υποστήριξη των, συντηρητικών, αγροτικών πληθυσμών στους μουτζαχεντίν, των πληθυσμών που ήταν αντίθετοι στις μεγάλες μεταρρυθμίσεις που έφεραν στη χώρα οι κομμουνιστές. Κι εδώ πρέπει να αναφερθεί ότι είναι πολλοί οι αναλυτές που θεωρούν ότι η κατάρρευση της ΕΣΣΔ ξεκίνησε με αυτόν τον (επεκτατικό, για κάποιους ιμπεριαλιστικό) πόλεμο – το Αφγανιστάν συντηρούσε την φήμη του ως καταστροφέας αυτοκρατοριών, στην οποία και σήμερα προσθέτει ένα ακόμη κεφάλαιο. 

Για την ιστορία αυτής της χώρας που τρώει αυτοκρατορίες για πρωινό εδώ και τουλάχιστον ενάμισυ αιώνα, περισσότερα το ΣΚ που μας έρχεται διότι πρόκειται για μαχαμπαράτα, όμως το συγκλονιστικό, ιστορικό γεγονός που ζούμε επιβάλλει και να καταγράψουμε κάποιες λεπτομέρειες αυτού του πολέμου και της σημερινής τελικής ήττας των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ, αλλά και της διαδρομής της σχέσης τους με τους Ταλεμπάν – τους νικητές και τότε, κατά της Σοβιετίας, και τώρα, κατά των ιμπεριαλιστών. Γίνεται, δε, ακόμη πιο σημαντικό, αν σταθεί κανείς στο γεγονός ότι και στις δύο περιπτώσεις οι νικητές ήταν αυτοί που υποστηρίχθηκαν από τους αγροτικούς πληθυσμούς – κι αυτό λέει πολλά για τις λαϊκές ισορροπίες στη χώρα, δεκαετίες τώρα. Ο ίδιος πληθυσμός, ο αγροτικός, παραμένει και σήμερα στο πλευρό των Ταλεμπάν, των διαδόχων των «γενναίων μουτζαχεντίν» – μεταξύ των οποίων και ο σαουδάραβας Οσάμα μπιν Λάντεν- που μες σε λίγα χρόνια έγιναν «τρομοκράτες» για τις ΗΠΑ. 

Από χθες, Κυριακή, οι Ταλεμπάν ελέγχουν όλο το Αφγανιστάν. Έφτασαν στην Καμπούλ ουσιαστικά μέσα σε λιγότερο από δύο εβδομάδες. «Οι Ταλεμπάν είναι πιο γρήγοροι κι από το 5G» αστειευόταν κάποιος αφγανός στο τουίτερ… Έτρεψαν σε φυγή τον διακοσμητικό πρόεδρο Ασράφ Γκανί, η κυβέρνηση του οποίου κατέρρευσε σαν πύργος από τραπουλόχαρτα μόλις αφέθηκε χωρίς την ιμπεριαλιστική υποστήριξη. Έτρεψαν σε φυγή και τους αμερικάνους, οι οποίοι κατέστρεφαν μανιωδώς τα στοιχεία των σχέσεων και διαδρομών τους στην ασιατική χώρα, στο κτήριο που ως χτες στέγαζε την πρεσβεία τους και από την οποία κατέβασαν οι ίδιοι οι αμερικάνοι τη σημαία (παραδόθηκε στη φύλαξη του μέχρι χτες πρέσβυ Ρος Ουίλσον και επέστρεψε ασφαλής στην Ουάσιγκτον). Αν η πρεσβεία αυτή θα παραμείνει κενή και θα γίνει ακόμη ένα, το δεύτερο, μουσείο κατά της αλαζονείας μέλλει να δειχθεί. 

