Καραντίνα και Μέτρα Προστασίας

Η απαγόρευση της κυκλοφορίας εφαρμόζεται με τον ίδιο τρόπο σε όλους. Ωστόσο, οι συνθήκες ζωής μεταξύ των κοινωνικών ομάδων είναι εντελώς άνισες. Έτσι, διαφορετικά βιώνεται η καραντίνα μίας τετραμελούς οικογένειας σε ένα ρετιρέ 120 τ.μ. με θέα και διαφορετικά σε ένα διαμέρισμα υπογείου 60 τ.μ., πόσο μάλλον σε μία σκηνή στρατοπέδου συγκέντρωσης μεταναστών. Εντελώς άνισες είναι και οι συνθήκες συνωστισμού και διαφορετικές οι δυνατότητες εξωτερικής βόλτας στην Κηφισιά, στον Πειραιά και στη Μόρια. Τέλος, άνιση είναι και η πρόσβαση σε μέτρα προστασίας (καθαρό νερό, σαπούνι, γάντια, μάσκες κτλ). Με την άρση των μέτρων της καραντίνας το βάρος συμμόρφωσης από την θεσμοθέτηση της υποχρεωτικής χρήσης μάσκας μετακυλίεται από το κράτος και τους εργοδότες στους πολίτες, εκθέτοντας τους τελευταίους σε εντελώς παράλογα πρόστιμα στην υποκριτική πάντα βάση της ατομικής ευθύνης. Ακόμη και η μετακίνηση στις πόλεις κρύβει διαφορετικούς κινδύνους για όσους διαθέτουν δικό τους μέσο μεταφοράς και για όσους χρησιμοποιούν τα μέσα μαζικής μεταφοράς.

 

Υγεία

Κατά την πανδημία η ιδιωτική υγεία έδειξε ότι δεν μπορεί να ανταπεξέλθει ούτε στο παραμικρό στη θωράκιση των κοινωνιών. Και αυτό γιατί η ιδιωτική υγεία, όπως και κάθε φιλελεύθερος θεσμός, στηρίζεται στην επίφαση της -άνισης- εξατομίκευσης και όχι στο προφανές του αλληλένδετου όλων των ανθρώπων σε μια κοινωνία. Εντούτοις, η διάδοση μιας πανδημίας καθιστά σημαντική για την υγεία του καθενός την υγεία των διπλανών του αλλά και, ευρύτερα, του κοινωνικού συνόλου. Και στο δημόσιο σύστημα υγείας παραμένουμε όμως άνισοι σε βαθμό Βαλκανικής ευτέλειας. Από το ξέσπασμα της πανδημίας μέχρι τώρα, τεστ κορωνοϊού κάνει όποιος έχει «βύσμα». Τα χειρότερα έπονται, όταν κάποιος χρειάζεται πρόσβαση στις δημόσιες υπηρεσίες υγείας. Αν είναι ένας απλός πολίτης, τα τηλέφωνα του ΕΟΔΥ τον καλούν να πάει στον οικογενειακό του γιατρό, δηλαδή τον παραπέμπουν σε ιδιώτες, στους οποίους η πλειοψηφία του πληθυσμού δεν μπορεί να έχει πρόσβαση. Αν έχει βαριά συμπτώματα, θα χρειαστεί πολύωρες αναμονές, για να καταλήξει σε κατάλληλη νοσοκομειακή περίθαλψη, οι οποίες μπορεί να αποβούν μοιραίες. Αντιθέτως, από τα ΜΜΕ αλλά και τα διδάγματα της κοινής πείρας γνωρίζουμε ότι τέτοιες συνθήκες πρόσβασης στη δημόσια υγεία δεν περιμένουν την πολιτική και οικονομική ελίτ.

