– Ξέχειλα τὰ ὁράματά μας. Ἐμπλουτισμένοι ἀθανασία.
– Νυμφίοι τῆς ἐλπίδας ἀρουραῖοι.
[Λάμπουμε ὅλοι στὴν Κρονστάνδη. Στὴν πιὸ περήφανη γεωγραφία]
…. Θὰ περάσουν ἀποπάνω μας ὅλοι οἱ τροχοὶ
στὸ τέλος
τὰ ἴδια τὰ ὄνειρά μας θὰ μᾶς σώσουν.
Νίκος Καρούζος, Νεολιθική νυχτωδία στην Κροστάνδη
Η εξέγερση της Κροστάνδης, που αυτό το μήνα κλείνει 100 χρόνια, αποτελεί μία από εκείνες τις ιστορικές μνήμες που, αν αντιμετωπιστούν ως λεπτομέρειες, θα αφήσουν έξω το πολύ μεγάλο μάθημα που μας παρέδωσαν εκείνοι οι σύντροφοι, οι σφαγιασθέντες, με το αίμα τους. Γιατί, η λαϊκή εξέγερση της Κροστάνδης ήταν μιά ακόμη επαναστατική διεργασία – και ως τέτοια συκοφαντήθηκε από το Ζινόβιεφ και τον Τρότσκι, που έσπειραν με άρθρα και φυλλάδια (τον Τύπο της εποχής) ψεύδη και κατασκευές κατά του εκεί λαϊκού κινήματος – κατά των εργατών και των ναυτών που ο ίδιος ο Τρότσκι είχε λίγο καιρό πριν χαρακτηρίσει «περηφάνεια και δόξα της Επανάστασης» – και ήταν αυτοί η όντως περηφάνεια και δόξα της Επανάστασης.
Η Έμμα Γκόλντμαν, η Κόκκινη Έμμα, όπως και πολλοί άλλοι αναρχικοί, εγκαταλείπουν την Σοβιετία μετά την άγρια, βάρβαρη, βαμμένη με συντροφικό αίμα, καταστολή της Εξέγερσης της Κροστάνδης. Η ίδια, όπως και άλλοι αναρχικοί, είχε παρέμβει ώστε να μην προχωρήσει ο Κόκκινος Στρατός στη Σφαγή των επαναστατών εργατών και ναυτών, και να υπάρξει ειρηνική επίλυση. Οι εκκλήσεις της, όπως και όλων των άλλων συντρόφων, αγνοήθηκαν.
Η Εξέγερση
«Τα αιτήματα των ναυτών της Κροστάνδης αποτελούσαν το ελάχιστο όριο για να διασωθεί η επανάσταση από την γραφειοκρατική παρακμή και οικονομική κατάρρευση. Με την εξέγερση της Κροστάνδης, οι ‘μάζες’ είχαν το θράσος να ξαναμπούν στην ιστορική σκηνή, όπως το έκαναν τέσσερα χρόνια νωρίτερα, στην αρχή της Ρωσικής επανάστασης, πριν οι μπολσεβίκοι κυριαρχήσουν από τα πάνω, στην επανάσταση» Μάρρεϋ Μπούκτσιν
Την 1η Μαρτίου του 1921 η λαϊκή συνέλευση της Κροστάνδης ενέκρινε το Ψήφισμα Πετροπαυλόφσκ, με 15 αιτήματα προς την κυβέρνηση των μπολσεβίκων στην Πόλη του Αγίου Πέτρου (Αγία Πετρούπολη, Πέτρογκραντ). Είναι και η καταγραμμένη ως ημέρα έναρξης της Εξέγερσης της Κροστάνδης, κατά την οποία ναυτικοί, στρατιώτες και πολίτες ξεσηκώνονται, ζητώντας να ακουστεί η λαϊκή φωνή, από τους – έχοντες την εξουσία – Μπολσεβίκους.
