Η επικράτηση των πλουτοφασιστών στις ΗΠΑ και η ταχύτατη επιχείρηση εφαρμογής των τραμπικών πολιτικών έχει δημιουργήσει πραγματικό σοκ σε ολόκληρο τον κόσμο. Ειδικά οι Ευρωπαίοι ηγέτες βρίσκονται σε απόγνωση. Έχει υπολογιστεί ότι μόνο η εφαρμογή της λύσης, που προκρίνει ο Τραμπ για τον ουκρανικό, υπερβαίνει σε κόστος τα 3 τρισεκατομμύρια ευρώ, περίπου όσο το γαλλικό ΑΕΠ.

Η πολιτική, βέβαια, του τύπου “σοκ και δέος” είναι πάγια επιλογή του αμερικανικού ιμπεριαλισμού, εδώ και δεκαετίες -αλλά και του νεοφελελευθερισμού, ευρύτερα. Από αυτήν την  άποψη, θα μπορούσε οι συγκεκριμένες τραμπικές επιλογές να θεωρηθούν συνέχεια των προηγούμενων.

Ωστόσο, είναι, κατά τη γνώμη μου, και μια ουσιώδης τομή μέσα στη συνέχεια. Η πάγια πολιτική οδηγείται σε παροξυσμό. Ο ιμπεριαλισμός βρίσκεται πολύ κοντά στην παράνοια. Είναι μια από τις πιο επικίνδυνες στιγμές στην σύγχρονη -και όχι μόνο-ιστορία. Τα τέρατα κάνουν βόλτα στον πλανήτη και κατασπαράσσουν ότι επιλέγουν.

Γιατί συμβαίνουν, όμως, όλα αυτά; Πολλοί δημοσιολόγοι και ακαδημαϊκοί ισχυρίζονται, λίγο ως πολύ, ότι πρόκειται για μια ανωμαλία, μια κακοήθη παρέκκλιση -τα πράγματα ξέφυγαν λόγω του ότι επικράτησε εκλογικά ο «λαϊκισμός». Οι περισσότεροι, μάλιστα, θεωρούν πως το αμερικανικό βαθύ κράτος δεν θα αφήσει την κατάσταση να εξελιχθεί στα άκρα. Άλλοι διατυπώνουν την άποψη ότι οι τραμπιστές μπλοφάρουν, για να πετύχουν ότι περισσότερο μπορούν.

Νομίζω πως κάνουν λάθος. Οι αμερικανοί φασίστες εννοούν αυτά που λένε. Προφανώς, δεν είναι μόνοι στο πλανητικό γήπεδο. Το τί θα πετύχουν εξαρτάται και από άλλους παίκτες. Σίγουρο, πάντως, είναι ότι μπορούν να οδηγήσουν τα πράγματα σε παρανάλωμα. Ήδη επιλέγουν πολιτικές, οι οποίες επιδεινώνουν ραγδαία την πορεία προς την κλιματική κατάρρευση, αφήνουν τον παγκόσμιο πληθυσμό σε ακόμη δυσμενέστερη θέση μπροστά στην επόμενη πανδημία, ενώ στα γεωπολιτικά απειλούν, με πρωτοφανή ιστορικά τρόπο, όλους όσους εμποδίζουν, με μόνη την ύπαρξή τους, τη διεύρυνση του ζωτικού τους χώρου. Δεν είναι καθόλου απίθανο να επιλέξουν και τον θερμοπυρηνικό πόλεμο, αν θεωρήσουν πως ευνοεί τις επιδιώξεις τους. Οι πλουτοφασίστες, άλλωστε, δεν χάνουν ευκαιρία να διακηρύξουν ότι είναι δυνητικοί άρχοντες του σύμπαντος.

Τι είναι, όμως, αυτό που βρίσκεται στον πυρήνα αυτών των εξελίξεων; Τι σηματοδοτεί σε ό,τι αφορά τις βαθύτερες επιδιώξεις της αμερικανικής άρχουσας τάξης;

Νομίζω δεν το κρύβουν καθόλου. Το λένε σε όλους τους τόνους και συνεχώς.

Το πρόβλημα είναι η Κίνα. Οι πιέσεις και οι απειλές, που εκτοξεύονται ή υλοποιούνται σε βάρος των «συμμάχων» εντάσσονται στην προσπάθεια το αντικινεζικό μέτωπο να είναι απολύτως αρραγές και αποφασισμένο, χωρίς τους στοιχειώδεις βαθμούς ελευθερίας. Είναι σαν η υπερεθνική καπιταλιστική τάξη της «Δύσης» να επιχειρεί τη μεγαλύτερη δυνατή συνοχή μεταξύ των κρατών, που τη στηρίζουν απένατι στον κινεζικό κρατικό καπιταλισμό.