 

Εκμετάλλευση

Η πανδημία δεν εκθέτει σε κοινή θέα μόνο την εκμετάλλευση των εργαζομένων αλλά και τον διαφορετικό βαθμό της σε κάθε κατηγορία αυτών. Έτσι, κατ’ αρχάς, σε κάθε χώρο δουλειάς, που δεν έκλεισε, το αφεντικό έχει τη δυνατότητα να οχυρώνεται πίσω από συνθήκες κοινωνικής απομάκρυνσης, όχι όμως και οι εργαζόμενοί του. Αλλά και στους χώρους αυτούς, οι διανοητικοί εργάτες ως επί το πλείστον δουλεύουν σε συνθήκες τηλεργασίας, όχι όμως και οι χειρώνακτες, που συνεχίζουν να δουλεύουν όπως και πριν. Θα πει κανείς -και σωστά- ότι όλη η παραγωγή δεν μπορεί λόγω πανδημίας να κατεβάσει ρολά, γιατί θα οδηγήσει σε γενικό λιμό. Μπορούμε επίσης να χειροκροτήσουμε -και σωστά- τις κατηγορίες των εργαζομένων, που έχουν πάρει την κοινωνία στις πλάτες τους αυτές τις δύσκολες ώρες, όπως τους γιατρούς, τους αγρότες, τους εργοστασιακούς εργάτες, τους ντελιβεράδες, τους υπαλλήλους σούπερ-μάρκετ και τους υπαλλήλους στην περισυλλογή απορριμμάτων. Ωστόσο, στη Λομβαρδία της Ιταλίας, που η τσιμινιέρα δεν πάγωσε ποτέ, νόσησε σύμφωνα με έρευνες το 25% του πληθυσμού. Ο ιός χτύπησε με πολύ μεγαλύτερη δριμύτητα τον κόσμο της χειρωνακτικής εργασίας, τις οικογένειες αυτών των Ιταλών εργαζομένων και το κοινωνικό τους περιβάλλον.

 

Πατριαρχία

Ο εγκλεισμός της καραντίνας οδήγησε παγκοσμίως σε αύξηση της ενδοοικογενειακής βίας κατά των γυναικών, που κατέληξε ακόμη και σε γυναικοκτονίες. Στη χώρα μας υπάρχουν αναφορές για ραγδαία αύξηση καταγγελιών γυναικών, που υπέστησαν βία στο οικογενειακό περιβάλλον, ενώ καταγράφηκαν τουλάχιστον τρεις γυναικοκτονίες ως αποτέλεσμα οικογενειακής βίας. Η αύξηση της ενδοοικογενειακής βίας κατά τη διάρκεια του οικιακού εγκλεισμού μπορεί να θλίβει, πρέπει  όμως να αποκαλύπτεται ως αυτό που πραγματικά είναι, δηλαδή ως άμεση εκδήλωση της πατριαρχικής διάρθρωσης της Ελληνικής οικογένειας και της βίαιης βάσης της. Η υγειονομική κρίση του Covid-19 μπορεί να γίνει μία αφορμή να σπάσει η σιωπή για το θέμα, να αλλάξουν νοοτροπίες και οι δράστες τέτοιων φαινόμενων να στιγματίζονται ανεπανόρθωτα.

 

Κυριαρχία

Η πανδημία έχει οδηγήσει διεθνώς σε υιοθέτηση μέτρων έκτακτης ανάγκης και σε δραματικό περιορισμό των ελευθεριών. Μία σειρά από χώρες έχουν ενεργοποιήσει θεσμούς κατάστασης εξαίρεσης από τη δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα, ενώ η κρατική και εταιρική επιτήρηση έχει διεθνώς επιταθεί. Ταυτόχρονα, έχουν ανασταλεί τα πολιτικά δικαιώματα της συνάθροισης, την ίδια ώρα που οι κρατικοί πολιτικοί θεσμοί επιταχύνουν δραματικά τον ρυθμό λήψης των δικών τους αποφάσεων. Την ίδια ώρα, η ευθυγράμμιση των περισσότερων ΜΜΕ με την αφήγηση των κυβερνήσεων για τον χειρισμό της έκτακτης ανάγκης έχει αδυνατίσει σημαντικά τον έλεγχο της πολιτικής εξουσίας από τις κοινωνίες. Η πανδημία καθιστά τις κοινωνίες περισσότερο ευάλωτες στην συναινετική εκχώρηση των ελευθεριών τους. Η επόμενη μέρα πρέπει να μας βρει όχι μόνο με τα μέτρα έκτακτης ανάγκης να έχουν πλήρως εξαλειφθεί αλλά και με διευρυμένα δικαιώματα και ελευθερίες.