Προς τιμήν της 100ης επετείου της εξέγερσης του 1921, δημοσιεύουμε εδώ όσα κατέγραψε η Εμμα Γκόλντμαν για τις υλικές και ιδεολογικές πτυχές πίσω από την εξέγερση και όσα της προκάλεσε η κρατική καταστολή, που, με τα δικά της λόγια «χαρακτηριζόταν από ανηλεή αγριότητα» και την οδήγησε να σπάσει κάθε δεσμό με το Κομμουνιστικό Κόμμα και τους Μπολσεβίκους.
Το κείμενο μεταφράστηκε στα ελληνικά από το πρωτότυπο, όπως αυτό δημοσιεύτηκε στο Roar. Πρόκειται για ένα κεφάλαιο στο βιβλίο της Κόκκινης Έμμας «Η περαιτέρω απογοήτευση μου στη Ρωσία» (My Further Disillusionment in Russia, ελληνικά από τις εκδόσεις Απόπειρα, Η απογοήτευσή μου στη Ρωσία). Το βιβλίο πρωτοδημοσιεύτηκε το 1924 και που αποτελεί συλλογή των προσωπικών της εμπειριών και παρατηρήσεων στην μετεπαναστατική Ρωσία, την περίοδο 1920-1921, οπότε και έχει μεταβεί στο Πέτρογκραντ, θέτοντας εαυτή στην υπηρεσία της Επανάστασης.
Η Έμμα, όπως και πολλοί άλλοι αναρχικοί, φτάνει στη Ρωσία φλεγόμενη: η Επανάσταση λαμβάνει σάρκα και οστά, το όνειρο πραγματώνεται, οι εξελίξεις είναι ραγδαίες και ο πυρετός του αγώνα και της δημιουργίας την έχει καταλάβει. Μόνο που, όπως και οι περισσότεροι αναρχικοί, σε μια τέτοια διαδικασία δεν βλέπει το λόγο να κάνει σκόντα ή να εξυπηρετήσει αλλότρια συμφέροντα, προσωπικές φιλοδοξίες ή κάποιον «σκοπό που αγιάζει τα μέσα» όταν αυτός περνά σαν οδοστρωτήρας πάνω από τα κορμιά των επαναστατών και βάφεται στο αίμα τους.
Η Κροστάνδη έπαιξε τεράστιο ρόλο στη μεταστροφή της Έμμας και στην αποχώρησή της, γιατί η Κροστάνδη ήταν η πρώτη απόδειξη ότι οι Μπολσεβίκοι – τους οποίους θερμά στήριξε ως τότε- δεν επιθυμούσαν καν να ακούσουν, πια, τη φωνή του Λαού. Η αλήθεια, η ισότητα, η συντροφικότητα θυσιάζονταν για χάρη της Εξουσίας.
Οι αναμνήσεις της Κόκκινης Έμμας
«Το Φλεβάρη του 1921 οι εργάτες σε πολλά εργοστάσια της Πόλης του Αγίου Πέτρου κατέβηκαν σε απεργία. Ο χειμώνας ήταν ιδιαίτερα σκληρός και οι άνθρωποι στην πρωτεύουσα υπέφεραν διαρκώς από το κρύο, την πείνα και την εξάντληση. Ζήτησαν αύξηση της ποσότητας του συσσιτίου, υλικά θέρμανσης και ρούχα. Τα παράπονα των εργατών αγνοήθηκαν από τις αρχές, μόλις είχαν λάβει και πολιτικό χαρακτήρα. Εδώ και εκεί άκουγες και καμμιά φωνή να απαιτεί Συντακτική Συνέλευση (Constituent Assembly) και ελεύθερο εμπόριο. Οι προσπάθειες των απεργών για διαδηλώσεις καταπνίγηκαν, η κυβέρνηση έβγαλε έξω το στρατό.