Πρόκειται για μια ύστατη προσπάθεια ανάσχεσης της διαφαινόμενης γεωπολιτικής μετατόπισης προς την Ανατολή. Δεν είναι τυχαίο, νομίζω, ότι ο Τραμπ έχει όλη την «καλή διάθεση» να τα βρει με τον Πούτιν. Ο στόχος και πάλι είναι η διάρρηξη των πιθανών συμμαχιών της Κίνας. Γι’ αυτό και οι Ευρωπαίοι αφήνονται στα κρύα του λουτρού στο ουκρανικό -οι αμεριακανοί όχι μόνο δεν θα συνδράμουν άλλο τον Ζελένσκι, αλλά του ζητούν και τις σπάνιες γαίες, που βρίσκονται στο έδαφος της χώρας του, ως αντάλλαγμα για την βοήθεια, που έλαβε από τις ΗΠΑ μέχρι σήμερα.

Η Κίνα θα πρέπει, πάση θυσία, να αναχαιτιστεί. Το επιδίωκε και ο Μπάιντεν, ο οποίος αύξησε και άλλο τους δασμούς, που είχε επιβάλλει ο Τραμπ στην πρώτη του θητεία και έκανε όλες τις δυνατές ενέργειες και συμμαχίες για να προκαλέσει την απομόνωσή της. Σήμερα, αναλαμβάνει εκ νέου η τραμπική συμμορία, αναβαθμίζοντας τη δύναμη κρούσης.

Αν αποκτήσουμε γνώση των δεδομένων είναι εύκολο να κατανοήσουμε τις ουσιώδεις διαστάσεις της τραμπικής πολιτικής.

Όπως φαίνεται, βάσει των υπολογισμών του ΔΝΤ, η Κίνα έχει περάσει πλέον κατά πολύ τις ΗΠΑ σε Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν σε μονάδες αγοραστικής δύναμης -τα στοιχεία στο γράφημα είναι σε τρισεκατομμύρια για το 2024.

 

Συντομότατα, το ίδιο θα συμβεί και σε ό,τι αφορά το ΑΕΠ σε σταθερές τιμές. Η δυναμική, ως προς τους δείκτες ετήσιας μεγέθυνσης, ευνοεί συντριπτικά την Κίνα. Ο ρυθμός είναι διπλάσιος από αυτόν των ΗΠΑ -για την ΕΕ, καλύτερα, ας μη μιλήσουμε.

Επέλεξα το προηγούμενο διάγραμμα, το οποίο αποτιμάει το προϊόν, σε όρους αγοραστικής δύναμης (ppp) ως πιο ενδεικτικό μια και παρουσιάζει τα μεγέθη ως προς το τι πραγματικά μπορεί κανείς να αγοράσει και όχι ως προς ονομαστικούς όρους. Σε πραγματικές τιμές οι ετήσιοι μέσοι όροι φαίνονται παρακάτω.

 

Σε ό,τι αφορά το ρυθμό αύξησης του κατά κεφαλήν ΑΕΠ, τα πράγματα είναι ακόμη πιο εντυπωσιακά.

 

Η αγοραστική δύναμη επηρεάζεται πολύ λιγότερο από τον πληθωρισμό στην Κίνα σε σχέση με τις ΗΠΑ, όπως φαίνεται στο παρακάτω ιστόγραμμα. Πράγματι, οι τιμές στην Κίνα αυξήθηκαν κατά 3% και στις ΗΠΑ 21%.

 

Αυτό δίνει τη δυνατότητα για χαμηλότερα επιτόκια, που, σε ό,τι αφορά τις επιχειρήσεις είναι στο 1.5%, ενώ στις ΗΠΑ βρίσκονται στο 5%. Το δε διαθέσιμο εισόδημα έχει μείνει στάσιμο στις τελευταίες, μεταξύ 2019 -2024, ενώ στην Κίνα αυξήθηκε κατά 20%.