Αντίσταση δεν αντιμετώπισαν πουθενά. Άλλωστε, την «ειρηνική μεταφορά της εξουσίας» στους Ταλεμπάν ανακοίνωσε νωρίς το απόγευμα της Κυριακής, τοπική ώρα, ο υπουργός Εσωτερικών της κυβέρνησης Γκανί, Σατάρ Μιρζακουάλ. Μεταξύ των λεπτομερειών ενδεικτικών των συνθηκών, αξίζει να αναφερθεί η απελευθέρωση, από τους ίδιους τους ως χθες δεσμοφύλακες, από την άθλια φυλακή Πουλ- ι- Τσαρκί, των δεκάδων Ταλεμπάν που κρατούνταν εκεί. Κι όπως μεταδίδουν τα διεθνή πρακτορεία ειδήσεων, οι δρόμοι της Καμπούλ είναι ειρηνικοί και η σημερινή Δευτέρα, ως την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές, είναι μια συνηθισμένη Δευτέρα. Ο μόνος χώρος καταστροφών και μαχών είναι το διεθνές αεροδρόμιο – αφγανοί πολίτες, πολλοί συνεργάτες των ΝΑΤΟικών δυνάμεων ή ριζοσπάστες, προσπαθούν με κάθε τρόπο να εγκαταλείψουν τη χώρα. Οι πληροφορίες αναφέρουν ότι τουλάχιστον πέντε άνθρωποι ποδοπατήθηκαν στην προσπάθεια δεκάδων να ανέβουν σε κάποιο αεροπλάνο, στο χώρο που παραμένει υπο αμερικανικό έλεγχο. Μόνο που οι αμερικανοί στρατιώτες δίνουν προτεραιότητα στους διπλωμάτες, προκαλώντας αντιδράσεις και των κάποτε υποστηρικτών τους: «Αυτό εδώ είναι το δικό μας αεροδρόμιο, και βλέπουμε να φεύγουν οι διπλωμάτες ενώ εμείς περιμένουμε μες στην ανησυχία», είπε στο Ρώυτερς η ακτιβίστρια  Ραχσάντα Τζιλαλί, σε μήνυμά της από το αεροδρόμιο… Η εθνική κυριαρχία, που υπονοείται στο μήνυμα, δεν ήταν πάντως το κεντρικό ζήτημα για την ελίτ του Αφγανιστάν τις δύο τελευταίες δεκαετίες. 

Οι Ταλεμπάν επέστρεψαν στην εξουσία, μετά από αυτές, κατά τις οποίες είχαν απέναντί τους έναν υπερσύγχρονο στρατό, πολλαπλάσιο σε δύναμη από κάθε πλευρά, και το χρήμα να ρέει άφθονο στον εναντίον τους αγώνα. Κοντά ένα τρισεκατομμύριο δολλάρια έχουν ρίξει οι ΗΠΑ στο Αφγανιστάν με στόχο την ήττα των Ταλεμπάν. Ακόμη και αν οι Ταλεμπάν αυτοχρηματοδοτούνται από το εμπόριο της παπαρούνας και του οπίου – τα οποία καλλιεργούν οι αγροτικοί πληθυσμοί-, ακόμη και με πηγές χρηματοδότησης στο εξωτερικό (τύπου σαουδαράβων δισεκατομμυριούχων), που υπολογίζεται από δυτικές πηγές ότι τους ενισχύουν με περίπου 120 εκατομμύρια δολάρια το χρόνο, ακόμη κι έτσι τα ποσά δεν συγκρίνονται. Οι ίδιες οι εικόνες, άλλωστε, των μαχητών Ταλεμπάν δείχνουν πόσο λιγότερο εξοπλισμένοι είναι και πως μεγάλο μέρος του οπλισμού τους προέρχεται από όσα κατάσχουν. Και στο The conversation, το 2020, αναφέρονταν ότι οι Ταλεμπάν έφεραν στο Αφγανιστάν 1,6 δις δολάρια εκείνο το χρόνο, και η κυβέρνηση έφερε 5,5 δισεκατομμύρια. Τα στοιχεία προέρχονταν από το Radio Free Europe/Radio Liberty και ήταν αποτέλεσμα εργασίας που χρηματοδότησε το ΝΑΤΟ, οπότε ο καθένας κρατάει το καλάθι που προτιμά, ως προς την αλήθεια τους. Και, βεβαίως, τα ποσά αυτά είναι ανεξάρτητα των ποσών που έριχναν οι ΝΑΤΟικοί και οι ΗΠΑ στην χώρα. 

Οι Ταλεμπάν επέστρεψαν στην εξουσία. Κι αυτό σημαίνει ότι από χθες ηγέτες τους έχουν εγκατασταθεί στο Προεδρικό Μέγαρο και δέχονται συνεργεία τηλεοράσεων για τις πρώτες επίσημες συνεντεύξεις. Εικόνες που, όπως είπε στους Τάιμς της Νέας Υόρκης ο Μάικλ Κούγκλμαν, ειδικός στο Αφγανιστάν από το Κέντρο Ουίλσον, «σε κάποιες δεκαετίες θα δείχνονται ως ζωντανό παράδειγμα των ορίων της εξουσίας των ΗΠΑ και της ανικανότητάς τους να πολεμήσουν αποτελεσματικά σε σύγχρονους πολέμους ή να τους τελειώσουν προς όφελός τους». 