Η Λίζα Ζόριν*, εκείνη που, από όλους τους κομμουνιστές που γνώρισα, παρέμεινε πιο κοντά στο λαό, ήταν παρούσα ήταν παρούσα στην διάλυση της διαδήλωσης. Μια γυναίκα ήταν τόσο εξοργισμένη από τη βαρβαρότητα του στρατού, που επετέθη στη Λίζα. Η Λίζα, ακολουθώντας το προλεταριακό της ένστικτο, έσωσε τη γυναίκα από τη σύλληψη και την συνόδευσε στο σπίτι της. Εκεί, βρήκε φρικτές συνθήκες διαβίωσης: σε ένα σκοτεινό και υγρό δωμάτιο ζούσε η οικογένεια ενός εργάτη με έξι παιδιά, μισόγυμνοι μέσα στο τσουχτερό κρύο. Μετά, η Λίζα μου είπε: «Αρρώστησα σκεπτόμενη ότι εγώ μένω στο Αστόρια». Και μετά από λίγο μετακόμισε…
Όταν οι ναύτες της Κροστάνδης έμαθαν τι γινόταν στην Πόλη του Αγίου Πέτρου, εξέφρασαν την αλληλεγγύη τους προς τους εργάτες, στήριξη στα οικονομικά και επαναστατικά τους αιτήματα, αλλά διαφώνησαν στο θέμα της Συντακτικής Συνέλευσης. Την πρώτη του Μάρτη, οι ναύτες οργάνωσαν μια μαζική συνέλευση, στην Κροστάνδη, στην τοπία παραβρέθηκαν και ο Πρόεδρος της Πανρωσικής Κεντρικής Εκτελεστικής Επιτροπής, Καλίνιν, ο διοικητής του φρουρίου της Κριστάνδης, Κουζμίν, και ο πρόεδρος του Σοβιέτ της Κροστάνδης, Βασίλιεφ.
Η συνάντηση, που έγινε εν γνώσεις της εκτελεστικής επιτροπής του Σοβιέτ της Κροστάνδης, εξέδωσε ψήφισμα που ενέκριναν οι ναύτες, η φρουρά και οι πολίτες, περίπου 16.000 άνθρωποι. Ο Καλίνιν, ο Κουζμίν και ο Βασίλιεφ τοποθετήθηκαν κατά του ψηφίσματος, που αργότερα θα γινόταν η βάση για την διαμάχη μεταξύ Κροστάνδης και Κυβέρνησης. Το ψήφισμα κατέγραφε την λαϊκή απαίτηση τα Σοβιέτ να εκλέγονται από το λαό, ελεύθερα. Αξίζει εδώ να καταγράψουμε το πλήρες κείμενο, ώστε να μπορεί ο αναγνώστης να κρίνει τον αληθινό χαρακτήρα των αιτημάτων της Κροστάνδης. Το ψήφισμα έλεγε:
Με δεδομένο ό,τι τα σημερινά σοβιέτ δεν εκφράζουν τη θέληση των εργατών και των αγροτών, [ζητούμε] να γίνουν αμέσως νέες εκλογές, με μυστική ψηφοφορία, και η προεκλογική εκστρατεία να διέπεται από πλήρη ελευθερία για ζύμωση μεταξύ των εργατών και των αγροτών.
Να καθιερωθεί η ελευθερίας του λόγου και του Τύπου για τους εργάτες και τους αγρότες, για τους αναρχικούς και τα αριστερά σοσιαλιστικά κόμματα.
Να διασφαλιστεί η ελευθερία του συνέρχεσθαι για τα σωματεία των εργατών και τις οργανώσεις των αγροτών.
Να συγκλιθεί συνδιάσκεψη των εργατών, των στρατιωτών του Κόκκινου Στρατού και των ναυτών της Πόλης και της επαρχίας του Αγίου Πέτρου και της Κροστάνδης, πέρα από κόμματα, μέχρι τις 10 Μαρτίου 1921
Να απελευθερωθούν όλοι οι πολιτικοί κρατούμενοι, μέλη σοσιαλιστικών κομμάτων, καθώς και όλοι οι εργάτες, αγρότες, στρατιώτες και ναύτες που κρατούνται για τη δράση τους σε εργατικά και αγροτικά κινήματα.