Από την άλλη, επειδή πολλά λέγονται αναφορικά με την αδύναμη εσωτερική αγορά της Κίνας, η οποία, όπως ομονοεί η μεγάλη πλειοψηφία θα αποτελέσει το ισχυρότερο πρόσκομμα στην κινεζική οικονομική ανάπτυξη, οι αριθμοί είναι κι εδώ αποκαλυπτικοί. Η επέκταση της ιδιωτικής κατανάλωσης, σε ετήσια βάση, από το 2008 μέχρι σήμερα το 2021, που έχουμε στοιχεία, είναι 5-πλάσια αυτής των ΗΠΑ, 14-πλάσια της ευρωζώνης και 20-πλάσια της Ιαπωνίας. Ακόμη και η ραγδαία αναπτυσσόμενη Ινδία υπολείπεται αρκετά.

 

Το γεγονός, επομένως, ότι η κινεζική οικονομία συνεχίζει να καταγράφει μεγάλα πλεονάσματα στο εξωτερικό ισοζύγιο -σχεδόν 1 τρισεκατομμύριο δολάρια το 2024, όπως φαίνεται στο παρακάτω διάγραμμα (η μοβ γραμμή δείχνει τις εξαγωγές, η κίτρινη τις εισαγωγές και οι ράβδοι το πλεόνασμα), δεν σημαίνει ότι η κατανάλωση υπολείπεται.

 

Επιπλέον, οι κινεζικές εξαγωγές αναβαθμίζονται, σε τεράστιο βαθμό, και ποιοτικά. Ένα μεγάλο μέρος τους αφορά, πλέον, και προϊόντα υψηλής τεχνολογίας ή ύλες απολύτως απαραίτητες για τη σύγχρονη οικονομία.

Είναι χαρακτηριστική η συμμετοχή της Κίνας στην παγκόσμια βιομηχανική προστιθέμενη αξία -και ακόμη περισσότερο η δυναμική της, η οποία οδηγεί σε διαρκή αύξηση αυτής της συμμετοχής, την ίδια ώρα που η Δύση κατακρημνίζεται πραγματικά, ακόμη και στις πιο επιτυχημένες πρόσφατες εκδοχές, όπως η Ιαπωνία και η Κορέα.

 

Είναι πολύ δημοφιλής η άποψη, η οποία αποδίδει τις επιδόσεις της Κίνας σε υπερβάλλουσα αποταμίευση ή σε αδύναμη ζήτηση σε αντίστιξη με ανεπαρκή αποταμίευση και υπερβάλλουσα ζήτηση στις ΗΠΑ. Ήδη έχω δώσει στοιχεία για την πορεία της ιδιωτικής κατανάλωσης, προηγουμένως. Εδώ θα προσθέσω πως το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα των κινεζικών εταιριών οφείλεται, σε μεγάλο βαθμό, στις μεγάλες επενδύσεις στην τεχνολογία, όπως φαίνεται από την εξέλιξη της εργασιακής παραγωγικότητας στις δύο υπερδυνάμεις ( το -Α αφορά μετρήσεις προσαρμοσμένες και στην επίδραση της πανδημίας)

 

Νομίζω ότι η ανάλυση, που προηγήθηκε, υποστηρίζει επαρκώς το επιχείρημά μου σχετικά με τους ουσιώδεις στόχους των αμερικανών. Σε επόμενο άρθρο θα επανέλθω, προσθέτοντας άλλες διαστάσεις στην ανάλυση.

Mια ερμηνεία της πρωτοφανούς κινεζικής ανάπτυξης και του δομικού χαρακτήρα της επιχείρησα να δώσω στο βιβλίο μου με τίτλο “Να ξαναμιλήσουμε για την εκμετάλλευση” . Αντιγράφω ένα μικρό απόσπασμα:

«Παρ’ όλο, που είναι πολύ διαδεδομένη η άποψη πως η εκτόξευση της Κίνας επήλθε λόγω της «φιλελευθεροποίησης» της οικονομίας της, αυτό που κάνει τη διαφορά, σε ό,τι αφορά την οικονομική της δομή, είναι ο πολύ μεγάλος και ενεργός οικονομικά, κρατικός τομέας της. Όχι τόσο μεγάλος όσο το 1978, αλλά, πάντως, πολύ μεγάλος σε σύγκριση με τις ΗΠΑ και την ΕΕ.

Σύμφωνα με στοιχεία του Τομά Πικετί (Μικρή ιστορία της ισότητας), η δημόσια περιουσία στην Κίνα -επιχειρήσεις, κτίρια, οικόπεδα, μετοχές, ομόλογα κ.λπ., μείον τα χρέη- είναι  32% της συνολικής, ενώ στις ΗΠΑ είναι αρνητική (-10%). Ο τραπεζικός τομέας και οι κύριοι παραγωγικοί κλάδοι, επίσης ανήκουν στο δημόσιο τομέα.