Όπως άλλωστε γράψαμε και χτες, οι αναλογίες με το Βιετνάμ είναι ολοφάνερες. Δεν ήταν τυχαίες οι σχετικές ερωτήσεις στον υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ, Άντονι Μπλίνκεν – πανικόβλητοι έφυγαν και τώρα οι αμερικάνοι, ελικόπτερα από τη στέγη της πρεσβείας τους μετέφεραν και το μόνο που προσέφερε ο στρατός τους ήταν την ασφαλή έξοδο των διπλωματών, μετά την καταστροφή των εγγράφων. Κι εδώ αξίζει να προσθέσουμε μιαν πολύ ενδιαφέρουσα παραδοχή που έκανε ο επικεφαλής του Στέητ Ντηπάρτμεντ χτες σε τηλεοπτική του συνέντευξη στο NBC: είπε ότι οι Ταλεμπάν θα προχωρούσαν και θα καταλάμβαναν τη χώρα «είτε παρέμεναν οι αμερικανικές δυνάμεις είτε όχι». 

Οι αμερικανικές δυνάμεις δεν θα παρέμεναν, γιατί αυτός ο πόλεμος δεν κερδίζονταν. Μιλώντας στο Sky News ο υπουργός άμυνας της Βρετανίας, Μπεν Γουάλας, είπε ξεκάθαρα ότι το ΝΑΤΟ δεν πρόκειται να επιστρέψει και ότι αναγνωρίζει πως «οι Ταλεμπάν ελέγχουν τη χώρα και δε χρειάζεται να είσαι πολιτικός επιστήμονας για να καταλάβεις που βρισκόμαστε σήμερα». 

Η κρίσιμη καμπή στην 20ετία είναι σαφώς η απόφαση των ΗΠΑ να συνεργαστούν με ότι πιο διεφθαρμένο είχε να επιδείξει η Αφγανική κοινωνία. Μιλώντας στο National Geographic, ο Σαχ Μωχάμαντ Αχμαντί, επί Καρζάι διοικητής της περιοχής της Αργκαντάμπ, το λέει ευγενικά: «Οι διεφθαρμένοι αξιωματούχοι πρόδωσαν τη χώρα και κοίταξαν να φάνε οι ίδιοι καλά. Όταν ο λαός δεν εισακούγεται από την κυβέρνηση, στρέφεται αλλού. Ζητάει βοήθεια από άλλους, από τους Ταλεμπάν». Κι ο φύλαρχος Χατζί Ανταμ προσθέτει: «Για είκοσι χρόνια πλάκωσε όλος ο πλανήτης στη χώρα και ήρθαν ποτάμι λεφτά, και σε τι μας βοήθησαν; ούτε το νερό δεν ελέγχαμε, ρεύμα δεν έφεραν, για να έχουμε παραγωγή αντί για πόλεμο. Αν οι δρόμοι είχαν φτιαχτεί.. Όμως τίποτε δεν έφτιαξαν [για το λαό]» – το μοναδικό νοσοκομείο της περιοχής το έχτισαν οι Kινέζοι τη δεκαετία του ’70. 

 Κοινώς, η απόδοση της νίκης των Ταλεμπάν, μετά από 20 χρόνια πολέμου, στην αδιαφορία ή την έκπληξη του λαού του Αφγανιστάν, που αποπειρώνται ορισμένες εφημερίδες στη Δύση, δεν έχει λογική. Υπάρχει λαϊκή υποστήριξη, η οποία όλο και μεγάλωνε μες στο χρόνο για πολύ σαφείς λόγους. Κανείς δεν μπορεί να επιτύχει τέτοιο αποτέλεσμα μες σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα χωρίς λαϊκή υποστήριξη. Ακόμη περισσότερο όταν η φυσιογνωμία που επιλέγεται για να γίνει ομαλά η μετάβαση είναι ο Χαμίντ Καρζάι, ο πρώην πρόεδρος που υπήρξε «αγαπημένο παιδί» των αμερικάνων, αλλά και ρεαλιστής στην πολιτική του καθ’ όλη την διάρκεια του πολέμου. 

«Αγαπητοί μου συμπολίτες της Καμπούλ, θέλω να σας πω ότι κι εγώ και οι κόρες μου και η οικογένειά μου είμαστε εδώ μαζί σας. Δουλεύουμε με την ηγεσία των Ταλεμπάν ώστε να λυθούν τα προβλήματα του Αφγανιστάν με ειρηνικό τρόπο», ήταν το χθεσινό βιντεοσκοπημένο μήνυμα του Καρζάι, που έκανε το γύρο του διαδικτύου – η έμφαση ας δοθεί στο «και οι κόρες μου». Την ίδια ώρα, οι επιχειρηματίες της πόλης που δέχονταν επίθεση από βανδάλους, στο βιομηχανικό πάρκο της περιφέρειας της Καμπούλ, δήλωναν για του εκπροσώπου τους ότι «επικοινώνησαν με τους Ταλεμπάν και τους ζήτησαν να έρθουν στο πάρκο ώστε να διασφαλιστεί η ασφάλειά τους» και ότι οι Ταλεμπάν τους επέτρεψαν «να αμυνθούν οι ίδιοι» – ενόπλως- απέναντι στον κίνδυνο. Οι άλλες εικόνες από το Αφγανιστάν… 