Να εκλεγεί επιτροπή που θα επανεξετάσει τις υποθέσεις των κρατουμένων σε φυλακές και στρατόπεδα συγκέντρωσης
Να καταργηθούν όλα τα πολιτικά γραφεία [πολιτμπουρό], αφού κανένα κόμμα δεν πρέπει να απολαμβάνει ειδικά προνόμια στη διάδοση των ιδεών του ή να στηρίζεται οικονομικά από την κυβέρνηση για αυτό. Στη θέση τους, πρέπει να ιδρυθούν εκπαιδευτικές και πολιτιστικές επιτροπές, που θα εκλέγονται τοπικά και θα χρηματοδοτούνται από την κυβέρνηση.
Να καταργηθούν άμεσα όλες οι ένοπλες μπολσεβίκικης ομάδες [zagryaditelniye otryadi στο κείμενο – είχαν δικαίωμα να κατάσχουν σιτηρά από τους αγρότες]
Να εξισωθούν οι μερίδες συσσιτίων όλων των εργαζομένων, με μόνη εξαίρεση όσων απασχολούνται σε βαρέα και ανθυγιεινά [που θα δικαιούνται μεγαλύτερες]
Να καταργηθούν όλα τα Κομμουνιστικά [των μπολσεβίκων] μάχιμα αποσπάσματα από όλα τα σώματα του Στρατού, καθώς και το σώμα των μπολσεβίκων φρουρών, έχουν αναλάβει υπηρεσία σε μύλους και εργοστάσια. Αν θεωρείται απαραίτητο να υπάρξουν ανάλογοι φρουροί ή στρατιωτικά αποσπάσματα, θα πρέπει να τοποθετούνται οριζόντια από το στράτευμα, και ειδικά στα εργοστάσια με βάση τις θέσεις των εργατών
Να δοθεί στους αγρότες πλήρης ελευθερία στη γη τους, και το δικαίωμα να συντηρούν βοοειδή, υπό τον όρο ότι αυτά θα γίνονται μέρος δικά τους μέσα, δηλαδή χωρίς να μισθώνουν εργάτες
Να απαιτήσουμε από τον Τύπο να δώσει την μέγιστη δημοσιότητα στα ψηφίσματά μας
Να διοριστεί Ταξιδιωτική Επιτροπή Ελέγχου
Να επιτραπεί η ελεύθερη μικρής κλίμακας παραγωγή που στηρίζεται μόνο στα χέρια ενός συγκεκριμένου εργάτη
Να υπάρξει συναίνεση στην ελεύθερη ατομική παραγωγή μικρής κλίμακας.
Η Μπολσεβίκικη Δημαγωγία
Την 4η Μαρτίου, ήταν να συγκληθεί το Σοβιέτ της Πόλης του Αγίου Πέτρου και το γενικό αίσθημα ήταν πως, εκεί θα αποφασίζονταν η μοίρα της Κροστάνδης. Ο Τρότσκι είχε αναλάβει να απευθυνθεί στο Σοβιέτ, και καθώς ως τώρα δεν είχα την ευκαιρία να τον ακούσω στη Ρωσία, ήθελα πολύ να παρακολουθήσω. Ακόμη δεν είχα αποφασίσει τη στάση μου στο θέμα της Κροστάνδης. Δεν μπορούσα να πιστέψω πως οι Μπολσεβίκοι θα έφταναν να κατασκευάσουν ηθελημένα την ιστορία που ήθελε τον στρατηγό Κοσλόφσκυ [πρώην στρατηγό του Λευκού στρατού] ηγέτη των ναυτών. Ανέμενα ότι η σύγκλιση του Σοβιέτ θα διαλεύκανε το ζήτημα.