Η ιδιωτική περιουσία είναι σε μεγάλο βαθμό ακίνητα και όχι επιχειρήσεις.

Σε ό,τι αφορά  τον επιχειρηματικό τομέα, το κράτος κατέχει το 60% του συνολικού κεφαλαίου των εταιρειών, ενώ η ξένη ιδιοκτησία βρίσκεται στο 12% (από μέγιστο 18% το 2006).

Η πιο πετυχημένη, λοιπόν, από άποψη μεγέθυνσης, οικονομία στον κόσμο, με πρωτοφανείς ιστορικά ρυθμούς, είναι μια οικονομία με πολύ μεγάλο κρατικό τομέα και με πολύ «σχεδιασμό».  Μια οικονομία, που κερδίζει, μάλιστα, διαρκώς έδαφος, ακόμη και στους πιο σύγχρονους και τεχνολογικά προηγμένους τομείς. Διαθέτει το 75% της παγκόσμιας παραγωγικής ικανότητας μπαταριών για ηλεκτρονικά αυτοκίνητα. Επεξεργάζεται ένα μεγάλο ποσοστό της παγκόσμιας παραγωγής των πιο κρίσιμων παραγωγικά ορυκτών, το 70% του κοβαλτίου, το 60% του λιθίου και του 80% των υπόλοιπων, όπως νικελίου, χαλκού, παλλαδίου κ.λπ. […]

Αυτό που κάνει τη διαφορά είναι όχι η ιδιωτικοποίηση, αλλά ο ισχυρός κρατικός τομέας, που προγραμματίζει και εντάσσει τον ιδιωτικό τομέα στην υπηρεσία των δικών του σκοπών. Ακόμη και στην περίοδο μέχρι το 1978, που έχει τόσο κακολογηθεί για την εφαρμοζόμενη οικονομική πολιτική –με την δημόσια ιδιοκτησία στο 70% και τον κρατικό επιχειρηματικό τομέα στο 100%– όλο και περισσότεροι οικονομικοί ιστορικοί θεωρούν αποτέλεσε τη βάση πάνω στην οποία στηρίχθηκε η μετέπειτα εκπληκτική οικονομική μεγέθυνση, με τη εκτεταμένη δημιουργία των αναγκαίων υποδομών, τον αλφαβητισμό της πλειοψηφίας, τη δραστική βελτίωση της υγείας και την ενίσχυση της έρευνας» (σελ. 216 -217).

Το μεγάλο πλεονέκτημα της Κίνας είναι ο εκτεταμένος κρατικός σχεδιασμός και η βιομηχανική πολιτική. Και αυτό δεν φαίνεται να αίρεται.

Οι τραμπιστές, με τους δασμούς και τα άλλα μέτρα οικονομικής πολιτικής, δύσκολα θα πετύχουν κάτι περισσότερο από το να βάλουν κάποια μέτριας σημασίας εμπόδια στην ανάπτυξη της Κίνας. Μάλλον, θα δημιουργήσουν ακόμη περισσότερα προβλήματα στην παγκόσμια οικονομία -και, ιδίως, στις ίδιες τις ΗΠΑ και την ΕΕ.

Εδώ είμαστε, λοιπόν. Σε μια συνθήκη εξαιρετικά ζοφερή και δυσοίωνη.

Η πορεία του κόσμου θα εξαρτηθεί από την εξέλιξη της σύγκρουσης ανάμεσα στον αμερικανικό ιμπεριαλισμό και τον ακραία αυταρχικό κρατικό καπιταλισμό της Κίνας.

Η αίσθηση αδιεξόδου για τις αριστερές, αλλά και τις μετριοπαθείς δημοκρατικές δυνάμεις, γίνεται όλο και ισχυρότερη.

***

Τα στοιχεία που αξιοποιώ προέρχονται από το ΔΝΤ, την Παγκόσμια Τράπεζα, τη βάση δεδομένων Madison Project Database του Πανεπιστημίου του Groningen  (https://www.rug.nl/ggdc/historicaldevelopment/maddison/releases/maddison-project-database-2023)  και, ιδίως, από τις επεξεργασίες του Michael Roberts στο εξαιρετικό blog του Thenextrecession–blog (https://thenextrecession.wordpress.com/)