 

Απομεγέθυνση

Το παγκόσμιο σοκ από την καραντίνα ταυτοχρόνως σε προσφορά και ζήτηση και το έμφραγμα στην παγκόσμια κυκλοφορία ανθρώπων και εμπορευμάτων αναμένεται να οδηγήσει σε κολοσσιαία καταστροφή κεφαλαίου και βίαιη απομεγέθυνση της οικονομίας. Ωστόσο, το κόστος της οικονομικής κρίσης δεν επιμερίζεται με δίκαιο τρόπο μεταξύ των κοινωνικών ομάδων αλλά μετακυλίεται κατά κύριο λόγο στην εργασία. Τα μεγαλύτερα δε χτυπήματα τα δέχονται τα πιο αδύναμα τμήματα του κόσμου της εργασίας, οι μερικώς απασχολούμενοι, οι δανεικοί και οι επισφαλώς εργαζόμενοι, που είτε χάνουν μαζικά τις δουλειές τους είτε περνούν στη μαύρη εργασία. Ακόμη χειρότερα είναι τα πράγματα για τους απασχολούμενους στις πλατφόρμες του δικτυοκρατικού κεφαλαίου (πχ. Uber, taskRabbit, Upwork), που βρίσκονται αντιμέτωποι με το φάσμα του λιμού. Τέλος, οι ανισότητες πόρων και πλούτου έχουν και περιφερειακή εμβέλεια, αφήνοντας τις χώρες και τους πληθυσμούς του παγκόσμιου Νότου έκθετες στις υγειονομικές και οικονομικές επιπτώσεις της πανδημίας πολύ περισσότερο από τα αναπτυγμένα κράτη του Βορρά. Έτσι, η ανεξέλεγκτη απομεγέθυνση της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποιημένης οικονομίας αναμένεται να επανατροφοδοτήσει μεταναστευτικά ρεύματα, τα οποία εκ νέου θα συντριβούν στα σύνορα-φρούρια του Βορρά.

 

Φιλελευθερισμός και Κοινωνικές Ανισότητες

Ο κόσμος, που δόμησε ο (νεο)φιλελευθερισμός των τελευταίων σαράντα χρόνων, είναι ένας κόσμος εξαιρετικά άνισος και, γι’ αυτό, ευάλωτος στην πανδημία και στις παρεπόμενες ανατροπές της. Όλο αυτό το διάστημα η φιλελεύθερη ιδεολογία διακρίθηκε από μία εθελοτυφλία στις σύγχρονες κοινωνικές ανισότητες. Εμβαπτισμένες στην φιλελεύθερη κολυμπήθρα της τυπικής ισότητας, όλες οι αδικίες, που ταλάνισαν και ταλανίζουν τις κοινωνίες, καλύφθηκαν επιμελώς και, τελικά, νομιμοποιήθηκαν, φυσικοποιήθηκαν και καθαγιάστηκαν. Στην εποχή, που ξεκινά μετά την πανδημία, αξίζει να ξημερώσουμε σε έναν πολύ καλύτερο κόσμο. Η αναγνώριση της δομικής αδικίας των κοινωνιών μας είναι μια καλή αρχή.

 

 

*H στήλη (φιλ≠) ελευθέρως παίρνει θέση σε ζητήματα επικαιρότητας από ριζοσπαστική σκοπιά. Η σύνταξη της στήλης γίνεται συλλογικά από τη συντακτική της ομάδα και είναι ανοιχτή σε κάθε ενδιαφερόμενο. Μπορείτε να βρείτε τα άρθρα της στήλης: εδώ. Μπορείτε να βρείτε το πολιτικό μας πλαίσιο εδώ. Για προτάσεις κειμένων σε συμφωνία με το πλαίσιό μας ή για επικοινωνία με τη συντακτική ομάδα της στήλης μπορείτε να μας αποστέλλετε e–mail στο [email protected]