Το παλάτι της Ταυρίδας [ανήκε πριν στον Γκριγκόρι Ποτέμκιν] ήταν κατάμεστο και ένα ειδικό σώμα δοκίμων περιέβαλε το χώρο της συνέλευσης. Η ατμόσφαιρα ήταν ιδιαίτερα τεταμένη. Όλοι περίμεναν τον Τρότσκι. Αλλά όταν πήγε δέκα και ακόμη δεν είχε έρθει, ξεκίνησε να μιλά ο Ζινόβιεφ. Είχε δεν είχε μιλήσει δεκαπέντε λεπτά, όταν σιγουρεύτηκα ό,τι ούτε αυτός πίστευε την ιστορία και τον Κοσλόφσκυ. «Φυσικά ο Κοσλόφσκυ είναι γέρος και δε μπορεί να κάνει τίποτε» είπε, «αλλά οι αξιωματικοί του Λευκού στρατού είναι στο πλευρό του και παρασύρουν τους ναύτες». Κι όμως, για μέρες οι σοβιετικές εφημερίδες διακήρυτταν ότι ο στρατηγός Κοσλόφσκυ ήταν η κινητήρια δύναμη πίσω από την «εξέγερση».
Ο Καλίνιν, που οι ναύτες τον άφησαν να φύγει ακέραιος από την Κροστάνδη, ούρλιαζε σαν ψαράς που διαλαλεί το εμπόρευμα του. Έβριζε τους ναύτες ως αντεπαναστάτες και ζητούσε την άμεση καταστολή τους. Τα ίδια ακριβώς είπαν και όσοι κομμουνιστές ομιλητές ακολούθησαν.
Όταν πια η συνάντηση άνοιξε για συζήτηση, ένας εργάτης από το οπλοστάσιο της πόλης ζήτησε να μιλήσει. Μίλησε από τα βάθη της καρδιάς του και, αγνοώντας τις συνεχείς διακοπές, άφοβα διακήρυξε ότι οι εργάτες κατεβαίνουν σε απεργία γιατί η κυβέρνηση αδιαφορεί πλήρως για την κατάσταση και τα αιτήματα τους, και ότι οι ναύτες της Κροστάνδης όχι μόνο δεν ήταν αντεπαναστάτες αλλά ήταν αφοσιωμένοι στην επανάσταση. Κοιτώντας στα μάτια το Ζινόβιεφ, του θύμισε ότι η κυβέρνηση των μπολσεβίκων φέρονταν τώρα στους εργάτες και τους ναύτες ακριβώς όπως η κυβέρνηση Κερένσκυ είχε φερθεί στους μπολσεβίκους. «Ετσι σας έλεγαν και εσάς τότε, αντεπαναστάτες και πράκτορες της Γερμανίας», του είπε, «κι είμασταν εμείς, οι εργάτες και οι ναύτες, που σας προστατέψαμε και σας βοηθήσαμε να αναλάβετε την εξουσία. Και τώρα μας κατηγορείτε και είστε έτοιμοι να μας επιτεθείτε με ώρα όπλα. Θυμηθείτε το, παίζετε με τη φωτιά».
Κι ύστερα μίλησε ένας ναύτης. Αναφέρθηκε στο δοξασμένο επαναστατικό παρελθόν της Κροστάνδης, έκανε έκκληση στους κομμουνιστές να μην γίνουν αδελφοκτόνοι, και διάβασε το ψήφισμα της Κροστάνδης, για να αποδείξει τις ειρηνικές διαθέσεις των ναυτών. Όμως κανείς μπολσεβίκος δεν άκουσε τις φωνές αυτών των γιών του λαού. Το Σοβιέτ του Πέτρογκραντ, οχλαγωγούμενο από την δημαγωγία των μπολσεβίκων, πέρασε το ψήφισμα του Ζινόβιεφ, που διέταξε την παράδοση ή εξόντωση της Κροστάνδης.