Αν όταν εισήλθαν προ εικοσαετίας οι δυνάμεις των ΝΑΤΟικών και των ΗΠΑ (από τις οποίες, οι πληροφορίες λένε ότι επί του εδάφους παραμένουν και θα παραμείνουν μόνον οι Τούρκοι), αγκαλιάστηκαν από ένα μέρος του λαού, ως οι φέροντες την ειρήνη και την ασφάλεια, σήμερα δεν τους θέλει πια σχεδόν κανείς. Γιατί αυτό που είδαν οι ίδιοι οι Αφγανοί είναι μια διεφθαρμένη, σαρκοφάγα μηχανή: στην κορύφωση της ΝΑΤΟικής παρουσίας στη χώρα, μετείχαν 150.000 στρατιώτες από 50 κράτη, που «συμπαρίσταντο» στον αφγανικό στρατό των 300.000 ανδρών. 

Εδώ και τουλάχιστον πέντε χρόνια, ο αφγανικός λαός στραφόταν συνεχώς εναντίον των ΝΑΤΟικών και αμερικανικών παρεμβάσεων. Η ρήση των προέδρων και των εφημερίδων των ΗΠΑ περί «ενός πολέμου που δε θέλει πια ο αμερικάνικος λαός» θα πρέπει να διαβαστεί ως αναφορά σε έναν πόλεμο που ένωσε υπό τους Ταλεμπάν ένα τεράστιο κομμάτι του λαού του Αφγανιστάν. Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι και οι πολίτες των ΗΠΑ δεν θεωρούν χαμένο αυτό τον πόλεμο. Όπως και τον πόλεμο στο Ιράκ. «Οι ΗΠΑ μπαίνουν στην παρέα των Βρετανών του 19ου αιώνα και της Σοβιετικής Ένωσης του 20ου, που ως ιστορικά προηγούμενα δεν κάνουν πιο ευκολο να καταπιείς την Αμερικάνικη εμπειρία [στο Αφγανιστάν]. Στο Αφγανιστάν, όπως και στο Ιράκ, οι αμερικάνοι όχι μόνο δεν έμαθαν από τα λάθη των άλλων, αλλά δεν έμαθαν τίποτε και από τα δικά τους λάθη, που γίναν μόλις μια γενιά πριν, στο Βιετνάμ» γράφει το Νιου Γιόρκερ. 

Μεγάλο Υστερόγραφο: Ένα από τα ενδιαφέροντα στοιχεία που αρχίζουν να αναδύονται είναι κάποιες πιθανές διαφοροποιήσεις στην στάση των Ταλεμπάν, με την επιστροφή τους στην Εξουσία. Στη Ντόχα, ο ηγέτης των Ταλεμπάν, μουλάς Αμπντούλ Γκανί Μπαραδάρ, ζήτησε από τις δυνάμεις των νικητών «να δείξουν ταπεινοφροσύνη μπροστά στον Θεό» και να καταλάβουν ότι «τώρα πρέπει να προστατεύσουμε και υπηρετήσουμε το λαό μας και να εξασφαλίσουμε το μέλλον του όσο καλύτερα μπορούμε».  Και ο υπεύθυνος Ασφάλειας στον έτοιμο κυβερνητικό σχηματισμό των ανταρτών, Καρί Σαλαχουντίν, δήλωσε στο Αλ Τζαζίρα ότι «οι Ταλεμπάν επιθυμούν μια πολυσυλλεκτική κυβέρνηση με την αντιπροσώπευση των διαφόρων συνιστωσών του αφγανικού λαού». Ετοιμαζόταν και εκείνος, όπως και όλα τα έτοιμα κυβερνητικά στελέχη, να εγκαταλείψει το Κατάρ και να επιστρέψει στη χώρα, ώστε να αναλάβει τον κυβερνητικό του ρόλο. Η κυβέρνηση των Ταλεμπάν ήταν έτοιμη από καιρό, τα χαρτοφυλάκια μοιρασμένα και οι ρόλοι ξεκάθαροι. Ομοίως, σε κάθε περιφέρεια που καταλάμβαναν, οι δομές εξουσίες ήταν έτοιμες και οι μέχρι χτες σκιώδεις κυβερνήτες αναλάμβαναν άμεσα. Σε πολλές περιπτώσεις υπήρξαν μάλιστα τελετές παράδοσης που μεταδόθηκαν από την τηλεόραση , όπως έγινε στην Κανταχάρ και την Τζαλαλαμπάντ. Επίσης, σύμφωνα με το Αλ Τζαζίρα, στις περιοχές που κατελήφθησαν επιτρέπεται κανονικά να πάνε τα κορίτσια σχολείο, αν και σε θηλέων. ίδωμεν.