«Είναι αδύνατον να παραμείνεις σιωπηλός»
Οι ναύτες της Κροστάνδης ήταν οι πρώτοι που υπηρέτησαν τους σκοπούς της Επανάστασης. Είχαν παίξει πολύ σημαντικό ρόλο στην επανάσταση του 1905, ήταν στην πρώτη γραμμή το 1917. Υπό το καθεστώς Κερένσκυ, ανακηρύξαν την Κομμούνα της Κροστάνδης και εναντιώθηκαν στη συντακτική συνέλευση. Ήταν η προκεχωρημένο φρουρά της Οκτωβριανής Επανάστασης. Στο μεγάλο αγώνα ενάντια στο Γιούντενιτς [διοικητή των τσαρικών δυνάμεων], οι ναύτες ήταν που υπερασπίστηκαν με κάθε τρόπο το Πέτρογκραντ, και ο Τρότσκι τους είχε χαρακτηρίσει «περηφάνεια και δόξα της Επανάστασης». Όμως τώρα τολμούσαν να υψώσουν τη φωνή τους ενάντια στους νέους εξουσιαστές της Ρωσίας. Κι αυτό ήταν εσχάτη προδοσία, για τους μπολσεβίκους. Οι ναύτες της Κροστάνδης ήταν καταδικασμένοι.
Το Πέτρογκραντ ξεσηκώθηκε εναντίον της απόφασης του Σοβιέτ, ακόμη και κάποιοι εκ των κομμουνιστών, ειδικά εκείνων του γαλλικού τομέα, είχαν αγανακτήσει. Αλλά κανείς τους δεν είχε το κουράγιο να διαμαρτυρηθεί, ακόμη και εντός των κομματικών κύκλων, ενάντια στην προτεινόμενη σφαγή.
Μόλις μαθεύτηκε η απόφαση του Σοβιέτ του Πέτρογκραντ, μια ομάδα πολύ γνωστών λογοτεχνών της πόλης συγκεντρώθηκαν να συνεδριάσουν αν θα μπορούσε κάτι να γίνει να προλάβουν το σχεδιαζόμενο έγκλημα. Κάποιος πρότεινε να πλησιάσουν το Γκόρκυ, ώστε να ηγηθεί επιτροπής διαμαρτυρίας προς τις αρχές του Σοβιέτ. Ήλπιζαν ότι θα ήθελε να μιμηθεί το παράδειγμα του επιφανή συμπατριώτη του, του Τολστόι, που στο περίφημο γράμμα του στον Τσάρο είχε υψώσει τη φωνή του κατα της φρικτής σφαγής των εργατών.
Και τώρα χρειαζόταν μια τέτοια φωνή, και ο Γκόρκυ θεωρήθηκε το σωστό πρόσωπο για να ανακαλέσει στην τάξη τους σημερινούς τσάρους. Όμως, οι περισσότεροι στην συγκέντρωση έβλεπαν διστακτικά κάτι τέτοιο. Σε πολλές προηγούμενες περιπτώσεις, που είχαν γίνει εκκλήσεις για να παρέμβη, είχε αρνηθεί. Η συνεδρίαση δεν είχε κανένα αποτέλεσμα. Παρ’ όλα αυτά ήταν κάποιοι άνθρωποι στο Πέτρογκραντ που δεν άντεχαν να μείνουν σιωπηλοί. Έστειλα την εξής επιστολή στο Σοβιέτ της Άμυνας:
Προς το Σοβιέτ Εργασίας και Άμυνας του Πέτρογκραντ, Πρόεδρο Ζινόβιεφ:
Η σιωπή σήμερα είναι αδύνατη, αν όχι και εγκληματική. Τα πρόσφατα γεγονότα μας υποχρεώνουν, τους Αναρχικούς, να μιλήσουμε και να ανακοινώσουμε την θέση μας για την παρούσα κατάσταση.
Ο αναβρασμός και δυσαρέσκεια που εκδηλώνονται στις τάξεις των εργατών και των ναυτικών είναι αποτέλεσμα αιτιών που απαιτούν την ιδιαίτερη προσοχή μας. Το κρύο και η πείνα έχουν προκαλέσει δυσαρέσκεια και η απουσία οποιασδήποτε συζήτησης και κριτικής υποχρεώνει εργάτες και ναυτικούς να υψώσουν δημόσια τη φωνή τους.
Οι συμμορίες των Λευκών μπορεί να θέλουν και να προσπαθούν να εκμεταλλευτούν τη δυσαρέσκεια αυτήν, για τα δικά τους ταξικά συμφέροντα. Κρύβονται πίσω από τους εργάτες και τους ναυτικούς, και πετάνε συνθήματα περί Συντακτικής Συνέλευσης, ελευθέρου εμπορίου και άλλα ανάλογα.
Εμείς οι Αναρχικοί έχουμε από καιρό αποκαλύψει τι κρύβεται πίσω από αυτά τα συνθήματα, και διαλαλούμε σε όλο τον κόσμο ότι θα πολεμήσουμε, ένοπλοι, εναντίον κάθε αντεπαναστατικής απόπειρας, σε συνεργασία με όλους τους φίλους της Σοσιαλιστικής Επανάστασης και μαζί με τους Μπολσεβίκους.
Όσον αφορά τη σύγκρουση μεταξύ της Σοβιετικής Κυβέρνησης, από τη μια, και των εργατών και των ναυτικών, από την άλλη, θεωρούμε ότι πρέπει να διευθετηθεί όχι με τη δύναμη των όπλων αλλά με μια συντροφική, αδελφική, επαναστατική συμφωνία. Η αιματοχυσία στην οποία ετοιμάζεται να προβεί η Σοβιετική Κυβέρνηση δεν πρόκειται να φοβίσει τους εργάτες, ούτε να τους κλείσει το στόμα, ειδικά στην παρούσα κατάσταση. Αντίθετα, μόνο θα χειροτερέψει τα πράγματα και θα ενισχύσει τις συμμορίες της Αντάντ και της αντεπανάστασης.
Ακόμη πιο σημαντικό, όμως, είναι πως η χρήση βίας από την Κυβέρνηση των Εργατών και των Χωρικών εναντίον ακριβώς των εργατών και των ναυτικών, θα έχει αντιδραστική επίδραση επί του διεθνούς επαναστατικού κινήματος και θα προκαλέσει διεθνώς ανυπολόγιστη βλάβη στην Σοσιαλιστική Επανάσταση.
Σύντροφοι Μπολσεβίκοι, ξανασκεφτείτε τι θέλετε, πριν να είναι πολύ αργά. Μην παίζετε με φωτιά: το βήμα που θα κάνετε είναι ιδιαίτερα σοβαρό και αποφασιστικό.
Για όλα αυτά, λοιπόν, σας προτείνουμε τα ακόλουθα: Να επιλέγει μια πενταμελής Επιτροπή, στην οποία θα συμμετέχουν και δύο Αναρχικοί. Αυτή θα πάει στην Κροστάνδη με στόχο την λύση του προβλήματος με ειρηνικά μέσα. Στη δεδομένη κατάσταση αυτή είναι η πιο ριζοσπαστική λύση. Και θα έχει μεγάλη διεθνή επαναστατική σημασία.
Πέτρογκραντ, 5η Μαρτίου 1921
Αλέξανδρος Μπέρκμαν
Έμμα Γκόλντμαν
Πέρκους Πετρόφσκυ
Όμως αυτή η διαμαρτυρία αγνοήθηκε».
* O ρωσοεβραίος Σεργκέι Ζόριν ήταν ο πρώτος κομματικός γραμματέας της Επιτροπής της Πόλης του Λένινγκραντ. Εκτελέστηκε το 1937. Η Λίζα Ζόριν, η σύζυγός του, φιλοξένησε την Εμμα Γκόλντμαν στο Πέτρογκραντ από το Γενάρη του ’20 ως το Δεκέμβρη του ’21.